Jahon valyuta tizimi va uning rivojlanish bosqichlari

Yamayka jahon valyuta tizimi (1976y.-hozirgi paytgacha). 1976 yili Kingstonda (Yamayka) bo`lib o`tgan XVFning navbatdagi yig`ilishida yangi valyuta tizimiga asos solindi. Yamayka bitimining yo`riqlari asosida, xalqaro valyuta mexanizmini tashkil etish tamoyillarini quyidagicha keltirish mumkin:
• oltinning qiymatni o`lchash sifatida va valyuta kurslarini hisoblash vositasi sifatidagi tangar funktsiyasi bekor qilindi.
• Oltin erkin narx belgilanadigan oddiy tovarga aylandi. Bir vaqtning o`zida u, yuqori likvidli aktiv sifatida maxsus tovar bo`lib qolaveradi. Kerak bo`lib qolganda, oltin sotiladi va undan olingan valyuta tushumidan to`lov uchun foydalaniladi.
Muomalaga SDR andozasi (Special drawing rights - SDR) - «maxsus qarzdorlik huquqi» kiritildi. Bundan ko`zlangan maqsad, ushbu valyutalarni asosiy zahira avuari qilib, boshqa zahira valyutalarni, birinchi navbatda, AQSH dollari rolini pasaytirish edi.
Mamlakatlarga valyuta kursi tartibini tanlash huquqi berildi. Mamlakatlar o`rtasida amaldagi valyuta munosabatlari, ular milliy pul birliklarining suzib yuruvchi kursiga asoslana boshladi. Kurslarning tebranishiga, asosan, ikkita omil ta`sir ko`rsatar edi:

1. 
   valyutaning mamlakat ichki bozoridagi xarid quvvati, real qiymat nisbatlari;
   
2. 
   xalqaro bozorlarda, milliy pulga bo`lgan talab va taklif.
   

O`tgan asrning 90-yillariga kelib, suzib yuruvchi kurs omillarini tadbiq etish natijasida, xalqaro valyuta tizimini tashkil etishning quyidagi elementlariga asoslangan murakkab chizmasi paydo bo`ldi;

1. 
   munosabatlarni saqlash kerak bo`lgan alohida milliy valyutalar, asosiy tayanch birliklar sifatida tanlanadi, aniqrogi, o`z valyuta kursini boshqa valyutaga bog`lash;
   
2. 
   valyuta kurslarining tebranish darajasi bir xil emas, shuningdek, tebranish oralig`i keng.
   

Bunda, valyuta kursi, ayrim valyutalarga nisbatan ma`lum oraliqda ushlab turiladi, boshqa valyutalarga nisbatan esa, erkin almashiladi. Boshqacha so`z bilan aytganda, milliy valyuta pariteti, asosan, SDRga nisbatan ushlab turiladi. Amalda mamlaqatlaming valyuta tartibini e`lon qilishlari turlichadir.