Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

 
2-
§. Faktoringning turlari 
Qadimda, aynan 
o‗rta asrlarda savdogarlar guruhi ishlab 
chiqaruvchilar uchun 
noma‘lum bozorlarda tovarlarni sotish bo‗yicha 
vositachi sifatida ishtirok etgan va shu asnoda tovarli faktoringga asos 
solingan.
 
25-rasm.
Faktoring va uning turlari 
Xalqaro amaliyotda faktoringning quyidagi turlari mavjud: 
- ochiq va yopiq faktoring; 
- regress huquqi bilan (recourse factoring) va regress huquqisiz (non 
recourse factoring); 
Faktoringning turlari 
1. Ochiq (konvension) 
2. Yopiq (konfidensial
) 
1. Regress huquqli 
2. Regress huquqisiz 
3. Oldindan to‗lash 
4. Majburiyatlarni 
belgilangan 
muddatda to‗lash 
To‗lov shartlari 
bo‗yicha 
Shartnomani tuzish 
shakli bo‗yicha 
Operatsiya amalga 
oshirilayotgan hudud 
bo‗yicha 
1. Ichki 
2. Xalqaro 

---

502
- moliyalashtiriladigan va moliyalashtirilmaydigan; 
- ichki (domestic factoring) va xalqaro faktoring (international 
factoring) va boshqalar. 
Bank ishi rivojlanishning ilk davrlarida faktoringning 2 k
o‗rinishi 
shakllangan. Bular ochiq yoki konventsion (disclosed faktoring) va 
yopiq, cheklangan (undisclosed faktoring) faktoring
lardir. Tarixan, 
birinchi marta ochiq faktoring vujudga kelgan.
Zamonaviy sharoitlarda ochiq faktoring mijozlarga moliyaviy 
xizmat 
k
o‗rsatishning mukammal shakli hisoblanadi. Ochiq 
faktoringda
debitor, 
ya‘ni MYB (tovar hujjatlarida ko‗rsatish orqali) 
t
o‗lovni amalga oshirishda bank-faktor qatnashishi to‗g‗risida MSOni 
ogohlantiradi va tovar pulini undirishga oid barcha hujjatlar (debitor 
qarz hujjatlari) bankka ishlab berish uchun topshiradi. Yopiq 
faktoringda
hisob-kitoblarda bank ishtirok etishi, debitorning bank 
bilan faktoring xizmat k
o‗rsatish to‗g‗risida shartnomasi mavjudligi, mol 
yetkazib beruvchining t
o‗lov hujjatlari faktoring kompaniyasiga 
o‗tkazilishi to‗g‗risida MSOga xabar berilmaydi. MSO olgan tovar va 
xizmatlar uchun t
o‗lovlarni MYBning hisob varag‗iga amalga 
oshiraveradi. MYB esa j
o‗natilgan tovar va xizmatlari uchun kelib 
tushgan t
o‗lovlarni bank yoki faktor hisobiga olgan kreditini to‗lash 
uchun 
o‗tkazib boradi. Faktoringning bu turi bank uchun xatarli 
hisoblanadi. Chunki mol sotib oluvchining 
ma‘lum sabablar bilan 
t
o‗lovni o‗z vaqtida amalga oshirmasligi bilan bog‗liq risk bankning 
zimmasiga tushadi. Yopiq faktoringning risklilik darajasi yuqori 
b
o‗lganligi uchun uning narxi ochiq faktoringga nisbatan yuqori bo‗ladi.