Жанабергенова айсулыу жаксылыковна ахборотлашган таълим муҳитида

1.3-расм. Ахборотлашган таълим муҳитида мустақил иш 
фаолиятини такомиллаштиришга қаратилган мустақил иш шакллари 

---

Novateurpublication.org 
30 
Олий таълим тизимида мустақил иш фаолиятини такомиллаштириш 
сифати математика фани ўқув-меъёрий ҳужжатлари ва моддий-техник базаси 
янгилигига узвий боғлиқ, бу эса талаба ва ўқитувчи бир хил таълим 
воситасилари билан таъминланган бўлишини тақозо этади. Танланган усул, 
шакл ва воситалар бир-бирига мос бўлиши ва дарс машғулоти мазмуни 
ёритиш учун улар бир-бирини тўлдирган ҳол хизмат қилиши керак.
Олий таълим тизимида мустақил иш фаолиятини такомиллаштиришга 
оид тадқиқотларни ўрганиш ва энг муқобилини яратиш мақсадида мустақил 
иш фаолиятини бажариш схемасини ишлаб чиқдик (1.4-расмга қаранг). 
1.4.-расм. “Ахборотлашган таълим муҳитида мустақил иш 
фаолиятини бажариш” ва фактларнинг мантиқий исботлаш тизими 
Таълим воситалари ўз хусусиятларига кўра босма, техник ва реал 
турларига ажратилади, булар, ўз навбатида, олти турга бўлинади. Маълумот 
Ахборотлашган таълим муҳитида талабаларнинг мустақил ишлаш 
фаолияти мавзуси 
Ўқитувчининг 
фаолияти 
(кординаторлик, 
йўналтирувчилик, 
ҳамкорлик, 
маслаҳатчилик) 
Математик топшириқнинг шарти ва хулосасини 
аниқлаштириш 
Математик топшириқнинг шарти ва ундаги таянч 
тушунчаларни аниқлаш 
Математик топшириқнинг шартига мос чизмани 
чизиш ва уни изоҳлаш. Қўлланиладиган таянч 
тушунчалар
тизими. 
Ахборотлашган 
таълим муҳитида 
талабанинг 
мустақил ишлаш 
фаолияти 
Математик 
топшириқнинг 
исботида 
таянч 
тушунчаларнинг 
қўлланиши. 
Математик 
топшириқнинг хулосасини келтириб чиқариш. 
Мустақил таълим топшириғининг хулосаси. 
Математик топшириқ исботланди 

---

31 
олиш ва уларни қайта ишлаш учун – матнли (ўқув дастур, махсус дарслик, 
маъруза матн, тарқатма материал ҳамда назорат варақалари); талабаларда 
фазовий фикрлашни ривожлантиришда – тасвирли (фотосурат, чизма схема, 
жадвал, плакат ҳамда тасвирлар); ҳодисалар юзасидан кўргазмали ёки овозли 
талаффузлар натижасида талабаларнинг фикрлашларини ривожлантиришда – 
аудиовизуал (видофильм, компакт-диск, аудио кассета, PowerPoint 
материаллари, электрон дарсликлар); тасвир ва матнни ёзиш, сақлаш учун – 
ёрдамчи (доска, пинборд доскаси, видеопроектор экрани билан, компьютер, 
флипчарт, видеомагнитофон, телевизорлар); ўрганилаётган объектнинг 
модели орқали у ҳақида тасаввур ҳосил қилиш учун – моделли (модель, 
макет, тренажёр, муляжлар); ўрганилаётган объектлар ҳақида ҳақиқий 
тасаввурни вужудга келтириш учун асбоб-ускуна, станок, ярим тайёр ва 
тайёр маҳсулотлар ҳамда хомашёлардан фойдаланиш мумкин. Назарий 
дарсларда таълим берувчилар асосан матнли ва ёрдамчи воситалардан, 
амалий дарсларда эса кўпроқ тасвирли ва реал воситалардан фойдаланади 
[39]. 
Ҳорижий давлатларда талабалар ахборотлашган таълим муҳитида 
мустақил иш фаолиятини такомиллаштириш муаммосининг умумий 
дидактик тамонлари Ю.К.Бабанскнинг [84] “Оптимизация учебно-
воспитательного процесса”, мустаққил таълимни ривожлантиришнинг 
психологик нуқтайи назарларида В.С.Рубинштейн [109] (Основы общей 
психологий), Д.Б.Эльконин [122] (Психология развития), С.Д.Смирнов [120] 
(Педагогика и психология высшего образования: от деятельности к 
личности) ва бошқалар илмий ишларида очиб берилди.
Ахборотлашган 
таълим 
муҳитида 
мустақил 
иш 
фаолиятини 
такомиллаштириш учун нафақат математикага қизиқиш, балки ушбу фан 
турига лаёқатнинг мавжуд бўлиши ҳам талаб этилади. 
Ахборотлашган таълим муҳитида мустақил иш фаолияти шахснинг ўзи 
тамонидан бошқарилишини эътиборга олган ҳолда, бу фаолият билан инсон 

---