Жаћон иќтисодиёти ва дипломатия университети

Yashirin immigratsiya 
 
Amerika qit’asining qator mamlakatlari va mintaqalarida, G‘arbiy Yevropa 
mamlakatlarida muhojirlik siyosati keskinlashgan sayin migratsiya oqimi o‘zgarib, bu yerlarga 
yashirincha keladigan muhojirlar soni tobora ortib bormoqda.
G‘arbiy Yevropada 1970-yillardagi inqiroz davrida yollanish maqsadida chegaralardan 
yashirincha o‘tish ommaviy tus olib, 1976 yilda faqat Yevropa iqtisodiy uyushmasi (YEIU) 
hududida 600 ming yashirincha kelganlar aniqlandi. 1979 yilda Italiyada 500 ming, 1982 yilda 
YEIU mamlakatlarida 2 mln yashirincha kelgan muhojirlar bor edi.
Shu jumladan, ular 
Fransiyada 300-500 ming, GFRda 200— 500 ming kishini tashkil etardi. Yashirincha 
kelganlarga katta jarima solinardi: Buyuk Britaniyada 400 dollar, GFRda 500 ming marka, 
Fransiyada 100-200 ming frank, Belgiyada 500 ming frank.
Yashirin kelishlar Shimoliy Amerikada keng quloch yoydi. Ish qidirib keladiganlar soni 
80-yillarda 800 ming kishiga yetdi (mavsumga qarab 400 ming kishidan 1 mln 200 ming 
kishigacha).
2001 yilda AQSHga qonunsiz kelganlarning umumiy soni taxminan 5 mln kishiga to‘g‘ri 
keladi. Bu mamlakatdagi ishchi kuchining taxminan 4 %ni tashkil qiladi. Ayrim ma’lumotlarga 
qaraganda, garchi ruxsatsiz kelgan har bir muhojir uchun 500 dan 1000 dollargacha jarima 
belgilanganiga qaramay, 6 mln kishi ish qidirib kelgan edi. 
Tadbirkorlar uchun yashirin kelganlarni ishga yollash quyidagi sabablarga ko‘ra foydali 
hisoblanardi:
1) Ularga to‘lanadigan ish haqining pastligi; 
2) ish soliq xizmatchilariga bildirmasdan bajarilgani tufayli soliq tulanmasligi; 
3) mabodo ular to‘satdan qo‘lga tushgudek bo‘lsa yoki "chegarani buzuvchilar" 
ommaviy ravishda mamlakatdan chiqarilgan taqdirda ularga to‘lanmagan ish haqi tadbirkorlar 
qo‘lida qolishligi.
Janubiy Amerika, Janubi-Sharqiy Osiyo, Afrikaning ayrim mintaqalarida ham 
yashirincha kelgan muhojirlar soni ancha ko‘p.
Yashirincha kelayotgan muhojirlar oqimini to‘xtatish yo‘lidagi urinishlar kutilgan 
natijani bermayapti. Shuning uchun ham 1986 yilda AQSHda Immigratsiya islohoti va Nazorat 
aktini qo‘llab-quvvatlashdi. U quyidagalarni ta’minlaydi: 
1. 1982 yilning 1 yanvaridan mamlakatda yashayotganligi tasdiqiangan kishilarning 
amnistiya bo‘yicha afv etilishi va oshkora fuqarolik huquqini olish imkoniyatini. 
2. Yashirincha kelgan muhojirlarning har birini ishga olganligi uchun ish beruvchilarga 
250-1000 dollargacha jarima solishni. 
Mazkur chora-tadbirlar tufayli 1995 yilga kelib salkam 2,5 mln. yashirincha kelgan 
muhojir qonuniy haq-huquqlarga ega bo‘ldi, lekin AQSHdagi ana shunday ishchilar umumiy 
sonining atigi 1/3 yoki 2/3 qismini tashkil qiladi.