Jahon tajribasi

 

17.6. Malta erkin iqtisodiy hududi 

 

Malta davlati O’rta er dengizining  markaziy qismida joylashgan orollardan biri 

bo’lib,  barcha  dengiz  yo’llarining  kesishgan  qismida  joylashgan.  Uning  geografik 

jihatdan  qulay joyda joylashganligi  orolni yirik xalqaro  savdo markazlaridan biriga  

aylanishiga  olib keldi. Malta orolida  hunarmandchilik tashkil topdi, dengiz  flotlarga 

keng  ko’lamda  xizmat  ko’rsatish  ishlari  rivojlandi.  Statistik  ma’lumotlarga  ko’ra, 

Malta  chet ellik kemalarni  ro’yhatdan  o’tkazish   borasida  jahonda birinchi o’nlikka 

kiradi.  Ortib  jo’natilgan    tovarlarning  umumiy  miqdori  2007  yilda  1987  yilga 

nisbatan 8-9 barobar o’sgan.  Bu ma’lumotlardan ko’rinib turibdiki, Malta hukumati 

dengiz    tovaraylanmasida  o’z    obro’sini  saqlab  turish  uchun    kemalarga  servis 

xizmatlarini ko’rsatish, ekspluatatsiya qilish va qayd etishni o’z vaqtida va hech bir 

qiyinchiliklarsiz  tashkil  etishni    to’g’ri  yo’lga  qo’ygan.  Maltaning  dengizda 

ko’rsatadigan  faoliyati  asosan  dengiz  mahkamalari  tomonidan  muvofiqlashtirib 

turiladi. Bu mahkamalar dengiz markazlari ham hisoblanib, o’z tarkibiga ma’muriy, 

huquqiy, soliq va infratuzilma faoliyatini boshqarish xizmatlarini ham qo’shib olgan. 

Chet  ellik  kema  korxonalarini  ro’yhatdan  o’tkazishning  tartib  qoidalari  asosan 

1973  yilda  qabul  qilingan  «Buyuk  Britaniya»  qonunchiligiga  asoslangan  «Malta» 

offshor  zonasi  to’g’risidagi  qonunning    234-moddasida  o’z  aksini  topgan,  ushbu 

modda tijorat kema faoliyati  to’g’risidagi dalolatnoma  asosida nazorat qilib turiladi. 

Har  qanday  kema,  ya’ni  oddiy  yaxtalardan  tortib,  neft  tashuvchi  tankerlarga  qadar 

---

 

12 

Malta  bayrog’i  ostida  ro’yhatdan  o’tkaziladi,  agar  bu  savdo  Maltada  huquqiy  yoki 

jismoniy  shaxsning  mulki  bo’lib  hisoblansa.  Kema  birnchi  marotaba  6  oyga, 

keyinchalik  bu  muddat  yana  6  oyga  cho’zilib  to’liq  hujjatlar  asosida  ro’yhatdan 

o’tkaziladi. Bundan tashqari kemalar “berbout-charter” ko’rinishida ham ro’yhatdan 

o’tkazilishi mumkin. Bu holda kema Malta bayrog’i ostida chet ellarda ham faoliyat 

ko’rsatish huquqiga ega bo’ladi.  

“Malta”  offshor  hududida  faoliyat  ko’rsatayotgan  ikki  hissador    va  bitta 

kompaniyani  millati  va  fuqaroligidan  qatiy  nazar  tayinlangan  direktor  boshqarishi 

mumkin. Kompaniyani  vaqtinchalik  ro’yhatdan o’tkazish uchun quyidagi hujjatlar, 

ya’ni  kompaniyani ro’yhatdan o’tkazish to’g’risidagi  ariza, kema maltalik fuqaroga 

yoki  huquqiy  shaxsga  tegishli  ekanligini  tasdiklovchi  hujjat,  mulkdorning 

deklaratsiyasi,  kemaning  sifat  ko’rsatkichlari  to’g’risidagi  ma’lumotnoma  va 

hokazolar  talab  etiladi.  Kompaniyani  doimiy  ro’yhatdan  o’tkazish  uchun  esa 

kemaning  sertifikati  va  oxirgi  marta  ro’yhatdan  o’tgan  mamlakat  to’g’risidagi 

ma’lumotnoma talab etiladi. 

Quyida berilgan jadvalda ko’rinib turibdiki, taqqoslash uchun uchta aktsiyador 

tanlab  olingan.  Birinchi  aktsiyadorni  shartli  ravishda  biz  A  deb  belgilaymiz.  A-

aktsiyador  Malta  davlatining  rezidenti  hisoblanib,  10  %  aktsiya  paketiga  ega. 

Ikkinchi aktsiyadorni shartli ravishda biz B deb belgilaymiz, bu aktsiyador norezident 

hisoblanib, u 40 % aktsiya paketiga ega. Uchinchi aktsiyadorni shartli ravishda biz V 

deb  belgilaymiz,  bu  aktsiyador  Malta  davlatining  kompaniyasini  to’lig’icha  sotib 

olgan norezident hisoblanib, u 50 % aktsiya paketiga ega (10-jadval).