J. jalolov, A. Fattaxov, I. Axmedov
Notijorat mahsulot va notijorat subyektlarining
Download 104 Kb. Pdf просмотр
|
- Навигация по данной странице:
- 5-jadval Tijorat va notijorat maxsloti narxining tarkibi
- 8.3. Notijorat marketing faoliyatini strategik rejalashtirish va boshqarish
- 8.4. Siyosiy marketing. Shaxsiy marketing
8.2. Notijorat mahsulot va notijorat subyektlarining marketing faoliyati Notijorat m ahsulot - bu iste’molchiga yo‘naltirilgan va notijo rat almashinuviga m o ‘ljallangan, notijorat subyekti faoliyatining natijasi. Notijorat almashinuvi ishtirokchilari buni aniq ehtiyojlami qondirishga qodir b o ‘lgan narsa sifatida ko ‘radilar, ammo bunda maqsad va foyda tushunchalarining tasarrufiga qarab umuman boshqa-boshqa b o ‘ladi. Iste’molchilar uchun notijorat mahsuloti - talab va ehtiyojlami qondiruvchi ichki muhitiga o ‘zgarishlar kiritish uchun zarur boylik, imkoniyat (naf). Bu k o ‘rilgan naf uchun iste’molchi pul emas balki o'zining javob ta’sirini va to ‘lovning notijorat vosita- lari (vaqt, hissiyot, jismoniy kuch, harakat va h.k.) bilan hisob- kitob qiladi. Jamiyat uchun notijorat mahsuloti bu - iste’molchilarga ulam ing huquq, erkinlik va majburiyatlari yoki ijtimoiy foydalarini amalga oshirish imkonini berish k o ‘rinishida b o ‘ladi. N otijorat mahsulotini iste’mol qilish iqtisodiy jihatdan jamiyatni soliq daromadlari bilan boyitmaydi. Aksincha, notijorat mahsuloti ishlab chiqaruvchilami davlat moliyaviy jihatdan ta ’minlaydi. Notijorat subyektlari uchun mahsulot bu - subyekt m aqsadin- ing moddiy (yoki nomoddiy) amalga oshishi, unda iste’molchiga foyda (naO beruvchi va jamiyatda ijtim oiy samara beruvchi, iste’mollik xususiyatlari vositasida q o ‘lga kiritiladi. Notijorat mahsuloti ehtiyojni qondirish jihatdan quyidagi k o ‘rinishlarga ega: - mahsulot - masalan, bu davlat organi subyekti mahsuloti sifatida - konstitutsiya; saylovda nomzodning saylov oldi dasturi - siyosiy partiya mahsuloti; ta’lim dasturi - o ‘quv yurtining m ahsu loti va h.k.; - g ‘oya - bu jam oa va diniy subyektlar, siyosiy partiyalar va xalqaro tashkilotlaming g ‘oyalari b o ‘lishi mumkin. Masalan, Orol dengizi havzasi hududlarining ekologik xavfsizligini ta’m inlash - «Ekosan» g ‘oyasi; dunyodagi inson huquqlarining tengligi va ka- folati - BMT g ‘oyasi, respublikamiz yoshlarida milliy istiqlol mafkurasini shakllantirish - «Kamolot» YoIHning g ‘oyasi va h.k. Bundan tashqari, g ‘oya notijorat mahsuloti sifatida intellektual mulk hisoblanuvchi ishlab chiqarish asosini tashkil etish mumkin. Bu holat notijorat faoliyati bilan shug‘ullanuvchi jism oniy shax- slarda (rassomlar, yozuvchilar, olimlar, artistlar va h.k.) kuzatiladi. Notijorat xizmat - bu ijtimoiy himoya qilishga yo ‘naltirilgan va shunga o'xshash davlat notijorat subyektlari, qadimiy arxitek- tura va madaniy-ma’naviy yodgorliklami saqlash b o ‘yicha - «YuNESKO», tabiiy ofat va boshqa turdagi favqulotda yuzaga ke ladigan vaziyatlarda k o ‘mak bemvchi- «Qizil