16
2-rasm.
Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi
Jahon amaliyotida
har bir mamlakatning Markaziy banki
banklarning banki
sifatida bank va moliya muassasalari faoliyatining
barqarorligini
ta‘minlaydi. Birinchi navbatda, u ko‗pchilik
moliya
institutlari, banklarning faoliyatida moliyaviy jihatdan muammolar
yuzaga kelganida, banklar
omonatchilar oldidagi
o‗z majburiyatlarini
bajara olmay qolgan holda moliyaviy sarosima paydo b
o‗lishining oldini
olishi kerak. Bu masalani hal qilish uchun Markaziy bank, avvalo,
ikkinchi po
g‗ona – tijorat banklariga nisbatan tartibga solish va nazorat
qilish funksiyalarini bajaradi. Markaziy bank
tijorat banklarining har
kunlik faoliyatiga aralashmasligi lozim. Markaziy bank tijorat banklari
faoliyatining
me‘yoriy jihatdan boshqarilishi, ularning to‗lovga
qobiliyatliligi
va likvidliligini
ta‘minlanishini kuzatib borishi va
omonatchilar manfaatlarini himoya qilishi zarur. Buning uchun
Markaziy bank tomonidan nazorat
me‘yorlari ishlab chiqiladi va amalga
oshirilishi uchun tijorat banklariga yetkaziladi.
Markaziy bank pul siyosatini
o‗tkazish yo‗li bilan muomaladagi pul
massasi ustidan nazoratni
amalga oshiradi va inflyatsiya, ishsizlikning
past darajasini
ta‘minlash hamda iqtisodiy o‗sish uchun shart-sharoitlar
yaratishi lozim. Bunda Markaziy bank emission bank vazifasini bajaradi,
ya‘ni muomalaga pul belgilarini chiqarish va ularni muomaladan olish
huquqiga ega b
o‗ladi.
Markaziy bank yana tijorat banklari
o‗rtasidagi hisob-kitoblarni olib
borish imkoniyatiga ega.
Bank tizimining ikkinchi po
g„onasi - iqtisodiyot tarmoqlari va
aholiga xizmat k
o‗rsatishda bosh bo‗g‗in bo‗lgan
mustaqil tijorat
2-
pog‗ona
1-
pog‗ona
Turli mulkdagi korxonalar, tashkilotlar va jismoniy shaxslar
Davlat Markaziy banki
Tijorat banklari