J. X. Ataniyazov, E. D. Alim ardonoy xalqaro moliya munosabatlari
Download 2.92 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Test savollari
- 14-bob. MOLIYAVIY DERIVATIVLAR BOZORI
- 14.1. Moliyaviy derivativlar mohiyati va ularga xos xususiyatlar
- 25 Moliyaviy farq boyicha shartnoma (bitim) — bitimning bazis aktivini bo- zordagi ochilish va yopilish narxi boyicha shakllangan moliyaviy farqni ayir
- 14.2. Hosila moliyaviy vositalarning asosiy turlari
|
Takrorlash uchun savollar: 1. Xalqaro kapital harakatining mohiyati, o‘ziga xos xusu- siyatlari va yuzaga kelish shart-sharoitlari to‘g‘risida nimalarni bilasiz?
2. Xalqaro kapitalning qanday asosiy shakllari mavjud, ular- ning mohiyatini, farqli jihatlarini aytib bering? 3. Xalqaro moliya bozori nima va uning tarkibiy tuzilishi qanday?
4. Qanday qimmatli qog‘ozlar xalqaro qimmatli qog‘ozlar hi- soblanadi? 5. Xalqaro moliya bozorining shakllanish bosqichlarini ay- tib bering. Xalqaro rnoliya bozorining rivojlanish tendensiyalari to‘g‘risida nimalarni bilasiz? 6. Xalqaro kapital harakatining zamonaviy holati bilan bogiiq qanday zamonaviy tendensiyalar mavjud? 340
7. Xalqaro fond bozori qanday asosiy tendensiyalar bilan ri- vojlanmoqda va unga global moliyaviy inqirozning ta’siri qanday bo‘ldi? 8. Bozor iqtisodiyoti sharoitida xalqaro moliya bozorining ishtirokchilari faoliyatini tartibga solish amaliyotining qanday turlari mavjud, ularga izoh bering? 9. Xalqaro moliya bozorini tartibga solish usullarining asosiy guruhlarini va ularning asosiy xususiyatlarini aytib bering? 10. Xalqaro moliya bozorini tartibga solish mexanizmlarining rivojlanish bosqichlari to‘g‘risida nimalarni bilasiz? Mustciqil o ‘rganish uchun topshiriqlar Jahon, milliy va xalqaro moliya bozorini o‘zaro bog‘liqligini va ushbu jarayonda xalqaro moliya bozorini tutgan o‘rnini chiz- ma ko‘rinishida tasvirlang. Bunda mamlakatning ichki va tashqi operatsiyalari ham ishtirok etsin. Milliy moliya bozorini xalqaro moliya bozori operatsiyalariga ishtirokini aniqlovchi omillarni quyidagi jadval bo‘yicha tasniflang. Makroiqtisodiy omillar Geosiyosiy omillar Milliy iqtisodiyot bo‘yicha Mamlakatning jahon iqtisodiyotidagi o‘rni bo‘yicha
(masalan, milliy moliya tizim ining rivojlanish darajasi va h.k.)
(masalan, to‘lov ba- lansi holati ko'rsat- kichlari va h.k.) (masalan, jahon moliya tizimiga integratsiya darajasi, geografik joylashuv va h.k.) 3.
Xalqaro moliya bozori ishtirokchilarini quyidagi xususiyat- lar bo‘yicha klaster ko‘rinishida tasniflang: — subyektlarning xalqaro moliya bozoridagi operatsiyalarda ishtiroki; — ushbu bozorga ishtirok etishdan maqsadi va manfaati; — xalqaro moliya bozoridagi investorlarning turlari. 341
4. Xalqaro investitsion pozitsiya aktivlari va xalqaro moliyaviy vositalar o‘rtasidagi bog‘liqlik modelini yaratishda dastlabki tu- zilgan regression tenglamaning parametrlarini belgilangan kritik me’zonlar asosida boholab chiqing?
1. Xalqaro moliya bozorining ish vaqti rejimi ... davom etadi. A) London vaqti bilan soat 8.00 dan 18.00 gacha. B) London vaqti bilan soat 6.00 dan 20.00 gacha. C) London vaqti bilan soat 4.00 dan 22.00 gacha. D) kecha va kunduzi to'xtamasdan. 2. Mamlakatning suveren kredit reytingining oshishi ... A) milliy moliya bozorining jahonga integratsiyasini kuchay- tiradi. B) milliy moliya bozorining jahonga integratsiyasini kamay- tiradi. C) milliy moliya bozorining jahonga integratsiyasiga ta’sir ko‘rsatmaydi, ya’ni integratsiya darajasi avvalgi holatda saqlanib qoladi.
D) milliy moliya bozorining jahonga integratsiyalashuv dara- jasidagi o‘zgarishlarni avvaldan aytib bo‘lmaydi. 3. A mamlakat xalqaro mehnat taqsimotida faol ishtirok etadi. B mamlakat esa, o‘z-o‘zini ta’minlash va tashqi iqtisodiy aloqalar hajmini kamaytirish siyosatini olib bormoqda. Boshqa shartlar bir xil bo‘lgan holatda, ikki mamlakatdan qaysi birining milliy moliya bozori jahonga integratsiyalashuvi yuqori bo‘ladi? A) A mamlakat. B) B mamlakat. C) har ikkala mamlakat. D) aytib bo‘lmaydi. 4. Xalqaro moliya bozoriga to‘g‘ridan to‘g‘ri ishtirok etuvchi subyektlarning xarajatlari ... A) vositachi orqali qatnashgandan ko‘ra yuqori bo‘ladi. B) vositachi orqali qatnashgandan ko‘ra kam bo'ladi. 342
C) vositachi orqali qatnashgan bilan bir xil bo‘ladi. D) vositachilik xarajatlariga nisbatan olganda kam, yoki ko‘pligini aytib bo‘lmaydi. 5. Xalqaro moliya bozorining quyidagi ishtirokchilaridan qaysi birining operatsiyalarini qolganlariga nisbatan riski yu- qori?
A) spekulyant-treyderlar. B) arbitrajyorlar. C) vositachilar. D) xedjirlar. 6. Xalqaro moliya bozorining quyidagi ishtirokchilaridan qay- si birining operatsiyalari qo‘proq hosila moliyaviy vositalar bilan bog'liq ravishda amalga oshiriladi? A) xedjirlar. B) treyderlar. C) arbitrajyorlar. D) vositachilar. 7. Moliyaviy globallashuv sharoitida mintaqaviy yoki mahalliy moliyaviy inqirozlarning sodir bo‘lishi ... A) uni zaiflashtiradi. B) unda hech qanday o‘zgarishlar sodir qilmaydi. C) jahon moliya bozorida tizimli inqirozni yuzaga keltiradi. D) sog‘lom moliya tizimini yuzaga keltiradi. 8. Jahon moliya bozoridagi spekulyativ operatsiyalar ... A) bozor likvidligini va undagi narxlar barqarorligini oshiradi. B) bozor likvidligini va undagi narxlar barqarorligini kamay- tiradi. C) bozor likvidligini oshiradi va undagi narxlar barqarorligini kamaytiradi. D) bozor likvidligini kamaytiradi va undagi narxlar barqaror- ligini oshiradi. 9. Mamlakatdagi barqaror siyosiy holatni ta’minlab turilishi... A) milliy moliya bozorining jahonga integratsiyasini kuchay- tiradi.
343 B) milliy moliya bozorining jahonga integratsiyasini kamay- tiradi.
C) milliy moliya bozorining jahonga integratsiyasiga ta'sir ko‘rsatmaydi, ya'ni integratsiya darajasi avvalgi holatda saqlanib qoladi. D) milliy moliya bozorining jahonga integratsiyalashuv dara- jasidagi o‘zgarishlarni avvaldan aytib bo‘lmaydi. 10. XXI asrning dastlabki 10 yilligida xalqaro moliya bozorida institutsional investorlarning roli ... A) ortib bormoqda. B) kamaymoqda. C) o‘zgarmasdan qolmoqda. D) aniq bir tendensiya bilan o‘zgarmayapti, ya’ni beqaror ho- latda.