Xoch» kabi xalqaro notijorat tashkilotlari va h.k.laming xizmatlari. Mahsulotlarga narx belgilash xuddi marketing kompleksini ish lab chiqish bosqichi kabi, birinchidan, mahsulotlarga raqobatbar- dosh narxlarni aniqlash (chegirma va sotuvni rag‘batlantiruvchi to ‘lov shartlari va h.k.) va ikkinchidan, ulaming o ‘z vaqtida qayta ko'rilishi, subyekt marketing muhitini o ‘zgartirib turishga yo ‘naltirilgan qator marketing tadbirlarining amalga oshirilishini talab qiladi. Notijorat marketingida klassik yondashuvning o ‘z mantiqi to'laligicha qoladi, ammo notijorat almashinuvidan kelib chiqadigan qator xususiyatlarini kasb etadi. Notijorat almashinu- vining barcha ishtirokchilari bu marketing kompleks vositasini turlicha qabul qilishadi va q o ‘llashadi. Iste’molchi uchun notijorat mahsulotining narxi - bu uning foydasi (naf)ni oshiruvchi va to ‘lovning notijorat vositalari xara- jatini iqtisod qiluvchi imkon, vosita. Iste’molchi xarajatlarini te- jash deganda, asosan to ‘lovning asosiy vositasi pul emas balki vaqt, his-tuyg‘u, jism oniy kuch va h.k. lar tushuniladi. Aytish joizki, notijorat almashinuvida pul to ‘lov vositasi sifa tida juda kam q o ‘llaniladi, faqatgina moliyaviy resurslami yetka- zuvchi - xayr qiluvchi sifatida ishtirok etgan vaziyatdagina q o ‘llanilishi mumkin. Bu holat marketing assotsiatsiyasi, kasaba uyushmasi, ovchilar va baliqchilar jamiyati, diniy konferensiyalar va shu kabilar nodavlat notijorat mahsulotlari subyektlari va jis moniy shaxslar uchun xarakterlidir. Ularda davlatning moliyaviy qoilab-quvvatlashi b o ‘lmaydi, ammo qonunchilikda imtiyozlar mavjud. M a’lumki notijorat mahsulotining narxi uni ishlab chiqarishga qilingan xarajatlar (yoki tannarxi) va foyda miqdori yig‘indisidan iborat b o ‘ladi. Noti jorat subyekti mahsuloti ham uni ishlab chiqarishga qilingan xara- jati va subyektining ijtimoiy foydasi - iste’molchining marketing ta’siriga javobidir. Notijorat mahsulotining narxi almashuv ishtirokchilari nuqtayi- nazaridan har xil tarkibga ega. Ya’ni, ulaming har biri o ‘z xarajatlari, foydalari va xullas o ‘z manfaatlarini nazarda tutib faoliyat yuritadilar. Bu hoi ayniqsa notijorat va tijorat mahsulotlarining narxlarini shakllanishi va tarkibida yaqqol ko‘zga tashlanadi (5-jadval). Notijo rat mahsulotiga narx belgilashda qator omillar ta’sir qiladi: ishlab chiqarish tannarxi yoki uni tuzishda qilingan xarajatlar, raqobatchi mahsulotlar narxi, tovar xususiyati to ‘g ‘risida iste’molchilaming fikri, jamoatchilik hamda rahbariyatning mahsulot foydaliligi va unga qil ingan xarajatlar to‘g ‘risidagi fikri va h.k. 5-jadval Tijorat va notijorat maxsloti narxining tarkibi N o tijo rat mahsuloti o ra t m ahsuloti Iste’ m olchi uchun Subyekt uchun Jam iyat uchun Iste’m olchi uchun S u b yek t uchun J a m iy a t uch u n q iy m a t Iste’molchi mik- romuhitini o ‘z- gartirish, talabini qondirish uchun zarur iste’ mollik xususiyatlari Notijorat maqsadi va ko'rsat- kichlariga erishish Insonlarga iste’ molchi- lik huquqlari va majburi- yatlarini re- alizatsiyalash imkonini berish Iste’ molchi mikromuhilini 0 ‘zgartirish, talabini qon dirish uchun zarur iste’ mol lik xususiyat lari Sotuv hajmi va tijorat maqsadiga erishish iste’ molchi- lik huquqlari va majburi- yatlarini re- alizatsiyalash im konini berish N a r x x a ra ja tla r to‘lovning noti jorat vositasi shaklidagi xara jatlar (vaqt mu- habbat va h.k.) Mahsulotni yaratishga xarajatlar Subyekt rivojlanishi- ning asosi si fatida ulami moliyalashti- rish Mahsulotlarga m oliyaviy va boshqa xarajat lar Mahsulotni yaratishga xarajatlar Iqtisodiy im- tiyozlardagi yo'qotish va d avlat bosh- qaruvidagi xarajatlar N af sa m a ra qondirilgan ehti- yoj iste’ molchi- ning ijtimoiy foydasi. Erishilgan notijorat maqsadi istc'mol- chining mahsulo tiga javob reaksiyasi Jamiyatning ijtimoiy foy dasi - fu- qarolar hu- quq erkinlik va majburi- yatlarini re- alizatsiya q il ish qondirilgan eh- tiyoj iste’ mol- chining ijti m oiy foydasi. Erishilgan ti jorat maqsadi iqtisodiy foyda S oliq daro- madi, iqtiso d iy samara 8.3. Notijorat marketing faoliyatini strategik rejalashtirish va boshqarish Tijorat subyektlari faoliyati strategik rejalashtirish resurslarin- ing manbalarini hajmini (mehnat, moddiy va moliyaviy) aniqlash va ulami faoliyat yo‘nalishlari bo'yicha taqsimlash, biznesning strategik birliklari, tovar guruhlari va alohida tovarlarga taqsimlash hisoblanadi. Bunday yondashuv umumiy ko'rinishda notijorat subyektlariga ham tegishli, ammo bunda ulaming alohida k o ‘rinishlarining o ‘ziga xos xususiyatlari ham hisobga olinadi. M asalan, to ‘liq hajmda faoliyatni strategik rejalashtirish hukumat boshqaruv organlari, davlat notijorat tashkilotlari va korxonalari armiya, politsiya kabi davlat notijorat subyektlarida amalga oshirilishi mumkin. Asosiy xususiyati sifatida bu yerda ular faoli- yatini davlat budjetidan moliyalashtirish hamda bu subyektlar faoliyatini xususiy yo ‘nalishlari b o ‘yicha resurslami taqsimlashni aytib o ‘tish mumkin. Nodavlat notijorat subyektlari uchun faoliyatini strategik re- jalashtirishi metodologik jihatdan davlat notijorat subyektlari kabi to ‘liq hajmda amalga oshiriladi. Farqi faqatgina ulaming foydala- nadigan resurslari manbayida hamda moliyalashtirish manbalarida b o ‘ladi. Siyosiy partiyalar, notijorat assotsiatsiyalari, xayriya fond- lari kabi subyektlarining moliyaviy resurs manbalari jism oniy shaxslam ing xayriyalari, tijorat strukturalarining homiylik ajratma- lari va boshqalar hisoblanadi. Jismoniy shaxslar notijorat faoliyatini strategik rejalashtirish asosan o'zlari tomonidan amalga oshiriladi. Ayrim hollarda m ax sus yollangan menejerlar, buxgalter va boshqa mutaxassislar to m onidan amalga oshiriladi. Bu notijorat subyektlarining resurslari albatta davlat va nodavlat subyektlariga nisbatan kamroq, faoliyat va y o ‘nalishlari ham qisqaroq b o ‘ladi. Moliyalashtirish manbalari b o ‘lib shaxsiy vositalar, homiylik ajratmalari, grantlar, mukofotlar