Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

 
4-
§. Tijorat banklarining faktoring operatsiyalari va ularning 
o„tkazilish tartibi 
 
Respublika tijorat banklari tomonidan faktoring operatsiyalari 
«O‗zbekiston Respublikasida tijorat banklari tomonidan faktoring 
operatsiyalarini olib borish tartibi
» to‗g‗risidagi nizom talablari asosida 
amalga oshiriladi. 
Banklar tomonidan faktoring xizmatini k
o‗rsatishda sotib olingan 
majburiyatlarning t
o‗lovini ta‘minlash muddati 90 kundan oshmasligi va 
mol yetkazib beruvchi va t
o‗lovchi 2-kartotekaga ega bo‗lmasligi kabi 
shartlari q
o‗yiladi. Ushbu muddatda to‗lovi amalga oshirilmagan 
majburiyatlarni qonunchilikda belgilangan tartibda undirib olish 
choralari k
o‗rilishi shart. 

---

506
• to‗lovchi to‗lovni to‗g‗ri o‗z vaqtida amalga oshirmaganda 
k
o‗riladigan choralar; 
• shartnoma shartlarini buzganliklari uchun tomonlar javobgarligi; 
• faktoring bo‗limiga operatsiyalar bo‗yicha shikoyat muddatlari; 
• kelishuvning amal qilish muddati; 
• kelishuvning bekor qilinish shartlari va boshqalar. 
Faktoring shartnoma yoki kelishuvda bank va mijoz huquq va 
majburiyatlari k
o‗rsatib o‗tiladi. 
Bank majburiyatlari: 
- unga taqdim etilgan qarzdorlik majburiyatlarini 
o‗z vaqtida 
t
o‗lash; 
- mijozga hisob-kitoblarning xolati t
o‗g‗risida yoki yuzaga kelgan 
ma‘lum to‗lovchilar bilan qiyinchiliklar to‗g‗risidagi axborot taqdim 
etishi k
o‗rsatiladi. 
Mijoz majburiyatlari: 
* bankka barcha yetkazib bergan tovarlar yoki k
o‗rsatilgan 
xizmatlar haqidagi hujjatlarni, shuningdek, mol yetkazib beruvchi tovar 
va xizmatlarni aktseptlagani t
o‗g‗risidagi hujjatlarni, shartnoma shartlari 
hamda tovar miqdori va sifati t
o‗g‗risidagi hujjatlarni; 
* tovar va xizmatlarni sotib oluvchilari bilan mavjud b
o‗lgan 
kelishmovchiliklarni 
o‗z vaqtida bartaraf etishi; 
* bankka nomaqbul 
o‗zgarishlar to‗g‗risida o‗z vaqtida ma‘lumot 
berishi, ular bankning faktoring operatsiyalariga 
ta‘sir etish doirasini 
belgilashi; 
* arbitrajda ishlarni k
o‗rib chiqishda bank bilan birga ishtirok etishi 
lozim. 
Faktoring operatsiyalari bank balansida aks ettirilib, debet tomonida 
bank yetkazib beruvchiga t
o‗lagan summa, kredit tomonida esa mol 
yetkazib beruvchi bankka t
o‗lagan summa aks ettiriladi. 
Har yili bankning faktoring b
o‗limi ishlarni amalga oshirish 
b
o‗yicha keyingi moliyaviy yil uchun reja tuzadi. Unda keyingi yil 
uchun taxmin qilinayotgan faktoring operatsiyalar hajmi, rejalashtirilgan 
miqdorlar, kreditlarni taqdim etish va ularni t
o‗lash shartlari, faktoring 
operatsiyalarini k
o‗paytirish uchun foydadan o‗tkazmalar miqdori va 
boshqalarni rejalashtiradi.
Faktoring b
o‗limlari bosh bankda hamda bank filiallarida tashkil 
qilinishi mumkin. Uning faoliyati bank 
ma‘muriyati tomonidan kuzatilib 
boriladi. 
503
layoqatlilik darajasi yuqori, t
o‗lamaslik riski minimal bo‗lgan hollarda 
q
o‗llaniladi. Shuning uchun faktoringning bu turi ishlab chiqarish 
korxonalarini mol sotib oluvchi tomonidan t
o‗lamaslik riskidan himoya 
qiladi, ammo bank riskini oshirishi mumkin.