Iv-боб. Ер усти жихозлари. Бургилаш миноралари

64-расм. Кудук туби конструкцияси схемалари.
1-химоя тизмаси; 2-цементланган оралик; 3-махсулдор Катлам; 4- сувли Катлам; 5- очик ствол; 6-пакер; 7-фильтр; 8-кудук девори; 9-хвостовик; 10-перфорацион каналлар.
катламга химоя тизмасининг остки кисми тешилган холда туширилади (кувур буйлаб маълум бир ораликкача тешилган). Тизма туширилгандан сунг кудук кесимининг махсулдор катламдан юкори кисми цементланади.
Кулайлиги: Перфарация килиш учун кудук устида хеч кандай маблаг сарфланмайди ва вактни куп талаб килмайди. Нокулайлиги: бу усулда у ёки бу махсулдор катламни ишлатиб булмайди. Кудук тубининг конструкциялари 64- расмда келтирилган.

Mavzu: Maxsuldor qatlamni ochishda burg`ilash eritmalarini tanlash.
Reja

1. 
   Burg`ilash eritmasini qatlamga kirishi oqibatlari.
   

2. 
   Maxsuldor qatlamni ochishda eng yaxshi burg`ilash eritmasi.
   
3. 
   Maxsuldor qatlamni ochishda burg`ilash eritmasi tarkibi
   

Maxsuldor katlamni burgilash vaktidan boshlab burgilash eritmasi Katlam Bilan alokada buladi va kollektorlar chichiga singib kirishga xarakat kiladi. Katlamga yuvuvchi suyuklikni kirishi kuyidagilarga olib keladi:
1. Burgilash jarayonida kup xollarda kuduk ichida ortikcha bosim ushlab turiladi. Agar Katlam granulometrik kollektorlarga kiradi (kupincha bu ximreagentlar va tuzlarda mavjud bulgan suv). Dispers faza zarrachalari kuduk devorlarida tutilib filtrasiya kobigini xosil kiladi yoki katlamga kisman 1-2 sm kirib, kolmatasiya zonasini xosil kiladi.
Filtrat tarkibida mavjud bulgan dispers fazaning Mayin, changsimon zararli katlamga chukur kirib borishi mumkin. Ortikcha bosim ta'siri ostida granulyar katlamga filtratni kirish chukurligi yuvuvchi suyuklikni suv Bera oluvchanligi yukori bulsa, katlamni burgilab utish davomiyligiga, xalka oraligidan chikayotgan okimni tezligiga, ortikcha bosimga va xaroratga boglik Laminar okimga nisbatan turbulent okim rejimida yuvuvchi suyuklikni ta'siri katlamga sezilarli ta'sir etadi. Ortikcha bosim ta'sirida yorik govaklarga fakat dispers faza emas, balki dispers zarralarni chukur Kirishi kuzatiladi.
2. Kapillyar kuchlar ta'siri ostida suvli dispersion muxit katlamga chukur kirib boradi va kudukdagi neftni sikib chikaradi (chikishga yul kuymaydi). Sirt tarangligi ortishi Bilan kapillyar kuchlarni ta'siri ostida suvni kirish chukurligi ortadi.
