Issn: 2181-1601 Scientific Journal Impact Factor

www.scientificprogress.uz
 
Page 40
ma’lumotingizning mazmunini kuchaytiradi. Yuz ifodasining turli-tuman bo’lishi 
tinglovchining diqqati va qiziqishini ushalab turishda asosiy kalit bo’lib xizmat qiladi. 
Sizning yurishingiz, turishingiz yoki o’tirganingiz ikkiyoqlamalik noverbal ma’noga 
ega. Qomat o’zingiz va tinglovchi haqida nimalarni o’ylayotganingizni ko’rsatadi. 
Bukchaysangiz, oyoqlaringizni bir-biriga urishtirsangiz, bu o’zingiz va atrofdagilarga 
befarqligingizni bildiradi. Agar bog’lab qo’yilgandek bemalol harakatlanmasangiz 
tashvishlanyotganday o’zingizga ishonmayotgan ko’rinasiz. Albatta bu noilojlikdan 
kelib chiqadi, ammo har qanday vaziyatda o’zingizning pazitsiangzini a’lo darajada 
ko’rsatish uchun mayor chegarasidan chiqmasligingiz kerak. Vaziyat talab qilayapdimi 
erkin bo’ling, lekin chegaradan chiqmaslikka harakat qiling, faollik qiling, biror 
kayfiyatingiz bo’lmagan paytda kuchli hayajonga berilib ketmang. Buning siri inson o’z 
o’zini nazorat qilishda. Agar boshqalar ko’z o’ngizda o’zingzining qandayligingzini 
tushunsangzi bundan o’zingzi istayotgan ko’rinishda bo’lish uchun foydalanishingiz 
mumkin. 
Sizning ovozingiz – sizing qurolingiz. Ovoz balandligi, ohangi, ifodalilik va bularni 
ishlata olish maxorati sizning fikirlaringizni ochiq va ravshan ifodaydi hamda 
ma’lumotingizni qabul qilayotgan tinglovchini tasirlantiradi. Agar parirayotganingizda 
ovozingiz ming’irlab chiqsa tinglovchini zeriktirasiz. Agar ovozingizda qorquv bo’lsa 
yoki tez-tez gapirsangi, ovozingizni boshqara olmasangiz tinglovchini ham qiyin 
axvolga solasiz. Mashxur aktiyo’r Richard Barton o’z auditoriyasini yondaftarchasiga 
yozilgan gaplarni muloyim ohangda o’qib qoyil qoldirishni yaxshi ko’radi. 
Aytishlaricha Avram Linkolin Gettisbergning unutilmas murojatlarini deyarli shivirlab 
aytar ekan. Men unisini ham, bunisini ham tavsiya qilmayman. Siz nutq so’zlamayapsiz, 
siz o’z tinglovchilaringiz bilan gaplashyapsiz. Bu holatda o’z ovozingizga suxbat talab 
qiladigan tus bering. Kotarinki rux, ilxom, xilma-xillik, samimiylik va boshqalar 
bo’lishi mumkin.
Matinni hech qachon auditoriya oldida o’qimang. O’qilgan va og’izaki aytilgan 
gaplar o’rtasida katta farq bo’ladi. Yaxshi tuzulgan, yaxshi yozilgan nutq qog’ozdagina 
tasirli bo’lishi mumkin. Ammo ovoz chiqarib o’qilganda beo’xshov va qiziqarsiz 
chiqadi. Matinni yodlamasak, o’qimasak u holda nima qilish mumkin? Nutqni 
tayyorlaymiz, uning rejasini tuzamiz, qog’ozga maruza qilib yozib olamiz va 
foydalanamiz. Albata kichkina va vertikaliga reja tuzib olishimiz maqsadga muofiq 
bo’ladi. Unga eng kerakli so’zlarni yozib olamiz va o’z nutqimizni bayon qilamiz. 
Qarmoq – bu diqqatni jalb qilish uchun foydalaniladigan maxsus takid yoki narsa-
buyum. Qarmoq televizor ko’rayotganigizda, radio tinglayotganingizda, kitob yoki 
gazeta, jurnal o’qiyotganingizda, reklama lavxalani ko’zdan kechirayotganingizda 
ertalabdan kechkacha ko’z oldingizda ko’rinib turadi. Gazetalar doimo qarmoqdan 
foydalaniladi. Bu qarmoq ulardagi sarlavxalardir. Qarmoq jiddiy, samarali yoki xazilga 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 4 ǀ ISSUE 2 ǀ 2023 
ISSN: 2181-1601
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
  
Uzbekistan