Ix bob. Ionlashtiruvchi nurlanishlar va ularning xususiyatlari

73-Rasm.Reaktorda elektr energetikasini hosil qilish sxemasi.

Endi reaktorlar turlari haqida to‘xtalamiz [9].

1. Reaktor – RBMK (Reaktor bolshoy moщnosti kipyaщie ) hozirda dunyoda ko‘plab ishlab turgan AESlarda katta quvvatli qaynovchi reaktor (KQQR) lardan foydalaniladi. Bunday birinchi reaktorni quvvati 3200 MVT va elektr quvvati 1000 MVT ga teng. Bu reaktor sobiq SSSRda birinchi marta 1974 yilda ishga tushirilgan. Bunday tipdagi reaktor Kursk, Smolensk (Rossiya) va CHernobel (Ukraina) AESlarida ishlatilgan. Ammo 1986 yilda CHernobel AESda portlash sodir bo‘lgandan so‘ng foydalanishdan to‘xtatilgan.

2. Reaktor – VVER (Vodo – vodnыe energeticheskie reaktorы). Bu reaktor suv-suvli energetik reaktor (SSER) deyiladi. Bu reaktorlar hozirda Rosatom (Rossiya) davlat korporatsiyasi tomonidan ko‘plab xorijiy mamlakatlarda, jumladan O‘zbekistonda ham qurilmoqda. SSE reaktorining energetik quvvati 440 MVT va 1000 MVT dan iborat. Reaktor asosan suv bilan sovutiladi. Foydalanish koeffitsienti 33%.

VVER – 1000 reaktori hozirda Kamishin (Rossiya), janubiy Ukraina, Balanovka, Zaporoje (Ukraina) AESlarida foydalanilmoqda. VVER – 1000 tipdagi reaktor Armaniston, Roven (Ukraina) hamda Bolgariya, Vengriya, Germaniya, CHexiya, Fransiya kabi mamlakatlardagi AESlarda qo‘llanilmoqda.

3. Tez neytronlarda ishlaydigan reaktorlar. Bunday reaktor hozirda SHevchenko (Qozog‘iston) shahridagi Kaspiy dengizi bo‘yida qurilgan AESda ishlatilmoqda. Issiqlik quvvati 1000 MVT bo‘lib, elektr quvvati 350 MVT ga teng, foydalanish koeffitsienti 35 % ni tashkil qiladi.

Keyingi yillarda energiyaviy quvvati – 600 MVTli uran-plutoniy yoqilg‘isida ishlaydigan reaktorlar ham ishlab chiqarilmoqda. YUqorida keltirilgan reaktorlarning to‘liq ishlash prinsipi bilan tanishishnini hohlovchilar [ 7-9 ] adabiyotlarga murojaat qilishlari mumkin.