xizm at qiladi. Notijorat subyekti umumiy faoliyatini boshqarish quyidagilar- dan kelib chiqishi kerak: raqobatchilardan past b o ‘lmagan darajada notijorat mahsulotlar bozori talabini qondirish; uzoq muddat davom ida dosh beradigan raqobatchilikni ta ’minlash. Ichki poten- sialga ega b o ‘lgan (hukumat boshqaruv organlari katta siyosiy par tiyalar va harakatlar, diniy konfessiyalar va h.k.) notijorat subyektlar bu m aqsadlar tarkibida maxsus tuzilgan marketing xiz- mati orqali erishadi. Aynan shu va boshqa marketing m a’lumotlari asosida boshqaruv qarorlari qabul qilinishi mumkin. Bundan tash- qari, marketing xizmatini yaratish, harakatlanish va ishlab chiqari- ladigan mahsulotlaming notijorat realizatsiyasi bilan shug‘ullanuvchi barcha b o ‘limlami yo‘naltiruvchi o ‘ziga xos markazga aylanishi kerak. Aks holda notijorat faoliyati bilan shug‘ullanuvchi jismoniy shaxslar faoliyati to ‘xtab qolishi mum kin. Resurslaming cheklanganligi sababli ular albatta marketing xizmati kompaniyalariga murojaat qila olmaydilar. Ammo, ma’lum darajada ishonch bilan aytish mumkinki, amaliyotda umuman boshqa xil b o ‘lishi mumkin. Ular marketing funksiya- larini o ‘zlarining imkoniyatlari, rivojlanganlik darajalariga qarab amalga oshiradilar. Faoliyatda ular raqobatchilarga faqatgina m ar keting boshqaruviga asosiy e ’tibomi qaratgandagina teng kela oladilar. Buning uchun strategik marketing jihatidan fikrlash bir inchi o ‘rinda turm og‘i lozim. Notijorat subyekti marketingi strategiyasi deganda, oldida turgan marketing maqsadlariga erishishning asosiy yo‘llarini aniqlovchi mantiqiy tuzilma tushuniladi. Bu maqsadlar qoidaga ko‘ra aniq bir raqobat holatiga erishish, bozor ulushi, ko ‘zlangan foydani qo ‘lga kiritish hamda subyekt obrazi va uning iste’molchilar, raqobatchilar, jamoalar va boshqa aloqali auditoriyalar ko'rinishidagi mahsulotlari bilan bog‘liq. Gap notijorat subyekti marketingi korporativ strategi yasi haqida bormoqda. Uning ishlab chiqilishida detallar b o ‘yicha tahlil va marketing faoliyatining asosiy yo‘nalishlari b o ‘yicha strate- giyalami tanlash talab qilinadi. Bunday «lokal» strategiyalarga quyi- dagilami kiritish mumkin: - «bozor»da m a’lum holatni egallash strategiyasi; - notijorat mahsulot hayotiylik davri bosqichidagi strategiyalar; - notijorat xizmatlami k o ‘rsatish; - notijorat «narxni shakllantirish» strategiyasi; - pozitsiyalashtirish strategiyasi (notijorat subyektining o ‘zi singari uning mahsulotini ham); - taqsimlash strategiyasi; - notijorat marketing kommunikatsiyasi strategiyasi; - yangi notijorat mahsulotlar strategiyasi; - marketing budjetlarini aniqlash strategiyasi. Barcha sanab o ‘tilgan strategiyalar klassik marketingdan yax- shi tanish va ularning barchasi notijorat marketingida ham o ‘ziga xos k o ‘rinish va sifat bilan q o ‘llaniladi. Notijorat marketingi taktikasi deganda shaxsiy xarakterga ega aniq masalalar va ulami hal etishdagi natijalar yig‘indisi tushuniladi. Bunda