11. Zamonaviy moliya
bozorida uning
ishtirokchilari o‘rtasidagi raqobat ... A) ortib bormoqda. B) kamaymoqda. C) o'zgarmasdan qolmoqda. D) aniq bir tendensiya bilan o‘zgarmayapti, ya’ni beqaror ho- latda. 12. Xalqaro moliya bozori ko'lamining kengayishi ... uchun foydali, ya’ni afzalliklari ko‘p hisoblanadi. A) sanoati rivojlangan davlatlar. B) yuqori daromadli davlatlar. C) neft import qiluvchi rivojlanayotgan davlatlar. D) bozor iqtisodiyotiga o‘tish davridagi mamlakatlar. 13. Hozirgi sharoitda xalqaro moliya bozoriga kimlarning mablag‘lari nisbatan ko‘proq jalb etilgan? A) xalqaro moliyaviy tashkilotlar va transmilliy banklar. B) transmilliy kompaniyalar. C) rivojlanayotgan mamlakatlar hukumatlarining mab- lag‘lari. D) rivojlangan davlatlarning hukumatlarining mablag‘lari. 344
14. Xalqaro moliya bozori rivojlanishining oxirgi bosqichida mazkur bozorning qaysi segmenti jadal sur’atlar bilan rivojlandi? A) xalqaro fond bozori. B) xalqaro kredit bozori. C) xalqaro valuta bozori. D) xalqaro hosila moliyaviy vositalar bozori. 15. Bozor iqtisodiyoti sharoitida xalqaro moliya bozorining rivojlanishiga qarab, uning ishtirokchilari faoliyatini tartibga so- lish amaliyotining qanday turi taraqqiy topgan? A) davlat va bozor munosabatlariga mos, yoki bozor orqali tartibga solish. B) to‘g‘ridan to‘g‘ri va bilvosita tartibga solish. C) maxsus va umumiy usullar orqali, shuningdek makro- prudensial tartibga solish. D) tarkibiy va joriy usullar orqali, shuningdek xalqaro moli- yaviy tashkilotlar orqali tartibga solish. 345
14-bob. MOLIYAVIY DERIVATIVLAR BOZORI 14.1. Moliyaviy derivativlar mohiyati va ularga xos xususi- yatlar. 14.2. Hosila moliyaviy vositalarning asosiy turlari. 14.3. Kredit va foiz derivativlari. 14.1. Moliyaviy derivativlar mohiyati va ularga xos xususiyatlar Hosilaviy moliyaviy vosita, derivativ (inglizcha derivative) — bazaviy aktivga nisbatan tomonlar bir qator harakatlarni amalga oshirish bo‘yicha huquq yoki majburiyatlarni oluvchi shartnoma (kelishuv)dir. Odatda, bunday shartnomalarda ma’lum bir tovar yoki qimmatli qog'ozlarni olish, taqdim etish, sotib olish, so- tish imkoniyatlari ko‘rib chiqiladi. To‘g‘ridan to‘g‘ri shartnoma- dan farqli ravishda derivativlarni oldi-sotdisi ma'lum bir shakl- ga solingan va standartlashgan bo‘ladi, shuningdek, oldindan tomonlardan birining shartnomani minimum qancha miqdori- ni sotish imkoniyati ko‘rib chiqiladi. Ya'ni ular ham qimmatli qog‘ozlarning bir turi hisoblanadi. Derivativ bahosi va xususiyat- larining o‘zgarishi uning bazis aktivlari bilan uzviy bog‘liqdir, bi- roq har doim ham bir xil bo‘lavermaydi. Derivativlar ikki tomon o‘rtasidagi kelishuvni o‘zida aks ettirib, tomonlar o‘zlariga mazkur bitim bo‘yicha turli majburiyatlarni qabul qilishadi, yoki ma’lum bir aktivni yoxud summani aniq inuddatda (muddat ichida) yoki kelishilgan narx darajasi amalda qayd etilguncha berish huquqiga ega bo‘ladi. Derivativlarni sotib olishdan asosiy maqsad, odatda, uning bazis aktivlarni egallash hisoblanmaydi, balki ma'lum bir muddat davomida bazis aktivlarni baho va valuta riskidan xedjir- lash yoki bazis aktivlarning narxi o‘zgarishidan spekulyativ foyda olish hisoblanadi. Har bir tomon uchun oxirgi moliyaviy natija ijobiy yoki salbiy yakun topishi mumkin. Derivativlarning asosiy xususiyatlaridan biri majburiyatlar miqdori undagi bazis aktivlar miqdori bilan bog‘liq bo‘lmaydi. 346
