Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

 
 
XVII BOB. TIJORAT BANKLARINING LIZING 
OPERATSIYALARI 
 
1-
§. Lizing operatsiyalari va uning asosiy elementlari 
 
Tijorat banklari mijozlarga 
ma‘lum komission to‗lov, haq evaziga 
turli xizmatlar k
o‗rsatish orqali o‗z daromadlarini oshirish imkoniyatiga 
ega. Shu bois bank xizmatlarining turi va hajmining oshishi bank 
foydasini oshirishning manbasi hisoblanadi. Bank xizmatlarining 
shunday turlaridan biri bu lizing b
o‗yicha xizmatlar hisoblanadi. Tijorat 
banklarining lizing operatsiyalarida banklar mashina, asbob uskuna, 
transport va ishlab chiqarishga xizmat qiluvchi boshqa asosiy vositalarni 
sotib olishni moliyalashtiradi va lizing shartnomasi asosida ularni uzoq 
muddatga foydalanishga beradi. Boshqacha qilib aytganda, bank 
korxonaga yuqoridaga asosiy vositalarni sotib olishga kredit berish 
o‗rniga o‗zi ushbu vositalarni sotib oladi va o‗zida mulk huquqini saqlab 
qolgan holda ularni ijaraga beradi. Bu holda bank kredit foizini emas, 
balki ijara yoki lizing t
o‗lovini oladi. 
―Lizing‖ inglizcha (leasing, ya‘ni to lease – ijaraga berish) so‗zdan 
olingan b
o‗lib, ―ijara‖ yoki ―ijaraga bermoq‖ ma‘nosini bildiradi va 
moliyaviy xizmat 
– kredit turi hisoblanib, xo‗jalik subyektlari va 
jismoniy shaxslar tomonidan asosiy vositalar, asbob-uskunalar, jihozlar, 
transport vositalari va boshqa asosiy fondlarni ijaraga berish va sotib 
olish b
o‗yicha operatsiyalar hisoblanadi. Lizing - ijaraning kreditga 
yaqinlashgan 
o‗ziga xos ko‗rinishidir. Iqtisodiy mohiyati bo‗yicha lizing 
oddiy ijara tushunchasiga nisbatan keng tushunchadagi kategoriya 
hisoblanadi. 
Aslida lizing bir vaqtning 
o‗zida amalga oshiriladigan 3 operatsiya: 
ijara, kreditlash va korxonani texnik materiallar bilan 
ta‘minlashning 
yagona kompleksidir. 
Dastlabki lizing tarqalishi 1852-yilda AQShdagi 
«Yunayted staytes 
lizing korporeyshin
» birinchi lizing jamiyati tashkil qilinishi bilan 
bo
g‗liq. 
O‗zbekistonda 
lizing 
munosabatlari 
O‗zbekiston 
Respublikasining 
„Lizing to‗g‗risida‖gi qonuni bilan tartibga solinadi. 
Mazkur qonunning 2-moddasiga asosan lizing moliyaviy ijaraning 
alohida turi b
o‗lib, unda bir taraf (lizing beruvchi) ikkinchi tarafning 
(lizing 
oluvchining) 
topshiri
g‗iga binoan uchinchi tarafdan 

---

510
hisob-kitob tizimini mustahkamlash, mamlakatda debitor va kreditor 
qarzdorlikni kamaytirishning muhim vositasi hisoblanadi.