Iv bob. Ta’LIM SIFATINI NAZORAT QILISH VA BAHOLASH Ta’lim sifatini o‘lchash baholash shakli va metodlari, indikatorlarini tanlash

Birinchi kurs ukuvchilari guru?u!arida joriy va oralix, nazoratda dastur materialini uzlashtirish sifati

KU

Ukuv yili
Kurs Gurux,

kimyo fizika mate m.

rus. _{T. V.} tili


^texn. texnol. ^Tashk. asoslar

1999-1	1k.	2	0,85	0,85	0,83	0,83	0,9	0,96	1	1
	1 p/g	4	0,9	0,9	1,0	0,85	0,9	0,98	1	1
		5	0,9	0,8	0,95	0,85	0,9	1	1	1
		7	0,85	0,95	0,98	0,83	0,9	1	1	1
	1k.	2	0,85	0,9	0,85	085	1	1	1	1
	1 p/g	4	0,95	1	0,86	0,85	1	1	1	1
		5	0,80	0,9	0,85	0,85	1	1	1	1
		7	1	1	1	0,9	1	1	1	1
1999-2	1 k	1	0,85	0,83	0,83	0,85	1	0,9	1	1
	1 p/g	3	096	0,83	0,95	0,85	1	1	1	1
		6	0,83	0,8	0,85	0,86	1	1	1
		8	0,85	0,8	0,83	0,8	1	0,9	I	1
	1 k.	1	0,85	0,85	0,85	0,86	1	1	1	1
	2 p/g	3	1	0,85	0,96	0,9	1	I	1	1
		6	0,96	0,85	0,96	0,86	1	1	1	1
		8	0,85	0,85	0,85	0,86	1	1	1	1
2000	1 k	2	0,85	0,9	0,9	0,9	1	0,9	1	1
	1 p/g	4	0,96	0,9	0,9	0,9	1	0,95	1	1
		5	0,83	0,83	0,9	0,9	1	0,95	1	1
		7	0,9	0,86	1	0,83	1	1	1	1

Ikkinchi kursda yangi ukuv materiali urganiladi. Oraliq na­ zorat natijalari umid uygotadi: asosiy umumta’lim predmetlari buyicha urtacha ball 1 balldan oshdi. Fizika buyicha urtacha ball- ning maksimad usishi — 3 ball, eng kami — kimyo buyicha — 1 balldan kamroq. 1999 yil buyicha birinchi kursda umumta’lim diag-

YeZ dastlabki test v kirish nazorati

□ oralik; nazorat
M atem atika Kimyo F izika R us tili


1999 yilda birinchi kurslarda umumta’lim diagnostikasi uch bosk^chining qmyosiy natijalari.
nostikasi uch bosqichi natijalari kiyosan berilgan (diagrammaga karang). »
Ukuvchilar uzlashtirishi diagrammasini tadlil kilib, kuyida­ gicha xulosalar chikarish mumkin:

1. 
   Birinchi kurs ukuvchilariga umumta’lim predmetlari buyicha tayyorlov kurslari zarur. Ular, bir tomondan, bilimdagi nuksonla- rini yukotishga damda bulgusi kasb sirlarini muvaffakiyatli egal- lash poydevori buladigan malakani uzlashtirishga yordam beradi, boshqa tomondan esa, bolalarni kasb-xunar an’analari, ukituvchi- larning talablari bilan tanishtiradi.
   
2. 
   Bir dafta ilgari kuchi yetmagan topshiriklarni bajarar ekan, abiturientlarda umumta’lim iredmetlarini ukishga kizikish uygo- nib, uziga ishonch va ukishga xo\ish iaydo buladi.
   

Yakuniy Davlat attestatsiyasi ma’lumotlari yakuniy nazorat na­ tijalari bulib xizmat kiladi. Qiyoslash uchun dam umumta’lim, dam maxsus predmetlar olindi.
1998 yilda kasb ta’limi sifatini nazorat kilish tizimini ishlab chikishni boshladik. Sinov jarayoni juda kiyin kechdi. Ukuv­ chilar dastlabki paytlarda doimiy mustakil, amaliy va nazorat ishlariga kunikolmadilar. Bu dol urtacha ball juda past bulishiga xizmat kilgan kurinadi. Oldindan aytib kuyamizki, urtacha ball tu- shunchasi dali dam ta’limning muvaffakiyati buyicha kiyoslash va xulosa chikarish predmeta disoblanadi, shuning uchun biz dam bu ishda mazkur iboradan foydalanamiz. Vakt utishi bilan, nazorat tizi- mining dar bir kismi joriy kilina borilgani sari, dinamikasi dam turlicha uzgarib bordi. Ball god oshib, god pasayib, godida uzga- rishsiz koldi. Bu x,ar bir ukuv gurudidagi ukuvchilarning indivi­ dual layokatlari bilan dam izodlanadi. Oxirgi ulchov — umumukuv kunikmalari darajasi joriy kilingandan sung yakuniy nazorat na­ tijalari nazorat gurudlari natijalaridan sezilarli ravishda fark Kila boshlagani jadvaldan kurinadi.
UMKXT sifatini nazorat qilishning yakuniy natijalari

Yil Guru^tar ^Matema­
tika
Rus tili Fizika Kimyo Tovarshunos ^Tex.
jщozlash.

^{1998-1 5 3,6 3,6} 3,1 ^{3,7 3,7 3,8}
1997-2 3 3,4 ^3,4 3,6 3,5 3,9 ^4,0
1999-1 2 3,7 3,4 3,6 3,8 3,7 3,8
1999-2 4 3,7 3,8 3,6 3,8 3,8 4,0
7 3,5 3,7 3,8 3,9 4,0 4,2
^{2000-1 6 3,8 3,5 3,4} 4,1 ^{3.8 3,9}
2000-2 8 3,8 3,5 ^3,8 3.9 3,9 3,9
1 3,8 3,8 3,9 4,0 4,0 4,0

Birinchi kurs ukuvchilari uchun xizmat kursatish sodasiga mos- lashtirilgan «Ukdshni urgan» umumukuv malakasi kursi joriy kdli- nishi darsliklar komplekta almashtirilgandan sung ob’ektiv ra­ vishda zarur bulib krldi. Xammaga darslik sotib olish imkoni bulmaganidan ukuv mashgulotlarini ugkazishning yangi shakl va me- todlarini uzlashtirib ishlashga tugri keldi. Shunda birinchi kurs ukuvchilari ukituvchi aytganlarini peshma-pesh konspekt qila ol- masliklari ayon buldi. Eshitib asosiy fikrni ajrata olmaslikla- ri, ukuv materialini na reja buyicha, na rejasiz kdyta suzlab bera olmasliklari ma’lum buldi. Ularga buni urgatish kerak edi. Bu malaka birinchi kurs ukuvchilari uchun kushimcha mashgulotlar aso­ siga kiritildi. Dastlabki natijalarga dam erishildi — ukdtuvchi- lar mavzu buyicha materialni, avvalgi yillardagideq 12 soatda emas, balki 7—8 soatda utishga ulgurdilar. Shunday kdlib, ukuvchi fao­ liyatining jadallashuvi maxsus va umumta’lim predmetlari buyicha bilim va malakani mustadkamlash uchun kushimcha vaqt ajratish im­ konini berdiki, bu kasblar, predmetlar buyicha yakuniy tanlovlar utkazish mumkin buldi. Uz navbatida, bu ukuvchilarni kushimcha bi­ lim olishda faollashtirdi.