Masalan, aksiyalarga CFD25 (contract for difference) bitimlar hajmi o‘sha kompaniya tomonidan chiqarilgan aksiyalar hajmi- dan bir necha marta katta bo‘lishi mumkin. CFDni sotib oluv- chi va sotuvchilar oldindan aksiyalarni haqiqatda yetkazib berish haqida o‘ylashmadi, balki ular ma’lum muddatda oralig‘ida va shartlar asosida shakllanadigan aksiyalar narxlari o‘rtasidagi farq- qa qiziqishadi Moliyaviy derivativlar quyidagi o‘ziga xos xususiyatlarga ega: — derivativning bazis aktivlari (foiz stavkalari, tovarlar yoki qimmatli qog‘ozlar bahosi, valuta (ayirboshlash) kursi, baholar va foiz stavkalar indeksi, kredit reytingi yoki kredit indeksi va boshqalar) bahosining o‘zgarishi uning bozordagi qiymatining o‘zgarishiga olib keladi; — boshqa moliyaviy vositalarga nisbatan, katta bo'lmagan birlamchi xarajatlar asosida zarur aktivlarga derivativ orqali ega bo‘lish, o‘z-o‘zidan ushbu bozor konyunkturasiga ta'sir qiladi; — bitimlar bo‘yicha hisob-kitoblar kelajakda amalga oshirila- di;
— derivativlarning asosiy belgilari: — hosila moliyaviy vositalar bazis aktivga asoslanadi. Bir hosi- la moliyaviy vosita boshqa bir hosila moliyaviy vositaga bazis aktiv bo‘lishi mumkin. Masalan, fyuchers shartnomalariga opsion; — hosila moliyaviy vositalar odatda bazis aktivni oldi-sot- di qilish maqsadida foydalanilmaydi, balki ularning narxlari o‘rtasidagi farqdan foyda olish uchun foydalaniladi;
347
— hosila moliyaviy vositalar moliya bozori (ayniqsa, qimmatli qog‘ozlar, valuta va ssuda kapitallari bozori) va mahsulotlar bozo- ri bilan bevosita bog‘liq. Chunki ushbu bozorlar bir xil tamoyillar asosida shakllanadi, naxlarning shakllanishi bir xil qonun asosida sodir bo'ladi, ularda asosan bir xil ishtirokchilar savdo qilishadi. Hosila moliyaviy vositalarning asosiy bazis aktivlari quyidagi- lar hisoblanadi: — qimmatli qog‘ozlar va valuta kurslari; — tovarlar va xomashyo mahsulotlari; — foiz stavkalari va inflyatsiya darajasi; — rasmiy statistik ma’lumotlar; — atrof-muhit holatining fizik, biologik va (yoki) kimyoviy ko‘rsatkichlari; — bir yoki bir nechta yuridik shaxslar, davlat va munitsipial ta’lim orqali ijro etib bo'lmaydigan yoki etilmagan majburiyatlar to‘g‘risida ma’lumot beruvchi holatlar; — hosila moliyaviy vosita hisoblanadigan shartnomalar; — moliya bozorida ijro etiladigan, hukumat tomonidan ko‘rib chiqilgan qonun loyihalari yoki me’yoriy-huquqiy hujjatlarning amalga kiritilishi yoki kiritilmaslik holallari; — bir yoki bir nechta iqtisodiy, ijtimoiy ko‘rsatkichlar asosida hisoblanadigan indikatorlar, boshqa moliyaviy vosita belgilariga asoslanuvchi shartlar va narxlar. Derivativlarning rivojlanish bosqichlari: Qadimgi davr. Kelajakda yetkazib berish sharti bilan tuzilgan kelishuvlar eramizdan avvalgi ber necha asrlardan oldin pay- do bo‘lgan. Vavilonlik savdogarlar uzoq savdo safarlari uchun karvonlarga yuklarni joylashayotganda, mazkur yuklarni sotib olish uchun vaqtinchalik moliyaviy ta'minotga zarurat sezgan- lar. Natijada risk bilan bog‘liq bitimlar paydo bo‘lgan, ya’ni savdogarlarning tovarlarni belgilangan joylarga muvaffaqiyatli yetkazib berish bilan bog‘liq ularga kreditlar berilgan. Bunda, tovarlar yo‘qotilishi (opsion bo‘yicha majburiyatlarni bajarol- maslik) bilan bog‘liq zararlarni qoplash zarurati hisobiga foiz- 348
lar oddiy kreditlarga nisbatan ancha yuqori bo'lgan. Risklarni birlashtirish, yetarli darajada opsion narxini saqlash imkoniyati bo‘lganligi uchun bu kabi opsion shartnomalaridan ko‘p sav- dogarlar foydalanishgan. 0 ‘rta asrlar. Yevropa savdo amaliyoti tarixida dastlabki de- rivativ shakllaridan foydalanilgan. XII asrdagi iqtisodiy o‘sish va savdoning rivojlanishi «Yarmarka sudlari» orqali ijrosi ta’minlangan savdo huquqlari shakllanishiga zamin yaratdi. 0 ‘rta asrlar yarmarkalarining yangi hujjati sifatida «Lettre de faire» namoyon bo‘ladi, ya’ni bu hujjat mohiyatan aniq bir mud- dat davomida tovarlarni yetkazib berish bo‘yicha forvard keli- shuvini anglatgan. XVII asrning 30-yillari. Lola guli piyozi (ildizi) savdosiga ishqibozlik. XVII asrning 30-yillari oxirida Gollandiya va An- gliyada lola guli piyozi (ildizi) savdosiga ishqibozlik barcha- ni o‘ziga jalb etdi. Lola guli piyoziga opsionlar Amsterdamda XVII asr boshlarida savdo qilingan bo‘lsa, 30-yillarga kelib, Angliyaning Qirollik birjasida ham mavzur operatsiyalar amalga oshirila boshlandi. Lola guli piyozi bilan bog‘liq savdoning va foydaning keskin ortishi 1636—1637-yillarda bozorlarda inqiroz- larni yuzaga keltirdi. XVII asrning 50-yillari. Guruch kuponlari. Yaponiyadagi yer egalari turli ob-havo sharoitlarining o‘zgarishiga qaramasdan na- tura ko'rinishida (guruch hosildorligining bir qismi) renta olishga qanoatlanmasdan qo‘shimcha naqd pulni ham dehqonlardan ta- lab qilishgan. Ular shahar omborxonalarida guruchni saqlab, uni omborxona tilxati (guruch kuponlari) asosida sotganlar. Mazkur kuponlar o‘z egasiga ma’lum miqdorlagi guruchni kelishilgan sifat va narx bo‘yicha kelajakda aniq bir muddat ichida olish huquqini bergan. Shunday qilib, yer egalari barqaror daromadga, sotuvchilar (dehqonlar, shuningdek, yer egalari) esa guruchni ka- folat asosida yetkazib berish va kuponlarni sotishdan foyda olish imkoniyatiga ega bo'lishgan. Xonma avlodidan bo‘lgan savdogar Munexisa kelajakdagi narxlarni prognoz qilishga intilib, moliya 349
bozorlarini texnik tahlil qilishda keng qo'llaniladigan, narxlar harakatini ko‘rsatuvchi yapon shag‘amchalaridan amaliyotda foy- dalandi va texnik tahlilga asos soldi. XIX asr 60-yillar. Birinchi zamonaviy fyuchers shartnomala- rining yuzaga kelishi. London fond birjasida «put» va «koll» op- sionlar bilan savdo amaliyoti XIX asr 30-yillarida amalga oshirila boshladi. Amerika birjalarida esa tovarlar va aksiyalarga opsionlar bilan savdo amaliyoti XIX asr 60-yillarda yo‘lga qo‘yildi. Chika- go savdo palatasi (Chicago Board of Trade (1848-yilda ochil- gan)) tomonidan birinchi forvard shartnomasi 1851-yil 13-martda ro'yxatdan o‘tkazilgan. 1865-yilda mazkur palata fyuchers shart- nomasi bilan don savdosini shakllantirdi. Mazkur shartnoma don ekinlarining sifatini, sonini, vaqti va yetkazib berish joyini stan- dartlashtirish imkonini berdi. XX asr 70-yillar. Moliyaviy fyuchers shartnomalarining yu- zaga kelishi. 1972-yilda Chikago fond birjasi (Chicago Mercantile Exchange)da yangi «Xalqaro valuta bozori» (lnternational Mone- tary Market) bo‘limi tashkil etildi. Bu birjada valuta, ya’ni moli- yaviy fyucherslar savdosi amalga oshiriladigan birinchi maxsus maydon sifatida qayd etildi. 