Jahon tajribasi
Panama erkin iqtisodiy hududlarini rivojlanishining o’ziga xos jihatlari
Download 279.11 Kb. Pdf ko'rish
|
investitsiyad
|
17.5. Panama erkin iqtisodiy hududlarini rivojlanishining o’ziga xos jihatlari Janubiy Amerikada faoliyat ko’rsatib kelayotgan EIHlarning orasida eng muhim ahamiyatga ega bo’lgan hududlardan biri Panama EIHdir. Panama EIHning o’ziga xos jihatlaridan biri bu erdagi hududlarning barchasi tashqi savdo zonalari xususiyatiga egaligidir. Chunki, bu erda Osiyo-Tinch okeani mintaqasidagi eng katta Gongkongdan keyingi ikkinchi o’rinda turuvchi Kolon tashqi savdo hududi joylashgan. Kolon tashqi savdo hududi 1948 yilda tashkil etilgan bo’lib, uning umumiy maydoni 485,3 gektarni tashkil etadi. Agar Panama kanali yil davomida mamlakat byudjetiga 400 mln. AQSh dollari miqdorida foyda keltirsa, Kolon EIH yiliga 10 mlrd. AQSh dollari miqdorida foyda keltiradi. Kolon tashqi savdo hududiga Panama mamlakati YaIMning 13-14 %i to’g’ri keladi. Hozirgi kunda ushbu hududda 15 mingdan ortiq ish joylari mavjud bo’lishi bilan bir qatorda bevosita 100 mingdan ortiq kishini ish bilan ta’minlash imkoniyatlari ham mavjud. Panama EIHda 1600dan ortiq kompaniyalar tashkil etilgan bo’lib, ularning barchasi o’z faoliyatini boshlashdan oldin Panama mamlakatining milliy davlat reestrida qayd etiladi. Amerikada tashkil etilgan EIHlarga kira olmagan ko’pchilik 10 chet el firmalar bu hududdan vositachi hudud sivatida foydalanishadi. Kolon EIHga kelgan firmalarning 93-95 %i asosan savdo qilish yoki tovar sotib olish uchun kelishadi. Shuning uchun ham yil mobaynida ushbu hududddan 120 mingdan ortiq yukli konteynerlar tashiladi. Tovarlar asosan Gonkong, Xitoy, Tayvan, Tailand, Filippin va Indoneziya mamlakatlaridan import yoki eksport qilinadi. Kolon iqtisodiy hududida nafaqat tovarlar savdosi, balki ishlab chiqarish xizmatlari (tovarlarni bo’yash, o’rash, qutilarga joylash kabilar) ham ko’rsatiladi. 2
to’lovlardan ozod qilinadi. Eksport uchun soliq faqatgina Panamada ishlab chiqarilgan mahsulotlar yoki bo’lmasa bu hududda qo’shilgan qiymat uchun to’lanadi. Munitsipial va sotishdan keladigan tushum uchun soliqlar to’lash bu hududda amal qilmaydi. 1995 yilga qadar daromad solig’ining differentsial stavkalari 15 ming dollargacha 2,5 %ni, 100 ming dollargacha esa 8,5 %ni tashkil etgan. Ishlab chiqarilgan mahsulotning 80 %i eksportga jo’natilgan va 30ta panamalikni ish bilan ta’minlagan kompaniyalar 5 yil mobaynida soliqlardan ozod etilgan. 1995 yildan keyin Panama EIHda daromad solig’i 8,5 %dan 15 %gacha ko’tarildi. Bundan tashqari 8,5 ming dollardan yuqori amalga oshirilgan har bir operatsiya uchun oldindan mablag’ to’lovi (soliq to’lovi) joriy etildi. Biroq, ushbu chora-tadbirlar kichik firmalarning faoliyatiga salbiy ta’sir ko’rsatib, ularning moliyaviy jihatdan sinishiga va iqtisodiy hududdan ketib qolishiga sabab bo’lgan edi. Shuning uchun mamlakat parlamenti Kolon iqtisodiy hudud ma’muriyatiga 1997 yildan boshlab iqtisodiy hududdagi xo’jalik sub’ektlarini barchasini soliq to’lovlaridan ozod qilinganligini ma’lum qildi. Albatta, bu tadbir mamlakat byudjetiga yiliga 40 mln. AQSh dollari miqdorida yo’qotish keltirsa ham, hududdagi barqarorlikni saqlab qolish maqsadida hukumat