Жаћон иќтисодиёти ва дипломатия университети

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
II BO‘LIM 
RIVOJLANAYOTGAN MAMLAKATLAR 
 
 
 
1-BOB 
RIVOJLANAYOTGAN MAMLAKATLAR
UMUMIY TAVSIFI 
Ikkinchi jahon urushidan keyin mustamlakachilik tuzumi barbod bo‘lgach, dunyoda ko‘p 
sonli yosh mustaqil davlatlar paydo bo‘ldi. Bu o‘rinda Osiyo-Afrika mintaqasidagi mamlakatlar 
ko‘zda tutiladi. Bular haqli ravishda "ozodlikka erishgan mamlakatlar" deb ta’riflanadi. 
Keyinchalik shu mamlakatlar bundan taxminan yuz yil burun siyosiy mustaqillikka erishgan 
Lotan Amerikasi davlatlari bilan qo‘shib tilga olinadigan bo‘ldi. Natijada "rivojlanayotgan 
mamlakatlar" atamasi paydo bo‘ddi. 
Garchi "rivojlanayotgan mamlakatlar" (RM) atamasi bir qadar shartli bo‘lsada, hozir bu 
guruhga 120 dan ortiq davlat kiradi, bularning ba’zilari siyosiy mustaqillikka XIX asrda, 
qolganlari esa XX asrda - ikkinchi jahon urushi tugagandan keyingi dastlabki o‘n yilliklarda 
erishgan. 
Rivojlanayotgan mamlakatlar degachda, Osiyo, Afrika, Lotin Amerikasi va Okeaniyadagi 
128 mamlakat, shu jumladan, dunyodagi 48 ta eng sust rivojlangan mamlakat tushuniladi. Ular 
yer yuzining qariyb 60 foizini egallagan bo‘lib, yer yuzi aholisining deyarli 80 foizini tashkil 
etadi. Ularning umumjahon yalpi ichki mahsulotidagi hissasi atigi) 8,3 foizni va sanoat ishlab 
chiqarishida 14 foizni tashkil etadi. 
Tarixiy sharh 
 
Osiyo va Afrika mamlakatlarining ko‘pchiligi yaqin o‘tmishda Angliya, Fransiya, 
Belgiya, Gollandiya, Germaniya, Portugaliya va Ispaniyaning mustamlakalari edi. Shu sababli, 
ularning iqtisodiy tizimi ta’lim va ijtimoiy sohalari monopoliyalaridagiga aynan o‘xshatib, 

---

ularning manfaatlariga moslab shakllantirilgan.
Ozodlikka erishgan bu mamlakatlar tarixidagi bu xususiyatlar, ularning taraqqiyoti, jahon 
iqtisodiy xo‘jaligiga integratsiya bo‘lishdagi o‘ziga xosligini va muammolarini izohlab beradi. 
Shunga ko‘ra, ozodlikka erishgan davlatlar uchun birinchi darajali ahamiyatga ega bo‘lgan 
asosiy vazifa - faqatgina tezroq iqtisodiy taraqqiyotga erishish emas, balki o‘zida mavjud bo‘lgan 
iqtisodiy-ijtimoiy tizimlarni birlashtirish va rivojlantirishdan iboratdir.