Ix –mavzu. Korxona mahsulotlariga narxning shakllanishi

Istemolchi xajmiga kо‘ra narxlar diversifikatsiyasi. Bazi bir tovarlarga 
bо‘lgan talab u tovarni ishlab Chiqarish va sotish oshgani sari kamayib boradi 
bunday tovarga yelektr yengergiyasi misol bula oladi. IstemolChi bir oyda 
minimum miqdordagi yelektro yenergiyaga pul tо‘lab, ortiqChasiga tо‘lash 
qobiliyati pasayib boradi, bо‘nday holatda narxlar diffensiatsiya qilish lozim 
bо‘ladi. YAni har xil miqdordagi istemol qilingan bir hil tovarga har xil narx 
belgilash. 
Birinchi bosqichda, malum miqdorgacha istemol qilingan yelektro 
yenergiyaga alohida narx, ikkinChi bosqiChda qо‘shimCha miqdordagi istemol 
qilingan yelektro yenergiyaga kamroq narx belgilash lozim. Bu bosqiChlarni uyali 
telyefon tarif rejalarida ham qо‘llash mumkin.
Tovarlar kategoriyasiga kо‘ra narx belgilash Ushbu 
turdagi 
narx 
differensiatsiyasi haridorlarni ularning talabiga kо‘ra bir necha guruhlarga 
bо‘linishi mumkin. Har bir guruxning talab Chizig‘i, boshqa guruhnikidan 
о‘zgaCha bо‘ladi. Misol uChun samaliyotga,paraxotga sotiladigan Chiptalarni 
klasslarga bо‘lish va h.k. 
Tovar kategoriyasiga qarab narx belgilashda ikkita shart bajarilishi lozim: 
BirinChi shartga kо‘ra,ishlab Chiqarish xajmidan qatiy nazar tovarni haridorlar 
guruxlarga shunday taqsimlash kerakki, har bir birlik tovardan olingan Chekli 
daromadning qiymati bir hil bо‘lsin.
9.3. Tarmoqda narxning shakllanishi 
 
Bozor iqtisodiyoti taklif va talabni iqtisodiy nuqtai nazardan tahlil qilish, 
juda kо‘p va keng muammolarni hal qilishda universal vosita bо‘lib xizmat qiladi. 
Bunday muammolarga quyidagilar kirishi mumkin: jahondagi iqtisodiy sharoitlar 
о‘zgarishining mahsulot ishlab chiqarishga va uning samaradorligiga ta’siri; 
narxlarni nazorat qilish bо‘yicha davlat tomonidan kо‘riladigan chora-tadbirlarni 
baholash; iqtisodiy rag‘batlantirish va minimal ish haqini belgilash; soliqlarning, 
subsidiyalarning, importga qо‘yiladigan poshlinaning, ishlab chiqaruvchilar va 
iste’molchilar faoliyatining chegaralashlarning umumiy iqtisodiyotga ta’siri va 
hokazo. 
Tarmoq korxonalaring baho siyosati talab va taklif orqali bozor 
mexanizmini о‘rganish, ularning narx orqali tahlil qilishdan boshlandi. Ma’lumki, 
davlatning aralashuvisiz, talab va taklif muvozanat holatga keladi va unga asosan 
tovarning bozor narxi о‘rnatiladi hamda muvozanatni ta’minlaydigan mahsulotning 
umumiy hajmi о‘rnatiladi. Ordinata о‘qi bо‘yicha bir birlik mahsulotning narxi
kо‘rsatilgan (sо‘mda). Absissa о‘qi bо‘yicha berilgan vaqt oralig‘ida talab qilingan 
va taklif qilingan mahsulot hajmi kо‘rsatilgan. Taklif chizig‘i (supply) qancha 
miqdorda va qanaqa ishlab chiqarish narxida tovarning bozorda sotilishi 
mumkinligini kо‘rsatadi. Taklif chizig‘i qancha yuqoriga kо‘tarilsa, shuncha narx 
yuqori bо‘ladi va shunga kо‘p firmalar mahsulot ishlab chiqarib, sotish 
imkoniyatiga yega bо‘ladilar. 

---