lokal strategiyalarga mos keluvchi taktika bilan umumiy marketing strategiyasiga javob beruvchi taktikaning farqini aniqlash kerak. Tushunish maqsadida biror bir shartli partiya - shartli bir par- lament respublikasining qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi or- ganlarini tanlash davrida ishtirok etgan parti ya misolida ko'rish mumkin. Faraz qilaylik, partiya marketing xizmati saylovoldi ho latda uning lokal strategiyalari ustida izlanishlar olib borishi nati jasida lokal strategiyalar savatini va bir vaqtning o'zida umumiy marketing strategiyalarini shakllantirishning asosini tashkil etuvchi 3 strategiya guruhlariga ajratiladi. Lokal strategiya 1 - bozordagi holatni egallash strategiyasi: «saylovchilar, jam oat va boshqa aloqadagi auditoriya ongida yetakchi holatni egallash». Taktika: «Partiyaning hududiy boMimlarini mamlakatning mumkin b o ‘lgan eng ko ‘p hududlarida tashkil etish». Lokal strategiya 2 - subyekt va uning notijorat mahsulotini strategik pozitsiyalashtirish: «Partiya obrazini ajratish, uning hu- kumat organlaridagi nomzodlari va ularning saylovoldi dasturlarini raqobatchilar orasida saylovchilar talablarini to ‘la qondiruvchi eng to iiq sifatida k o ‘rsatish». Taktika: «Hududiy b o ‘lim lar orqali joylarda amal qilinishi kerak b o ‘lgan muhim qonunlam ing bajarilishini nazorat qilish va bu nazorat natijalarini targ ‘ib qilish». Lokal strategiya 3 - marketing kommunikatsiyalari strategi yasi: «saylovchilar, jam oat va boshqa aloqali auditoriyalar bilan keng qamrovli kommunikativ aloqalari ta’minoti». Taktika: «Partiya nomzodlari va ulam ing saylovoldi dastur- larini notijorat amalga oshirishda reklama, targ ‘ibot, «public rela tions» (PR) vositalaridan unumli foydalanish». Umumiy marketing strategiyasi: «qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatning barcha organlarida saylovda yutib chiqish maqsadida saylovoldi davrda nomzodlar va ulam ing saylovoldi dasturlari bozorida barcha yetakchi holatlami egallash». Taktika: «Barcha marketing kommunikatsiyasi vositalaridan foydalangan holda nafaqat markazda, balki joylarda ham yuqori si- fatli kommunikativ faoliyat asosida saylovoldi davrda davlat hokimiyatining barcha organlarida nom zodlar «bozor»larida ekspansiya qilish». Notijorat marketingini boshqarish jarayon va marosimlari yig‘indisi bizga an’anaviy tarzda namoyish etiladi: - notijorat subyektining bozor imkoniyatlarining tahlili; - maqsadli bozorlami tanlash; - har bir notijorat mahsuloti uchun marketing kompleksini ish lab chiqish; - marketing tadbirlarini amalga oshirish. 