Nazoratning dar xil turlaridagi umumukuv kunikmalari testla- ri uzgarishga uchramaydi, malaka esa, testlarni bajarish uchun kdt- iy vakd chegaralari urnatilgani uchun kunikmaga aylanadi. Kullan- mada tovarshunosliq ozik.-ovk.at madsulotlari tarixidan, kulina­ riya, tovarlarni ishlash damda sotishga tayyorlash texnologiyasi va boshkdlar buyicha turli xil professional matnlar yigilgan. Masa­ lan, «Kimyoning adamiyati», «Sfera va shar» — bu mavzular kirish nazorati matnlari. Oraliq nazoratda esa, «Ekzotik mevalar», «To­ var bilan ta’minlash va tovarlarni chakana savdo tarmogiga kelti- rish shakllari» va boiщa mavzular paydo buladi. Umumukuv malaka­ sini yakuniy nazorat kdlishda «Jamiyat nima degani?», «Savdo mu- assasalari uchun yongin xavfsizligi koidalari» matnlari kullanildi va d.k. Kasbga yunaltirilgan matnlardan foydalanish topshirik

bajarilishiga k.izikishni oshiradi, kasbga k.izik.ishni shakllan- tiradi xamda kushimcha axborot kddirishga turtki beradi.
Birinchi, ikkinchi va uchinchi kurs guruxdaridagi nazorat nati­ jalarini solishtiramiz. Ukuvchilar bilan «Ukdiiii urgan» dastu­ ri buyicha mashgulotlar utkazilmadi, ular faqat maipulotlar pay- tida ishladilar xamda ukuv faoliyati kunikmalarini egalladilar. Kirish testi natijalari ukituvchi «Ukishni urgan» kursi davo- mida «nima ustida» ishlashi kerakligini aniq kursatib beradi. Tegishli guruxdarda utkazilgan kirish testi yakunlari ukuvchilar
«Matndagi asosiy fikrni ajratish» topshirigini yomon bajarma- ganliklarini kursatdi, turt gurux buyicha urtacha — 83 %ga teng, ular qisqa konspekt va oddiy konspekt rejasini tuza olishadi. Uzi haqida qisqacha xulosa tuzish ^iyinroq kechib, fa^at 13 % ukuv­ chi ushbu topshirik.ni bajara oldi.
Ushbu guruxlar natijalarini qiyoslab, kuyidagicha xulosaga ke- lish mumkin:

1. 
   80 % ukuvchilar «Asosiy fikrni ajrating, qiskd konspekt tuzing» topshirigini bajara olishdi, bu ta’limning 1- yilidagi guruxlardagidan 20 % kup.
   
2. 
   22 % ukuvchilar uzlari xdkida qisqacha xulosa tuzdilar.
   
3. 
   70 % ukuvchilar sodda reja tuza olishdi.
   

Ikki xaftalik «Uqishni urgan» kursi utilganidan sung kasb- xunar uqituvchilari uz darslarida umumukuv malakalarini bugun ukuv yili davomida puxtalash buyicha ishni davom ettiradilar. Bunga turli kurinishdagi darslar va ularni utkazish metodlari yuli bi­ lan erishiladi. Masalan:

1. 
   Darsliq ma’lumotnomalar bilan mustaqil ishlash.
   
2. 
   Bayon, qisqacha insho yozish.
   
3. 
   Matematik nazoratlar.
   
4. 
   Amaliy mashgulotlar.
   
5. 
   Amaliy uyinlar (oldindan tayyorgarlik kurish uchun kushimcha adabiyotlarni mustak.il urganish talab qilinadi).
   
6. 
   Uy nazorat ishlari (masalan, uzi haqida k.is^a ma’lumot yozish) va x-k. Ta’lim tugagach, yakuniy test utkaziladi.
   

Guruxdarda umumukuv malakalari buyicha utkazilgan yakuniy test- lar kuyidagi natijalarni berdi:

1. 
   «Asosiy fikrni ajrating» topshirigini kirish testidagi- dan kura 10 % kup ukuvchi bajardi.
   
2. 
   Konspekt sxemasini 65 % ukuvchi tuzdi.
   
3. 
   Qisqa ma’lumotni urtacha deyarli 35 % ukuvchi yozdi.
   
4. 
   Murakkab rejani — 68 % ukuvchi tuzdi.
   

3-kurs guruxlarida barcha topshirikdar buyicha natijalar 90 %ga yakin buldi. Tajribada ishtirok etmagan nazorat guruxi boshqalar-

1 2 3 4