Jahon tajribasi
Bermud, Britan-Virgin va Nauru erkin iqtisodiy hududlarining rivojlanish
Download 279.11 Kb. Pdf ko'rish
|
investitsiyad
|
17.3. Bermud, Britan-Virgin va Nauru erkin iqtisodiy hududlarining rivojlanish xususiyatlari Bermud erkin o’z-o’zini iqtisodiy boshqarish hududi Atlantika okeanining shimoli-g’arbiy qismida joylashgan bo’lib, 7ta yirik va 150dan ortiq mayda orolchalardan tashkil topgan. Umumiy maydoni 54 kv.km.ni tashkil etib, aholisi 60 ming kishidan ortiqdir. Mamlakatning pul birligi bo’lib Bermud dollari (BD$) hisoblanadi (ushbu dollar kursi mamlakatda AQSh dollari bilan baravar kursda yuritiladi). Bermud orollari jaxonning eng so’lim va sirli oromgohlardan biri bo’lib, bu erda tashkil etilgan offshor zonalar o’zining ishonchliligi bilan dunyo hamjamiyatining hurmatiga sazovordir. Bermud orollarida faoliyat ko’rsatayotgan tadbirkorlar foyda va daromad solig’ini, dividendlardan olinadigan soliqni, ko’chmas mulk va meros soliqlarini to’lashmaydi. Erkin iqtisodiy hududda faoliyat ko’rsatayotgan kompaniyalar ta’sis shartnomalar asosida ro’yhatga olinib, ularning shaxsi, moliyaviy barqarorligi va faoliyat yo’nalishlari o’z vaqtida nazorat qilib turiladi. Bermud EIHda faoliyat ko’rsatayotgan kompaniyalarga nisbatan ba’zi-bir cheklanishlar ham qo’llaniladi. Masalan, offshor kompaniyalarga depozitlar qo’yishga ruhsat etilmaydi. Chunki, bu odat Bermud orolining milliy urf-odatlariga zid bo’lib, uning ustidan nazoratni Moliya vazirligining ko’rsatmasi bilan Bermud orolining g’aznachiligi amalga oshiradi. Bermud orollarida kompaniyani tashkil etishning dastlabki bosqichida kompaniyaning nomi ro’yhatga olish tashkilotlari bilan kelishib olinadi. So’ng kompaniyaning shug’ullanishi mumkin bo’lgan yo’nalishlarini to’laligicha aks ettiruvchi ma’lumotlar orol ro’znomalarining birida e’lon qilinadi. Shundan so’ng esa ta’sis shartnomasiga Moliya vazirining ruhsatnomasini olish uchun Bermud orolining g’aznachiligiga ariza beriladi. Arizaga ta’sischining ismi-sharifi, yashash joyi, kompaniyaning har bir a’zosining yashash joyi ko’rsatiladi. Bundan tashqari ularning daromadlari to’g’risidagi deklaratsiya ham qo’shib topshiriladi. Bermud orollarida kompaniyani ro’yhatdan o’tkazish uchun 12000 4 BD$ miqdoridagi minimal ustav kapitali talab etiladi. Biroq, bu orolda ro’yhatdan o’tkazilgan kompaniyalarning asosiy qismi Gongkong rezidentlari bo’lganligi uchun ulardan 100000 NK$ miqdoridagi minimal ustav kapitali talab etiladi. Aktsiyadorlar kompaniyalariga faqatgina o’zlarining nomlari yozilgan aktsiyalar chiqarishga ruhsat etiladi. Bermud orollarida tashkil etilgan kompaniya xususiy “trast”ga tegishli bo’lsa, u holda moliya vaziri uchun g’aznachilikka quyidagi ma’lumotlarni topshirish lozim bo’ladi: Kompaniyaning nomi, manzili va uning faoliyatini tartibga soluvchi huquqiy asoslar. Kompaniyani tashkil etuvchining ismi-sharifi, familiyasi va fuqaroligini ko’rsatuvchi hujjat.
