Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar Jami 204 Ma’ruza 52
Download 42.74 Kb.
|
Jahon xoâjaligining mohiyati, vujudga kelishi va rivojlanish bos-fayllar.org
Jahon xo‘jaligining vujudga kelishidagi birinchi bosqich XV-XVI asrlarni o‘z ichiga oladi. Ushbu bosqich buyuk geografik kashfiyotlar, jahon mustamlaka tizimining shakllanishi, jahon kapitalistik bozorining paydo bo‘lishi va manufaktura davri hisoblanadi. Bu davr mustamlaka mamlakatlarda ishlab chiqarilgan tovarlar savdosining jadal rivojlanishi bilan tavsiflanadi. Jahon xo‘jaligi bu bosqichda mamlakatlarning (birinchi navbatda, ustamlaka egalari va mustamlakalar) tashqi savdo sohasidagi o‘zaro munosabatlarining yig‘indisi sifatida talqin etiladi va ustun darajada savdo kapitalini sarflanish sohasi hisoblanadi.Jahon xo‘jaligining vujudga kelishidagi birinchi bosqich XV-XVI asrlarni o‘z ichiga oladi. Ushbu bosqich buyuk geografik kashfiyotlar, jahon mustamlaka tizimining shakllanishi, jahon kapitalistik bozorining paydo bo‘lishi va manufaktura davri hisoblanadi. Bu davr mustamlaka mamlakatlarda ishlab chiqarilgan tovarlar savdosining jadal rivojlanishi bilan tavsiflanadi. Jahon xo‘jaligi bu bosqichda mamlakatlarning (birinchi navbatda, ustamlaka egalari va mustamlakalar) tashqi savdo sohasidagi o‘zaro munosabatlarining yig‘indisi sifatida talqin etiladi va ustun darajada savdo kapitalini sarflanish sohasi hisoblanadi. Jahon xo‘jaligining rivojlanishidagi ikkinchi bosqich XVII asrning birinchi yarmi — XIX asrni qamrab oladi. Ushbu bosqich jahon kapitalistik bozorining shakllanishi, xalqaro mehnat taqsimotining rivojlanishi (sanoat to‘ntarishi, burjuaziya inqilobi, manufakturadan fabrikali ishlab chiqarish tizimiga o‘tish), jahon savdosining xalqaro iqtisodiy munosabatlar shakli sifatida rivojlanishi, milliy tovarlar eksportining ko‘payishi bilan tavsiflanadi. Mamlakatlar o‘rtasidagi savdo integratsiyasining zaiflashuvi xo‘jalik hayotinin g baynalminallashuvi bilan bog‘liq quyidagi tamoyillar hisobiga rivojlangan: • xalqaro mehnat bozorida baynalminallashuv jarayonining chuqurlashuvi — 1870-1913-yillar davomida Yevropani 36 mln. kishi tark etdi va ularning 2/3 qismi AQSh ga ko‘chib o‘tdi. Osiyo hududida esa xitoy va hind emigrantlarining soni Yevropa emigrantlaridan ham oshib ketdi; xalqaro kapitallar oqimining ko‘payishi — 1914-yilga kelib uzoq muddatli xorijiy investitsiyalarning umumiy hajmi 44 mlrd. dollarga yetdi va ushbu jarayonda Buyuk Britaniya, Fransiya va Germaniya faol ishtirok etdi. Xalqaro kapitallar harakatida umuman rasmiy cheklovlar bo‘lmaganligi tufayli. Shuningdek, qimmatbaho qog‘ozlar bozorining baynalminallashuvi ham yuqori darajaga yetdi. 1913-yilda London fond bozorlarida sotilayotgan qimmatbaho qog‘ozlarda xorijiy qimmatbaho qog‘ozlar ulushi 59 %ni, Fransiyada esa ushbu ko‘rsatkich 1908-yildayoq 53 %ni tashkil etdi; to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar ta’sirida xalqaro ishlab chiqarishning o‘sishi tufayli — 1914-yilga kelib to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar xalqaro kapital harakatining asosini tashkil qildi. Bu davrda Buyuk Britaniya to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarning asosiy eksportyori hisoblangan. Jami to‘g‘- ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarning 45 % Buyuk Britaniya hissasiga, 20 % esa AQSh hissasiga to‘g‘ri kelgan. Asosiy importyorlar AQSh, Lotin Amerikasining rivojlanayotgan mamlakatlari, Xitoy va Yevropaning rivojlangan mamlakatlari hisoblandi. 1914-yilga kelib to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarning asosiy oqimi rivojlangan mamlakatlarga yo‘naltirilgan edi. Jahon xo‘jaligining bu davri kapital ishlab chiqarish sohasida sanoati rivojlangan mamlakatlarning o‘zaro aloqalari va mustamlakalari bilan bo‘ladigan iqtisodiy munosabatlari xalqaro iqtisodiy munosabatlar majmuasini tashkil eta boshladi. Jahon xo‘jaligining rivojlanishidagi uchinchi bosqich I va II jahon urushlari Download 42.74 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling