Jahon xo’jaligida rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyoti

Tayanch iboralar: yuqori darajada rivojlanayotgan, o‘rtacha darajada rivojlanayotgan, past rivojlangan mamlakatlar, “YAID”, YAIM o‘sish sur’atlari, tashqi savdo aylanmasining o‘sishi, eksportga yo‘naltirilgan va importni qoplash siyosatlari.

Bobning qisqacha xulosasi:

XX asrning 50-yillaridan so‘ng jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlarni rivojlanishining ahamiyatli tomonlaridan biri, mustamlaka va qaram mamlakatlarning (Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasi mamlakatlari) roli va ahamiyatini iqtisodiy jihatdan kuchayib borayotganligidir. Ushbu mamlakatlar hozirgi kunda jahon iqtisodiyotida rivojlanayotgan mamlakatlar yoki ozod etilgan mamlakatlar, “Uchinchi dunyo mamlakatlari”, “janub mamlakatlari”, “periferiya mamlakatlari” sifatida tilga olinadi. Rivojlanayotgan mamlakatlarning barchasiga xos bo‘lgan umumiy xususiyatlar - iqtisodiyotning ko‘p ukladli xarakterga egaligi, ishlab chiqarish kuchlari rivojlanishining past darajadaligi, sanoat, qishloq xo‘jaligi va ijtimoiy infrastrukturaning qoloqligi, iqtisodiy rivojlanishi jahon xo‘jaligi tizimiga (ayniqsa – etakchi mamlakatlarga) qaramligi, kapitalizmni periferik xarakter kasb etishi va boshqalar.
Jahon iqtisodiyoti va XIMda “Yangi industrial mamlakatlar” (“YAID”) rivojlanayotgan mamlakatlarning ko‘pchiligida iqtisodiy rivojlanish parametrlarining barcha tizimlari bo‘yicha ajralib turadi. Ya’ni, ularning rivojlanishi “yangi industrial” rivojlanish modeli sifatida mavjudligidir.
Transmilliy kompaniyalar rivojlanayotgan mamlakatlarda yuksak iqtisodiy o‘zgarishlarni vujudga keltirayotganligi bilan bir qatorda, ushbu mamlakatlarning texnik taraqqiyotining ichki rivojlanish omillarining rivojlanishiga ham juda katta imkoniyatlar ochib bermoqda.

Nazorat uchun savollar:

1.Rivojlanayotgan mamlakatlar guruhiga kiruvchi davlatlarni tavsiflab bering. 2.Jahon iqtisodiyotida rivojlanayotgan mamlakatlar necha guruhga bo‘lib o‘rganiladi?

3. 
   Rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotiga hos bo‘lgan umumiy xususiyatlarni harakterlab bering.
   
4. 
   Rivojlanayotgan davlatlar uchun xorijiy investitsiyalarni jalb etish qanday ahamiyat kasb etadi.
   
5. 
   Rivojlanayotgan va sanoati rivojlangan davlatlar o‘rtasidagi farqlarni oshib borish sabablarini ochib bering.
   
6. 
   Rivojlanayotgan davlatlarning xalqaro qarzdorlik muammosi haqida gapirib bering.
   

7. 
   Yangi industrial mamlakatlar qatoriga kiritishda qanday ko‘rsatkichlar e’tiborga olinadi?
   
8. 
   Yangi industrial mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishiga qanday omillar ta’sir ko‘rsatmoqda? 9 Yangi industrial mamlakatlarda qanday rivojlanish modellar mavjud?