mazkur yo’lni tanlashga majbur bo’lib, 1948 yilda qabul qilingan Kolon EIH to’g’risidagi kodeksga o’zgartirishlarni kiritgan edi. Panama EIHda o’sish dinamikasi tovar aylanmasi bo’yicha 1993-1995 yillarda, 90- yillarning boshiga nisbatan ko’proq bo’lganligi, ya’ni 1,0 mlrd. dollarga ko’paygan bo’lsa, 1995-1997 yillarda esa 0,3 mlrd. dollarga ya’ni 1993-1995 yillarga nisbatan 0,7 mlrd. dollarga kamayganligini ko’ramiz. Bunday kamayishning asosiy sabablaridan biri 1995 yildan boshlab kiritilgan daromad solig’i va to’lovlarning birmuncha ko’payganligidir, chunki bu davrda korxonalarning tovar aylanmasi biroz kamayib, boshqa EIHlarga o’tib ketishi holatlari ham kuzatilgan. Panamada nafaqat erkin savdo hududlari, balki zamonaviy texnika-texnologiya asosida ishlaydigan erkin ishlab chiqarish hududlarini tashkil etish to’g’risida ham chora-tadbirlar ko’rilmoqda. Ana shunday tadbirlar jumlasiga 1993 yilda San Migelito shahrida erkin ishlab chiqarish hududini tashkil etilganligini ham ko’rsatib o’tishimiz mumkin. Panama EIHning yana bir xarakterli xususiyati shuki, chet el kemalarini Panama mamlakati registridan (ro’yxatdan) o’tib, mamlakat bayrog’i ostida yuk tashish ishlariga jalb etilishidir. Bu ko’rsatkich bo’yicha Panama jahon mamlakatlari ichida birinchi o’rinni egallaydi. 90-yillarning oxirida mamlakatda 13541 kema ro’yxatdan o’tkazilgan bo’lib, ular tomonidan tashilgan yuklarning umumiy hajmi 95 mln.
2 http/ www.fias.net/conference/EcozonesIndiadocs/KRao.pdf 11 tonnani tashkil etgan. Mamlakat byudjetiga esa 50 mln. AQSh dollari atrofida sof foyda kelib tushgan. Mavjud kemalarning 36 %i yaponiyalik ishbilarmonlarga tegishli bo’lgan. Chunki bu erda olingan daromad soliqdan ozod qilinadi. Bundan tashqari Panama geografik jihatdan juda qulay joyda joylashgan. Ya’ni, ushbu hududda Tinch okeanini Atlantika okeani bilan bog’lovchi Panama kanali joylashgan. Ushbu kanaldan jahonning barcha mamlakatlarining yuk tashuvchi kemalari o’tadi. Shuning uchun ham bu portlarda yuklarni o’rash, saqlash, markirovka qilish va ortib jo’natish kabi xizmatlar ko’rsatish infratuzilmasi yuksak darajada rivojlangan. Ushbu kanal orqali hoziri kunda yiliga 1337000 netto tonna yuk olib o’tiladi. Mamlakatda kemalarni ro’yxatdan o’tkazish asosan dengiz kemalari to’g’risidagi xalqaro konventsiyalar asosida amalga oshiriladi. Panamada kemalarni ro’yxatdan o’tkazish, kemalarning yuk ko’tara olish va tashish qobiliyatlari hisobga olinmasdan, balki ularning eskirish qobiliyati ro’yxatga olinadi. Masalan, 20 yil muddatga xizmat qiluvchi kemalar umumiy o’tkazilib, ulardan kamrog’i esa maxsus muttaxasislar ko’rigidan o’tadi. Shunday qilib, Panama davlatida joylashgan EIHlar va moliyaviy bank markazlari, savdo hududlari va yuk tashish xizmatlari mamlakat iqtisodiyotida muhim vazifalarni amalga oshirib kelmoqda. Ushbu mamlakatda yaratilgan qulay imtiyozlar alatta xalqaro maydonda keng faoliyat ko’rsatib kelayotgan tadbirkorlarni e’tiborini o’ziga tortmasdan qolmaydi. Shuning uchun ham jahon xo’jaligiga kirib boruvchi ko’plab davlatlar Panama EIHlari tajribasidan samarali foydalanib, o’z iqtisodiyotini rivojlantirib borishi muhim ahamiyat kasb etadi. Download 279.11 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|