8.4. Siyosiy marketing. Shaxsiy marketing Siyosiy marketingning asoslarini ijtim oiy muhitda g'oyalar, manfaatlar va fikrlami ilgari surish tashkil qiladi. Siyosiy m arket ing faqat ko ‘p fikrlilik jamiyati sharoitlarida b a’zi guruhiy man- faatlami ko‘zlagan siyosiy partiyalar faoliyatigagina emas, balki qiyin vaziyatlarda keng jam oatchilik harakatidan siyosiy partiya- larga aylanib ketishga moyil b o ‘lgan turli ommaviy harakatlarga ham taalluqlidir. Shu m a’noda AQSHda ekologistlar ijtim oiy harakatining- yashillar k o ‘pgina m am lakatlarda ish haqqini oshirish harakatini sotsial-demokratlar partiyasiga aylanganligi namuna bo'lishi mumkin. Siyosiy marketing siyosiy partiyalar, harakatlar va hukumatning faol faoliyati orqali tashkillashtirish konsepsiyasi sifatida faqat ba’zi guruhiy manfaatlami himoya qilishnigina emas, balki barcha fu- qarolaming manfaatlarini hurmat qilishni ham nazarda tutadi. Q o‘yilgan maqsadlarga erishish uchun atrofdagi va ichki mu- hitdagi o ‘zgarishlarga doim moslashish va ularga tegishli aks-ta’sir k o ‘rsatish zaruriyati munosabati bilan siyosiy marketing konsepsi- yasi tovarlar va xizmatlar marketingi bilan mos keladi. Siyosiy marketingning bosh maqsadi kelishuvlar va ancha ziddiyatli man faatlami uyg‘unlashtirishga intilish orqali jamiyatda eng yuqori murosaga erishishdan iborat. Shaxsiy va o ‘z-o‘zining marketing konsepsiyasi deganda in- sonning energiya va tashabbusni, tabiat in’om etgan n e’matlami, egallagan bilimlar va mahorat, shaxsiy tadbirkorlik va faol hayot pozitsiyasini eng yuqori darajada safarbar etgan holda raqobat sharoitlarida o ‘z shaxsini namoyon qilishga tizimli yondashuv tu- shuniladi. Ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor tizimi jam iyat barcha a ’zolarining hayoti va faoliyati uchun ancha qulay sharoitlar yaratadi. Biroq bu shaxsiy farovonligi va butun jamiyat farovonligi haqida qayg‘uradigan eng faol va mustaqil shaxslaming kuch- g ‘ayratlari evaziga ro ‘y beradi. Shaxsiy marketing - shaxsning o'zini o ‘zi namoyon qilish das- turi, yo‘l-yo‘riqlari va faoliyat mazmunidir. Dasturdagi muvaf- faqiyatga erishish vazifasining o ‘zi shaxsni aniq harakatlarga, q o ‘yilgan maqsadga ketma-ket qadam bosish, uchraydigan qiy- inchiliklami yengishga safarbar qiladi va o ‘zining jam iyat uchun muhim va kerakli ekanligini anglashdan qoniqish hosil qilishga olib keladi. 0 ‘z-o ‘zining marketingi konsepsiyasi har bir shaxsning m a’lum faoliyati, istiqbol dasturini anglatadi. Bu marketing jami- yatning barcha sog‘lom a ’zolari ega bo'lgan asosiy «tovar»ni o'tkazish uchun eng qulay sharoitlar yaratib berishi lozim. Bu «tovar» - ishchi kuchi, ya’ni bilimlar, mahorat, talant, profession- alizmdir. «Tovar» uning egasi uchun eng qulay shartlarda sotilishi uchun bir qator ketma-ketlikdagi harakatlar zarur b o iib , ular tovarlam i sotishning marketing dasturiga o ‘xshashdir: - o ‘z o ‘zini baholashda shaxsni imkoniyatlari qiziqish va xo- hishlari o ‘zida aks etadi; - asosiy yo ‘riqnom alar va ishning asosiy turlarining mazm un- ini o ‘rganish (bu m a’lumotlar turli ixtisoslikdagi o ‘quv yurtlarida, korxonalar va tashkilotlarda mavjud b o ‘ladi); - qidiruvning maqsadini aniq ifodalash (ma’qul k o ‘rishlam i baholash, davlat va xususiy tuzilmalami m o ‘ljallash, katta sha- harda, katta b o ‘lmagan posyolkada yoki qishloq joyda yashash va ishlash istagi); - real ishchi kuchi bozorini o ‘rganish va uning imkoniyatlarini baholash (sizni qiziqirayotgan lavozimlar bozoridagi b o ‘sh joylar soni, siz ishlashni xohlaydigan tarmoqning holati, ish haqi darajasi va uning ortish istiqbollari, aniq mehnat bozorining boshqa xususiyatlari); - o'zingiz va o ‘z imkoniyatlaringiz haqida qisqacha m a’lumotnoma tayyorlash. M a’lumotnoma qisqa b o ‘lishi va siz haqingizda ish beruvchiga eng zarur m a’lumotlami o ‘z ichiga ol gan bo ‘lishi kerak; - o ‘z xodimlarini yollash haqida qaror qabul qiladigan shaxs bilan suhbat tayyorlash. Avvalambor sizni qiziqtirayotgan tash- kilotning kadrlar b o ‘limida sizni qabul qilishlariga erishish kerak. Bunday suhbat (и н тервю ^а tayyorlanishning muhimligi, suhbat- ning borishi va u tugagandan keyin sizning harakatlaringiz quyida bayon qilingan. O'zingiz haqingizda qisqacha m a’lumotnoma tayyorlash. Qisqacha ma’lumotnoma sizning imkoniyatlaringiz, m a’lumotingiz, oldingi mashg‘ulotlaringiz, kasbiy tayyorgarligingiz, ish tajribangiz va shaxsiy xislatlaringiz haqida tushuncha berishi lozim. Bunda u bir betdan oshmasligi kerak. M a’lumotnomaning maqsadi - poten- sial ish beruvchilardan ijobiy taqriz olishga erishishdir. Birga beriladigan xatni yozish m a’lumotnoma tayyorlashdan k o ‘ra qiyinroqdir. Bu xat ishontira oladigan, kasbiy jihatdan chu- qur o'ylangan va qiziqarli b o ‘lishi kerak. Xususan, u sizni la- vozimga da’vo qilayotgan boshqa nomzodlardan yuqori q o ‘yishi kerak. Har bir tashkilot uchun ushbu tashkilotning xususiyatini hi sobga olgan holda xat yozish va bosmalash kerak. Xat o ‘z ichiga siz da’vogarlik qilayotgan lavozimning ta’rifini olish, qiziqarli b o ‘lishi, siznining malakangiz haqida tasavvur berishi va siz bilan qanday qilib aloqaga chiqish mumkinligini bildirishi kerak. Xatni j o ‘natgandan keyin biroz vaqt o ‘tgach firmaga telefon qilish va in- tervyuga erishish lozim. Buning uchun quyidagi ishlar am alga oshiriladi. Intervyuga katta tayyorgarlik ko ‘riladi. Suhbatga kirishuvchilar siz bilan suhbatni turlicha olib borishlari, masalan, go‘yo «u yoq bu yoqdan» gaplashib o ‘tirgandek, boshqalari yaqinroq tanishishga intilgandek uchinchilari savol ketidan savol berib, yarim so ‘roq shaklida to ‘rtinchilari nima?, qachon? va nima uchun? kabilami aniqlashga astoydil urinishadi. Bularga tayyor bo ‘lmoq kerak. M a salan, biror kishi bilan intervyu o ‘tkazishni mashq qilib oling, un- dan o ‘z tanqidiy fikrlarini bildirishni so ‘rang: - suhbatga kirishuvchining ehtimol tutilgan savollarini o ‘ylab k o ‘ring va ularga oldindan javob tayyorlab q o ‘ying; - birining ketidan ikkinchisi keladigan intervyuga yo‘l q o ‘ymang, chunki ular holdan toydirishi mumkin; - intervyuga o ‘ta modaga mos kiyinib kelgandan k o ‘ra odmi- roq kiyinib (konservativ) kelgan m a’qul; - suhbatga borishda o ‘n daqiqa oldin kelgan m a’qul, shunda in tervyu boshlanishidan oldin fikrlami jam lab olishga imkon b o ‘ladi. Suhbat o ‘tkaziladiganlar orasida sizning familiyangiz borligini tekshirib к о ‘ring, suhbat o ‘tkazuvchining familiyasi va xona raqamini eslab qoling; - o'zingiz to ‘xtalib o ‘tishni xohlayotgan asosiy holatlami tak- rorlab oling. Intervyu jarayonida yaxshi taassurot qoldirishga harakat qiling. 