Иқтисoдий тaҳлил фaнининг предмети

O’qituvchi: D.Mamajonova

• MAVZU: IQTISODIY TAHLILNING MAZMUNI, PREDMETI VA VAZIFALARI. IQTISODIY TAHLILNING METODI VA UNDA QO’LLANILADIGAN USULLAR

Iqtisodiy tahlil fanining paydo bo’lishi va rivojlanish tarixi

Iqtisodiy tahlil fanining paydo bo’lishi va rivojlanish tarixi

Iqtisodiy tahlil fani Iqtisodiy fanlar tarkibiga kiradi. Iqtisodiy tahlil fani ko‟p asrlik tarixga ega. Ushbu fan buxgalteriya hisobi va statistika fanlari asosida vujudga kelgan . Buxgalteriya hisobining paydo bo‟lganiga 550 yildan, Statistikaga 350 yildan,Iqtisodiy tahlilga 130 yildan oshgan. Buxgalteriya hisobi bo‟yicha birinchi asar 15 asrda paydo bo‟lgan. Bu fikrni tasdiqlovchi hujjat bo‟lib, Vendrixt Katrulinning 1458 yilda nashr qilingan “Savdo va xususiy savdogar“ nomli kitobi hisoblanadi1 . 17 asrning o‟rtalarida Angliyada “Siyosiy arifmetika”nomli ilmiy yo‟nalish paydo bo‟ldi,Germaniyada “Davlatshunoslik”maktabi rivojlandi. Siyosiy arifmetika va Davlatshunoslik asosida Statistika vujudga keldi2 .1880- yillarda Rossiyada "Schetovodstvo" jurnali chiqaboshladi. Ushbu jurnalda tahlilning birinchi elementlari paydo bo‟ldi . Shu davrda «Balansshunoslik» fani yuzaga keldi. Shu fan tarkibida tahlilning bazi bir elementlari o‟z aksini topaboshlagan. Shu davrdan boshlab , “ Iqtisodiy tahlil" fani vujudga kelgan deb hisoblanadi.

Iqtisodiy tahlil fani mustaqil fan sifatida shakllangunga qadar o‟ziga xos tarixga va birqancha quyidagi nomlarga ega bo‟ldi:.

• 1.Balansshunoslik
• 2.Balans talqini
• 3.Balansni tahlil qilish
• 4.Hisobot tahlili
• 5. Iqtisodiy tahlil
• 6.Xo‟jalik faoliyati tahlili
• 7. Iqtisodiy tahlil
• 8.Moliyaviy va boshqaruv tahlili

Iqtisodiy tahlil fanining O’zbekistonda rivojlanishi
O‟zbekistonda iqtisodiy tahlil faniga 20-asrning 60 yillaridan boshlab ahamiyat berilaboshlandi.Unga qadar Oliy va o‟rta maxsus o‟quv yurtlarida darslar boshqa fanlar kabi sobiq ittifoqning markaziy shaharlarida yaratilgan iqtisodiy tahlil fani bo‟yicha olib borilar edi. Bu fanlarda va shu jumladan iqtisodiy tahlil fanida ham O‟zbekistonga xos bo‟lgan hodisa va jarayonlar hamda ularning natijalari o‟z aksini topmas edi.Shunga qoramasdan darslar o‟tilib kelar edi.Ushbu nuqsonlarni tugatish maqsadida O‟zbekistonlik olimlar 20-asrning 60 yillaridan boshlab, barcha fanlar va shu jumladan iqtisodiy tahlil fani bo‟yicha ham jasurlik bilan ijod qilishga kirishdilar.