Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Quyidagi tayanch s
o„zlarga ta‟rif bering 
 
Faktoring 
Faktor 
Ochiq va yopiq (cheklangan) 
faktoring 
Regress huquqi 
Lizing 
Lizing obyekti 
Lizing subyekti 
Lizing qiymati 
Xalqoro lizing 
 
O„z bilimini tekshirish uchun savollar 
 
- Faktoringning mohiyati, zarurligi va turlari. 
- Tijorat banki faktoring operatsiyalarining ahamiyati. 
- Ichki va xalqaro faktoring nima? 
- Faktoring xizmati bo‗yicha shartnoma va uning tarkibini tushunti-
ring. 
- Tijorat banklarida faktoring operatsiyalarini o‗tkazish tartibi qaysi 
bosqichlarni 
o‗z ichiga oladi? 
- Tijorat banklarining lizing operatsiyalari va ularning turlarini 
izohlang. 
- Lizingning ijobiy tomonlari, ahamiyatini izohlang. 
- Lizing, faktoringning bir-biridan farqi, ijobiy tomonlarini ayting.

---

526
kamaytiradi. Ikkinchidan, lizingga berilgan mol-mulk bank balansida 
hisobga olinadi, lizing oluvchi korxona balansi likvidliligini saqlashga 
imkon beradi. Uchinchidan, lizing korxonaga asosiy fondlarni olish va 
ulardan foydalanishni boshlash imkoniyatini yaratadi va bunda 
oborotdan pul jalb qilinmaydi, lizing uchun t
o‗lov esa lizingga berilgan 
asbob uskunalarda ishlab chiqarilgan mahsulotlar realizatsiyasidan 
tushum b
o‗yicha hisoblanadi. To‗rtinchidan,lizing oluvchilar yangi 
texnika-texnologiyalarga ega b
o‗ladilar, ishlab chiqarish hajmi va 
samaradorligi oshadi, subyektning moliyaviy ahvoli yaxshilanadi. 
Beshinchidan, lizing t
o‗lovlari uskunalar o‗rnatilib, sozlash ishlari 
yakunlanib, foydalanishga topshirilgandan keyingina t
o‗lay boshlanadi, 
bunda lizing oluvchi t
o‗lovni lizingga olingan uskunalarda ishlab 
chiqarilgan mahsulotlar realizatsiyasidan tushgan mabla
g‗lardan amalga 
oshirish imkoniyatiga ega b
o‗ladi. Ayrim hollarda, kelishuvga ko‗ra 
lizing beruvchi lizingga berilgan uskunalarga texnik xizmat k
o‗rsatish va 
ta‘mirlash majburiyatini o‗z zimmasiga olishi mumkin. 
Oltinchidan, lizing oluvchi, ishlab chiqarilayotgan mahsulotni 
sotishni k
o‗zda tutgan holda, kapital qo‗yilmalarni moliyalash bo‗yicha 
o‗z xarajatlarini nazoratga olish imkoniyatiga ega bo‗ladi, chunki lizing 
t
o‗lovlari lizing oluvchining imkoniyatlari va xohishlarini e‘tiborga 
olingan maxsus ishlab chiqarilgan jadval b
o‗yicha amalga oshiriladi. 
Yettinchidan, lizing oluvchi lizing muddati davomida lizingga 
olingan uskunalar uchun mulk soli
g‗ini to‗lamaydi va lizing muddati 
tugagach, uskunalarni ham qoldiq qiymati b
o‗yicha, eskirish miqdorini 
chegirib tashlagan holda o
‗z balansiga qabul qiladi. 
Sakkizinchidan, yuqorida 
ta‘kidlaganimizdek, lizing oluvchi 
t
o‗laydigan lizing to‗lovlari qo‗shimcha qiymat solig‗iga tortilmaydi. 
Lizing oluvchi daromadining soliqqa tortiladigan bazasini belgilashda 
yalpi daromaddan lizingga olingan asosiy vositalarning amortizatsiya 
t
o‗lovlari summasi, lizing bo‗yicha foizlar chegirib tashlanadi. 
Bank uchun lizing qulay faoliyat hisoblanib, unda nafaqat t
o‗lov 
ta‘minoti kafolatlangan, balki asbob-uskunalarni o‗zi shu davrdagi joriy 
operatsiyalar b
o‗yicha garov bo‗lib xizmat qiladi, lizing shartnomasi 
shartlari bajarilmaganda esa 
o‗ziga qaytarib olishi mumkin bo‗ladi. Bu 
bank faoliyatida yuzaga kelishi mumkin b
o‗lgan risklarni kamaytiradi.