Kompaniyaning ijrochi “ishonchli vakili”ning ismi-sharifi, familiyasi va fuqaroligini ko’rsatuvchi hujjat. Ikkala mulkdor tomonidan imzolangan ta’sis shartnomasi. Bermud orollarida jismoniy shaxsdan har doim ham deklaratsiya talab qilinavermaydi. Faqatgina ta’sis etuvchining shaxsiy deklaratsiyasi yoki naf oluvchiga tavsiya berish bilan kifoyalanishi mumkin. Agar naf ko’ruvchiga ishonib topshirilgan mulkning tuzilishi murakkab bo’lsa, u holda muassis xolding kompaniyalar zanjirida faoliyat ko’rsatishi mumkin. Bermud orollarida ishonchli boshqaruv asosida mulkni boshqarish kompaniyalarini tashkil etish uchun ruhsat etilgan. Bunday korxonalarni tashkil etish 1991 yilda qabul qilingan “Ishonchli mulklarni boshqarish kompaniyalari to’g’risida”gi qonunga asosan tashkil etilib, faoliyat ko’rsatish uchun litsenziya berilishi talab etiladi. Litsenziya olish davrida kompaniya rahbariyati kompaniyaning faoliyat ko’rsatishi uchun barcha shart-sharoitlar mavjudligini va bu xizmatlar ko’rsatishning samaradorligi yuqori darajada bo’lishligini isbot qilib berishi lozim. Bermud orollarida sug’urta va qayta sug’urta qilish kompaniyalarini tashkil etish esa xizmat ko’rsatish hajmi va sifati bilan baholanadi. Bu kompaniyalarni tashkil etish 1978 yilda qabul qilingan “Sug’urta to’g’risida”gi qonunga asosan amalga oshiriladi. Kompaniyalar ustavi va ta’sis hujjatlari esa ushbu qonunning talablari asosida ishlab chiqiladi. Asosiy faoliyatning boshqa turlari bilan shug’ullanish uchun esa kompaniya ruhsatnoma olishi zarur. Ruhsatnomani olish davrida kompaniya faoliyati to’liq tekshiruvdan o’tkaziladi. Kompaniya o’z ta’sis hujjatlarini Bermud oroli g’aznachiligiga topshirishdan oldin tajribali mutaxassislar bilan maslaxatlashib olishi lozim. Chunki, Moliya vaziri kompaniya faoliyatining asosiy yo’nalishlari milliy an’analarga zid bo’lsa, kompaniyani ro’yhatdan o’tkazish uchun ruhsat bermaydi. Kompaniyaning ta’sis hujjati ro’yhatdan o’tkazilgandan so’ng kompaniya o’z faoliyatini boshlashi mumkin. Kompaniya faoliyatini boshlashidan oldin ichki boshqaruv tuzilmalarini shakllantirib olishi lozim. Kompaniyaning birinchi yig’ilishi odatda vaqtinchalik direktorlar kengashi vazifasini bajaruvchi yig’ilish hisoblanib, unda ta’sischilar tomonidan tavsiya qilingan vakillar ishtirok etadi. Yig’ilishda vakillar birinchidan kompaniyaning nizom loyixasini va kompaniyaning ichki boshqaruv tuzilmalariga oid me’yoriy-huquqiy hujjatlarni imzolaydi, ikkinchidan aktsiyalarni taksimlaydi, uchinchidan aktsiyadorlar 5 yig’ilishining bayonnomasini va yig’ilishda qabul qilingan kompaniyaning nomini ko’rsatuvchi hujjatlarni hukumat organlariga topshirish uchun qabul qiladi. Bermud orollarida Xalqaro biznes kompaniyalar (International business companies) ham faoliyat ko’rsatib kelmoqda. Orollarda faoliyat ko’rsatayotgan sug’urta kompaniyalar sifatli va ishonchli ish yuritishlari bilan London, Nyu-Yorkda faoliyat ko’rsatayotgan sug’urta kompaniyalaridan so’ng 3 o’rinda turadi. Orollarda kompaniyalarni soliq to’lashdan ozod etish Moliya vaziri tomonidan amalga oshiriladi. Kompaniyalar foyda solig’ini kamaytirilgan miqdorda to’lashi bilan bir qatorda kapitalning o’sishidan olinadigan daromad solig’ini va shuningdek aktsiyadorlar daromadidan olinadigan soliqlarni ham to’laydi. Britan – Virgin orollari Karib dengizi basseynida joylashgan bo’lib, Buyuk Britaniya hukumati tomonidan tayinlangan gubernator tomonidan boshqariladi. Ushbu davlat jahon xo’jaligida ijtimoiy-siyosiy jihatdan tinch davlatlardir. Pul birligi bo’lib AQSh dollari hisoblanadi. Britan-Virgin orollarida butun dunyoga mashhur bo’lgan moliya korporatsiyalarining (Barglays, Deloitte d Touche, KPMG, Chase Manhatten) ofislari joylashgan. Shuningdek ushbu orollarda 200 mingdan ortiq kompaniyalar ro’yxatdan o’tgan bo’lib, ular imtiyozli soliq tizimlari asosida faoliyat ko’rsatadi. Bu kompaniyalar ichida sug’urta va keptiv sug’urta faoliyati bilan