3. Yuvuvchi suyuklik tarkibidagi minerallar katlamni minerallashganniga nisbatan kam bulsa, maxsuldor katlamda osmotik massa almashinuvi xosil bulishi mumkin. Katlamga yuvuvchi suyuklikni va uni filtratini kirishi natijasida katlam kollektori xossalariga salbiy ta'siri tufayli burgilash sungida katlamdan suyuklik olish sharoiti yomonlashadi. Demak, kolmatasiya zonani utkazuvchanligini yuvuvchi suyuklik dispers fazasi zarralari govak kanallarni berkitishi natijasida kup marta kamayishiga olib keladi. Maxsuldor katlamda deyarli xar doim ma'lum bir mikdorda gili yoki shunga uxshash zarralar mavjud bulib, ular suvga beriluvchandir. Katlamga kirgan suv filtratiga bu zarralar tuyinib bukadi ya'ni xajmi kengayib govak kanallarni kisman yoki tulik berkitadi.
Burgilash jarayonida maxsuldor katlamni ochish uchun eng yaxshi yuvuvchi suyukliklar gazsimon agentlar va asosida neft bulgan suvsiz eritmalar, shuningdek mineral suv fazali emulsion eritmalar xisoblanadi. Maxsuldor katlamni ochish uchun tanlanadigan yuvuvchi suyukliklar kuyidagi talablarga javob Bera olishi shart:
1) yuvuvchi suyuklikni filtrati –gilli zarrachalarni tuyinishi (bukishiga) yul kuymasligi, jinsni gidrofilligi oshmasligi va katlam govaklaridagi fizik boglangan suv mikdori oshmasligi;
2) filtratni tarkibi shunday bulsinki, uni katlamga kirishi natijasida fizik yoki kimyoviy ta'sirlar okibatida erimaydigan chukindi xosil bulmasin.
3) yuvuvchi suyuklikni kattik fazasining granulometrik tarkibi, maxsuldor katlamni govaklik strukturasiga mos kelishi kerak, kattik fazalar katlamga chukur kirib ketmasligi uchun burgilash eritmasini tashkil etuvchi zarrachalarning diametri umumiy kattik fazaning xajmidan 5% kichik bulsin.
4) filtrat chegarasidagi sirt taranglik kuchi uglevodorod mavjud katlamlarda minimal bulsin.
5) kuduk tubi sharoitida suv beraoluvchanli, xarorat, bosim minimal bulishi, zichlik va reologik xossasi shunday bulishi lozimki, maxsuldor katlamni burgilash jarayonida differensial bosim katlamda nolga yakin bulsin.
6) minerallashganlik darajasi va filtratni tuz tarkibi Katlam bosimiga yakin bulishi lozim, osmotik bosim minimal bulishi kerak.
Bu sharoitlardan kelib chikib, maxsuldor katlamlarni ochish chuchn suv beraoluvchanlik kam bulgan, ishkorsiz mineralli yuvuvchi suyukliklar chuchuk suvli yoki ishkorli (UShR Bilan ishlov berilgan) eritmalarga nisbatan yaxshi natijalar beradi.
Kidiruv kuduklari burgilanayotgan xar bir maydonda birinchi kuduklarini maxsuldor katlamidan namuna olib, laboratoriya tekshirish ishlarini amalga oshirgandan keyin burgilash eritmasini anik tanlash imkoniyati tugiladi.
Mavzu: Quduqni maxsuldorlikka sinash usullari.
Reja:

1. 
   Maxsuldor qatlamlarni sinash usullari
   
2. 
   Quduqni maxsuldorlikka bevosita sinash
   
3. 
   Quduqni maxsuldorlikka ximoya quvuri orqali sinash.
   

Katlamdan flyuidlar (neft, gaz, suv) ni chikarish uchun sinab kurishda, tekgirilayotgan oralik kuduk stvolining boshka kismidan ajratiladi, keyin esa bu oralikda bosim Katlam bosimiga nisbatan ancha pasaytiriladi. Katlamni sinashning ikkita usuli mavjud:

• ochik ximoyalanmagan kuduk stvolida sinab kurish;
• loyixadagi chukurlikkacha burgilangandan keyin tushiriladigan ximoya tizmasi orkali.
Ochik stvolda katlamni sinab kurish uchun katlam sinagich va katlam tekshirgich asboblaridan foydalaniladi.
Katlam sinagichlar kudukka kuvurlar yordamida (kupincha burgulash kuvurlarida va ayrim xollarda NKT larda) tushiriladi. Shuning uchun kuvur orkali sinagichlar deb ataladi.
Katlam sinagichlar Bilan birga katlamga ishlaganda tekshiriladigan oralik pakerlar yordamida boshka oraliklardan ajratiladi. Keyin kudukdagi bosim Katlam bosimidan pasaytiriladi, shu Bilan birga katlamga depressiya xosil kilinadi. Kulay sharoitlarda katlamdan numuna olish chegaralanmagan bulishi va katlamni sinash uchun ishlatish mumkin. Xosil bulgan depressiya natijasida Katlam flyuidi olinadi. Ammo, ayrim murakkabliklar natijasida kupincha suyuklik uzgaruvchan debit va doimiy xamda uzgaruvchan kuduk tubi bosimida olinadi.
Katlam sinagichlarni kudukka kabelda va arkonda yoki burgulash tizmasining ichidan Katlam ochilgan keyin darxol tushiriladi. Olinadigan namunaning chegaralanganligiga karamay Katlam sinagichlari yordamida (sarf va bosimni ulchaydigan asboblar Bilan jixozlangan) katlamning asosiy gidrodinamik xirakteristikasi va Katlam suyukligi tarkibini baxolash mumkin.
Katlamni okimga sinashda namuna va shlam xamda elektr va boshka turdagi karotaj ishlari amalga oshiriladi.
Katlamni bevosita sinab kurish ochik stvolda amalga oshiriladi va olingan natijalar asosida ishlatish tizmasini tushirish yoki tushirmaslik xakida karor kabul kilinadi. Bu esa kidiruv ishlari samaradorligini oshiradi, kidiruv ishlari muddatini kiskartiradi, kimyoviy ximoya kuvurlarini iktisod kiladi, kaysiki maxsuldor bulmagan kuduklarda ishlatish tizmasi tushirilmaydi.
Katlamni ximoya tizmasi orkali sinash ishlari kudukda ochilgan eng pastki katlamdan boshlanadi. Buning uchun katlam kuduk bilan perforasiyalash yuli orkali boglanadi va keyin kudukka NKK tushiriladi.
Katlamdan okimni chikarish uchun kuduk tubidagi bosim R3 ni katlam bosimi Rpl dan kamaytirish (xech bulmasa tenglashtirish) kerak. Kuduk tubida bosimni tushirish uchun burgilash eritmasining turi (zichligi past bulgan) uzgartiriladi yoki kudukdagi suyuklik ustuni kamaytiriladi (xajm kamaytiriladi).
Kudukdagi suyuklik ustuni chukurlik nasoslari yoki kompressorlar yordamida, kuduk yuzasi germetik saklangan xolda kamaytiriladi (germetik saklashdan maksad burgulash maydonchasi atrofini ifloslanishini oldini olishdir). Katlamga nisbatan bosimni pasaytirish ishlari okimni chikarish deb ataladi.
Agar katlamdan suyuklik chiksa, kuduk birmuncha mukammalrok rejimda okimni chikarib sinab kuriladi. Bunda katlam suyukligini doimiy kuduk tubi bosimida uzok muddat olinadi. Bundan maksad xakikiy xosil buladigan debitni urnatishdir. Shu bilan birga suyuklik va gazning namunasi olinadi, kuduk tubi va kuduk ustidagi bosim ulchanadi, suyuklik va gaz omili debiti ulchanadi.
Sungi yillarda vaktni iktisod kilish uchun barkaror bulmagan rejimda katlamni urganish uchun ekspress usullar kullanilmokda.
Okim chikarib sinash ishlari tugagandan keyin kuduk tubi bosimi kayta tiklanadi. Buning uchun kuduk yopiladi va chukurlik manometri yordamida kuduk tubi bosimini vakt buyicha uzgarishi yozib olinadi.
Kaysiki R3< Rpl sharti okimni chikarish uchun etarli bulsada, u xamisha xam talabaga javob bermaydi.
Kudukni burgilash va mustaxkamlash jarayonida maxsuldor katlam ifloslanishi, ayrim xollarda esa tulik yopilib kolishi mumkin. Shuning uchun okimni chikarishdan oldin katlamni ochish jarayonida uning ifloslanishini oldini olish kerak. Sharoitdan kelib chikkan xolda katlamni gidroyorish, kislotali va issiklik bilan ishlash, torpedalash mumkin.
Pastdagi ob'ektdan konikarsiz natija olingandan keyin, yukorirokda joylashgan ob'ekt sinab kiriladi. Buning uchun sinab kurilgan katlam kudukning boshka kismidan ajratiladi (sement kuprigi yordamida).
Keyin esa xuddi shu usulda boshka ob'ektlar sinab kuriladi.