Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Monitoring 
jarayonida mijozning x
o‗jalik-moliyaviy faoliyati 
uning 
tuzilgan 
shartnomalariga 
muvofiq, 
yetkazib 
berish 
majburiyatlarini bajarishi, ishlab chiqarish, noishlab chiqarish xarajatlari 
va y
o‗qotishlar, muomala chiqimlari, foyda hajmlari, o‗z aylanma 
mabla
g‗lari mavjud bo‗lishi dinamikasi, tovar-moddiy boyliklar 
zaxiralari qarz oluvchining kredit ishidagi k
o‗rsatkichlarni turkumlagan 

---

474
daromad (foyda) soli
g‗idan 5 yil muddatga ozod qilinishi belgilab 
berildi. 2011-yilning 
―Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik yili‖ deb 
e‘lon qilinganligi munosabati bilan banklarda tashkil etilgan Imtiyozli 
kreditlash maxsus jam
g‗armasi hajmini oshirish borasida tegishli 
choralar 
k
o‗rildi. Imtiyozli kreditlash hajmini kengaytirishni 
ra
g‗batlantirish maqsadida Imtiyozli kredit berish maxsus jamg‗armasi 
resurslari hisobidan kredit berishdan olinadigan tijorat banklarining 
daromadlari b
o‗shaydigan mablag‗larni mazkur jamg‗armaning resurs 
bazasini oshirishga maqsadli y
o‗naltirish sharti bilan ular yuridik 
shaxslar foydasidan t
o‗lanadigan soliqdan 2011-yil 1-apreldan, 2016-
yilning 1-yanvarigacha ozod etildi.
Imtiyozli kreditlash jam
g‗armasidan kreditlar mahsulot yetishtirish 
(ishlab chiqarish) bilan shu
g‗ullanuvchi dehqon va fermer xo‗jaliklari, 
kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga ajratiladi. Jam
g‗arma 
mabla
g‗ari ustuvor ravishda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik 
sohasidagi yuqori texnologiyali va innovatsiya loyihalarini, uzoq va 
borish qiyin b
o‗lgan tumanlarda, shuningdek, mehnat resurslari ortiqcha 
b
o‗lgan tumanlar va shaharlarda joylashgan ishlab chiqarish 
mikrofirmalarini, kichik korxonalarni, dehqon va fermer x
o‗jaliklarini 
moliyalashtirish uchun ajratiladi;
- kichik biznesning barcha subyektlari uchun imtiyozli resursladan 
foydalanish imkoniyatini yaratish maqsadida, jam
g‗arma hisobidan 
kreditlar eng kam oylik ish haqining 2000 baravaridan ortiq b
o‗lmagan 
summada ajratilishi belgilandi. Bu turdagi kreditni olish uchun mijoz 
tijorat bankiga kredit olish uchun ariza, biznes-reja, moliyaviy hisobotlar 
(agar yuridik shaxs b
o‗lmasa talab qilinmaydi), garov ta‘minoti va zarur 
b
o‗lgan boshqa hujjatlarni taqdim qilishi lozim. Kredit hujjatlarini tahlil 
qilish cho
g‗ida bank kredit shartnomasining har xil jihatlarini, qarz 
oluvchiniig kredit tarixini, uning rahbari nufuzini (oldingi ish joylari, 
layoqatliligi, ilgari olingan kreditlarning 
o‗z vaqtida qaytarilishini 
ta‘minlay olishi va shu kabilarni) baholaydi. 
Mijozning faoliyati va taqdim qilgan hujjatlari bank talablariga 
javob bersa, kredit berish t
o‗g‗risida qaror qabul qilinishi mumkin. 
Tijorat banklari Imtiyozli kredit berish jam
g‗armasi mablag‗lari 
hisobidan kreditlar kredit shartnomasi asosida beriladi. Mijozga kreditlar 
uning talab qilib olinadigan depozit hisob raqami ochilgan bankdan 
beriladi. Kreditlar alohida ssuda hisob raqamidan qarz oluvchining 
tovar-moddiy boyliklar va boshqa quyida keltirilgan kredit obyektlari 
471
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga tijorat banklari 
tomonidan berilgan mikrokreditlar: 
• xomashyo va materiallar, yarim tayyor mahsulotlar hamda ishlab 
chiqarish zaxiralari xarid qilish uchun zarur b
o‗lgan aylanma 
mabla
g‗larni to‗ldirishga, shuningdek, savdo faoliyatini amalga oshirish 
uchun aylanma mabla
g‗larni to‗ldirishga 12 oygacha;
• asosiy vositalar xarid qilish va qarz oluvchi o‗z faoliyatida 
kelgusida foydalanish maqsadida qilayotgan qurilishni moliyalashtirish 
uchun 3 yilgacha beriladi. 
Kreditni turli risklvar va y
o‗qotishlardan himoyalash uchun tijorat 
banklari tomonidan berilgan mikrokreditlar b
o‗yicha ham mijozdan 
ta‘minot talab qilinadi. Tijorat banki mijoz olgan mikrokreditlari 
b
o‗yicha ta‘minot sifatida mol-mulk yoki qimmatli qog‗ozlar garovi, 
uchinchi shaxslar kafilligi va boshqa, qonunchilikda taqiqlanmagan 
ta‘minot turlari qabul qilinishi mumkin.