shug’ullanuvchilar, o’zaro yordam fondlari, xolding va trast kompaniyalari va shuningdek jahonning boshqa turli xil kompaniyalarining vakolatxonalari o’zlari uchun mustaxkam sharoitni yaratgan holda faoliyat ko’rsatib kelmoqda. Shuni unutmaslik lozimki, «offshor» biznes faoliyati shunday nozik tadbirkorlik faoliyatki, bunda faqatgina soliq tizimi imtiyozlarini emas, balki bu kompaniyalarning faoliyatini nazorat qilib turish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Shuning uchun ham orol ma’muriyati turli xil mablag’larning orolga kirib kelishini nazorat qilib, oroldagi boshqaruv usullarni yildan-yilga takomillashtirib kelmoqda. Orol davlatining gerbida tasvirlangan Buyuk Britaniya bayrogi chet el investorlarini turli nopok yo’llardan (jinoiy ishlardan) saqlab turuvchi gerb sifatida tasvirlangan. Britan-Virgin orollarida soliq stavkalari past bo’lib, aholi jon boshiga to’g’ri keladigan daromad miqdori esa yuqoridir. Orollarda 1 akra (1 akra – 0,405 ga.) erning bahosi esa 100 ming AQSh dollariga to’g’ri keladi. Shu bilan birga aholi ma’lumotliligining yuqoriligi jihatdan ham Karib basseynidagi boshqa orollardan farq qiladi. Chunki bu erda AQSh va Buyuk Britaniyaning obro’li oliygohlarini bitirib chiqkan tajribali mutaxassislar xizmat qilishadi. Orollarda immigrant aholi yuqori bo’lib (umumiy aholining 51-52 %ini tashkil etadi) asosan Karib basseynining sharqiy rayonlaridan kelgan Dominikan Respublikasining fuqarolaridir. Agar shu tendentsiyalar orollarda davom etaversa, tez orada mahalliy aholining assimilyatsiyasi, ya’ni urf-odatlari mutlaqo yo’qolib ketishi ham mumkin. Shuning uchun ham mamlakatda hozirgi kunda immigratsiyaning qonun- qoidalariga bir qator o’zgartirishlar kiritilmoqda. Britan-Virgin orollari davlati moliya va turizm sohalari bo’yicha xizmatlar ko’rsatishdan yiliga 200 mln. AQSh dollari miqdorida daromad ko’radi. 80-90- yillarda orolning offshor mexanizmini shakllantiruvchi xalqaro biznes kompaniyalari garchi qisqa muddatli inqirozlarni boshdan kechirgan bo’lsada, jahon davlatlari bilan iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirib kelmoqda. 6 Nauru davlati Tinch okeani havzasining markazida, ya’ni ekvatordan 42 km. janubda va 167 gradus sharqiy uzunlikda joylashgan. Nauru oroliga eng yaqin joylashgan orol Oshen hisoblanib, ushbu orollar o’rtasidagi masofa 300 km.ni, Avstraliyaning Melburn shahridan esa 4000 km.ni tashkil etadi. Bu orolga birinchi bo’lib kelgan evropaliklar Nauru orolining guzal tabiati va iqlimini, aholisining mehmondo’stligini juda yoqtirib qolishgan edi. Shuning uchun ham Nauru oroliga kit ovlovchilar va savdo kemalari tez-tez kirib turishadi. Nauru dunyodagi yagona poytaxtsiz davlat bo’lib, uning umumiy maydoni 21 kv.km.ni, orol aylanasining uzunligi esa 19,3 km.ni tashkil etadi. Shuning uchun ham bu orol Buyuk Britaniya qo’shma qirolligining eng kichik a’zo-davlatlaridan biri hisoblanadi. Bu mamlakatda ishsizlar sinfi deyarli yo’q, chunki 1907 yildan beri faoliyat ko’rsatib kelayotgan fosfor konlari deyarli barcha aholini ish bilan ta’minlab buribdi. Ushbu konlarda ishlayotgan ishchilarning jon boshiga to’g’ri keladigan daromadlari garchi yuqori bo’lsada, biroq Katta Erdan uzoqda joylashganligi sababli aholining turmush darajasi birmuncha past. Aholining transport vositasi bo’lib asosan mototsikl hisoblanadi, chunki unda butun bir orolni aylanib chiqish mumkin. Nauru mamlakatida erga to’laligicha egalik qilish huquqi faqatgina tub aholiga ruhsat etilgan. Qishloq xo’jaligi va sanoat sohalarini rivojlantirish uchun Nauru mamlakatiga kapital kiritish unchalik samara bermaydi. Chunki bu erda makroiqtisodiyotning ushbu sohalarini rivojlantirish uchun imkoniyatlar etarli emas. Shuning uchun ham Nauru mamlakatida faqat savdo va xolding kompaniyalari, banklar, sug’urta kompaniyalarini tashkil etish va faoliyat ko’rsatishi maqsadga muvofiqdir. Download 279.11 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|