0 ‘sha davrgacha fyuchers bitimlari- ning bazis aktivlari sifatida tovarlardan foydanilgan. 1973-yilda Chikago savdo palatasi (Chicago Board of Trade) Chikago opsion birjasi (Chicago Board Options Exchangejni tashkil etdi. Ushbu yildan boshlab Ipoteka krediti bo‘yicha davlat milliy assotsiatsi- yasining depozitar tilxatlarga, AQSHning g‘aznachilik majburi- yatlariga fyucherslar ham amaliyotda paydo boidi. 70-yillar oxi- rida jahondagi birjalarda moliyaviy fyucherslar savdosi amalga oshirila boshlandi. XX asr 80-yillar. Birjadan tashqari derivativlar bozorining rivojlanishi. Xalqaro hisob-kitoblar banki maiumotlariga ko‘ra birjadan tashqari derivativlar (ko‘pincha spekulyativ kapital xu- susiyatiga ega aktivlar)ning o‘rtacha kunlik aylanmasi oxirgi 10 yilda qariyb 5 barobarga ortdi. Mazkur davrda fond indekslari bo‘yicha hosila moliyaviy vositalar ham paydo bo‘ldi. 350
14.2. Hosila moliyaviy vositalarning asosiy turlari Forvard shartnomalari — kelishilgan shartlar asosida, kela- jakda, shartnomadagi bazis aktivlarni yetkazib berish bo'yicha ikki tomon o‘rtasida tuzilgan bitim. Forvard shartnomalar indi- vidual xususiyatga ega bo‘lib, birjalarda muomalada bo‘lmaydi, ya'ni birjadan tashqaridagi savdolarda ayirboshlanadi. Forvard shartnomalari, fyuchers bitimlari kabi tomonlarga bazis aktiv- larni sotish va sotib olish majburiyatini yuklaydi. Forvard shart- nomalari tomonlar o‘rtasida erkin holda tuziladi. Shuningdek, mazkur shartnomalar korxonalarga o‘zlarining uzoq muddatli davriy oraliqda yirik miqdordagi xarajatlarini rejalashtirish ham- da kelajakda ishlab chiqariladigan mahsulotlar narxini xedjirlash imkonini beradi. Forvard shartnomalarida qo‘llaniladigan kursni avvaldan hisoblashning bir qator formulalari mavjud bo‘lib, ulardan eng asosiysi va oddiysi quyidacha: Bunda: F — forvard kursi; S — spot (joriy) kurs; r — risksiz da- romadning foiz stavkasi (odatda, bunda banklarning depozit foiz stavkasi yoki davlat qimmatli qog‘ozlari foiz stavkalari olinadi) (bu ko'rsatkich koeffitsient ko‘rinishida olinadi, masalan, 10 foiz 0,1 koeffitsient, 14 foiz — 0,14 va h.k.); t — forvard shartnomasi- ning amal qilish muddati, kun hisobida. Agar forvard shartnomasidagi aktivlar bo‘yicha dividendlar yoki foiz to‘lovlari amalga oshirilsa, unda forvard kursini hisob- lash biroz murakkablashib, quyidagi ko‘rinishni oladi: Bunda: Div — dividend. 351
Fyuchers shartnomalari kelajakdagi ma’lum bir sanada, oldin- dan kelishilgan narx bo'yicha, aniq miqdordagi mahsulotlar (ba- zis aktivlarjni tomonlar tomonidan sotish yoki sotib olish maj- buriyatini belgilovchi standartlashgan birja bitimlaridir. Fyuchers shartnomasini tovarlarni haqiqatda yetkazib be- rishni nazarda tutishi ham mumkin. Jahon amaliyotida fyuchers shartnomalari bo'yicha haqiqatda tovarlarni tomonlar o'rtasida o‘zaro ayirboshlash jami fyuchers bitimlarining atigi 5% ni tash- kil etadi. Birjalarning hisob palatalari orqali fyuchers shartno- malarini hech bir shartlarsiz amalga oshirilishini, bajarilishini ta'minlash ularni yuqori likvidli moliyaviy aktivlarga aylantir- gan.
14.1-jadval Download 2.92 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|