0 ‘zingizni tuting. Erkin b o ‘ling. Vaqti-vaqti bilan jilmayib q o ‘ying. Suhbat paytida optimistik kayfiyatni saqlang. Albatta, suhbat o ‘tkazuvchining k o ‘ziga qarang, qaddingizni to ‘g ‘ri tuting, aniq va dona-dona qilib gapiring. qo ‘llaringizni chalishtirmang, bezaklar, sochlami o ‘ynab turmang. Stulga o ‘ng ‘ay o ‘mashib o ‘tiring. Hatto sizga taklif qilishsa ham chekmang. Yoningizda qisqacha ma’lumotnomaning bir nechta q o ‘shimcha nusxasi b o ‘lsin. 0 ‘zingiz haqidagi hikoyani aniq yodlab oling. 0 ‘zingizning tijorat rejalar- ingizni bayon qiling. Qisqa javoblardan qoching, lekin sergap ham bo‘lmang. Suhbatning katta qismida suhbat oluvchiga tashabbusni o ‘z qo'liga olishiga imkoniyat bering, lekin passiv b o ‘lmang. Su- hbatni siz suhbatdoshingizga bayon qilishni xohlagan muammolarga burib yuborishga qulay imkoniyat toping. Suhbatning yakunlovchi qismi - o ‘zingizning eng muhim dalillaringizni bayon qilish yoki suhbatni ko‘tarinki ruhda tugatish maqsadida siz uchun dolzarb bo'lgan savolni qo'yishga eng qulay vaqtdir. Intervyudan so ‘ng. Sizga kim javob berishi kerakligi va qaromi qachon kutish mumkinligini yozib qo ‘ying. Sizga berilgan savollar, siz bergan javoblar, o ‘z dalillaringizni bayon qilish va suhbat o ‘tkazgan ki- shining aniq savollariga javob ta’sirini qiziqish, zerikish va sh.k. nuqtayi nazaridan intervyuni obyektiv tahlil qilib chiqing va eslab qoling, firmaga xat yuboring, unda biror q o ‘shimcha holatlar va kengroq axborot berishga tayyor ekanligingizni bildiring va min- natdorchilik izhor qiling. Kelishilgan muddat ichida javob olma- sangiz, ishlaming holati haqida bilish uchun suhbat o ‘tkazgan shaxsga yozib yuboring yoki telefon qiling. Ishni oxirigacha yetkazishni odat qiling. Kelgusida o ‘zingizni noqulay sezmaslik uchun uchrashgan odamlaming ismini eslab qoling. Intervyu davomida sizning man- faatdorligingiz, yetukligingiz, ishtiyoqingiz, fikrlashingizning mantqiyligi, firma haqidagi bilimlaringiz darajasi va kasbiy bilim- laringizning chuqurligini diqqat bilan baholashadi. Siz esa o ‘zingiz uchun alohida qiziqish uyg‘otadigan savollami berishingiz lozim. Agar hammasi yaxshi bo ‘ladigan b o ‘Isa, keyin sizni bu tashkilotga ishga olishlari mumkin. Каталог: images images -> valkurs.pdf [AQSh dollari] images -> The municipal franchise. Ashburton labour market images -> Cho‘lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi images -> A. A. Qaxxorov images -> O‘zbekistOn Respublikasi Oliy va O‘Rta maxsus ta’lim vaziRligi O‘Rta maxsus, kasb-hunaR ta’limi maRkazi images -> Dorothea Klotz Immobilien Heumadenstr. 3, 74199 Untergruppenbach Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2019
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling