Jismoniy madaniyat jismoniy tizim sifatida tutgan o'rni va uning ahamiyati mundarija: Kirish

Bob.Jismoniy madaniyat ijtimoiy tizim sifatida tutgan o'rni va ahamiyati

1. 
   Jismoniy tarbiya ijtimoiy tizim sifatida
   

Jismoniy tarbiya - bu jismoniy madaniyat qadriyatlarini o'zlashtirishning ijtimoiy jihatdan shartlangan, pedagogik jihatdan tashkil etilgan jarayoni. Jismoniy tarbiyaning ijtimoiy shartliligi shundan iboratki, uning jarayonida ijtimoiy ahamiyatga ega maqsadga erishiladi, ya'ni. shaxsning o'zi rivojlanishi uchun ham, butun jamiyat taraqqiyoti uchun ham muhim bo'lgan maqsad. Bundan tashqari, bu jismoniy tarbiya jamiyatning ushbu yo'nalishdagi manfaatlarini ta'minlash uchun zarur imkoniyatlarga ega bo'lgan ma'lum bir ijtimoiy tashkilot doirasida amalga oshirilishini anglatadi. Ushbu ijtimoiy tashkilot deyiladi tizimlari. Jismoniy tarbiya tizimi - bu faoliyat maqsadi bilan bog'liq holda tartiblangan jismoniy madaniyat elementlari majmuidir. Boshqa har qanday ijtimoiy tizimda bo'lgani kabi, jismoniy tarbiyada ham quyidagilarni ajratib ko'rsatish mumkin: 1) uning tarkibiy elementlarining ma'lum tarkibi va tarkibiy tuzilishi; 2) funksiyalar; 3) jamiyatning boshqa tizimlari bilan munosabatlarning tabiati. Jismoniy tarbiya tizimi jismoniy madaniyatning turli elementlarini o'z ichiga olishi mumkin, ya'ni. jismonan barkamol insonlar "ishlab chiqarish" bilan bog'liq har qanday moddiy va ma'naviy madaniyat omillari. Biroq, faqat jismoniy tarbiya bilan bevosita bog'liq bo'lganlar uning ajralmas elementlariga aylanadi. Ularsiz tizim yagona ijtimoiy organizm (boshqaruv, kadrlar, ilmiy ta'minot va boshqalar) sifatida mavjud bo'lolmaydi. Faoliyat jarayonida tizim elementlari o'rtasida ma'lum aloqalar o'rnatiladi. Tizim strukturasining asosini shakllantirish. Har qanday tizimning mavjudligining asosiy omili uning ishlashidir. Funktsiyalar inson, tabiat va jamiyatning o'zgarishida tizimga xos bo'lgan imkoniyatlarni ifodalaydi. Jismoniy tarbiya tizimining funktsiyalariga odamlarning jismoniy rivojlanishini ta'minlashga qaratilgan faoliyat kiradi. Tashqi va ichki funktsiyalar mavjud. Jismoniy tarbiya tizimining tashqi vazifalari odamlarga qaratilgan. Ularning ob'ekti - inson; mavzu - odamlarning salomatligi, jismoniy kuchi va qobiliyati. Ichki
funktsiyalar - bu tashqi faoliyatni ta'minlaydigan tizim elementlarining o'zaro ta'siri (jismoniy tarbiya xodimlarini, binolarni, moliyalashtirishni va boshqalarni ta'minlash). Sog‗lom inson jamiyatga ko‗proq foyda keltiradi. Jismoniy tarbiya tizimi jamiyatning boshqa tizimlari: iqtisodiyot, madaniyat, fan, siyosat bilan chambarchas bog'liq. U ijtimoiy munosabatlarning namoyon bo'lish sohalaridan biri bo'lib, jamiyat hayotining barcha sohalarida sodir bo'layotgan o'zgarishlar (zamonaviy davr) ta'sirida rivojlanadi. U o'ziga xos tarixiy xususiyatga ega. Shuning uchun ham u ijtimoiy amaliyotning bir turi sifatida ham, bir turi sifatida ham harakat qiladi. Tur sifatida u ushbu turdagi ta'lim faoliyatining o'ziga xos xususiyatlarini aks ettiradi, tip sifatida u jamiyat ijtimoiy tizimining barcha asosiy xususiyatlarini o'z ichiga oladi.
Jismoniy tarbiya tizimining tamoyillari a) Sog'lomlikka yo'naltirish printsipi o'qituvchini jismoniy tarbiyani shunday tashkil etishga majbur qiladiki, u ham profilaktik, ham rivojlantiruvchi funktsiyalarni bajaradi. Bu shuni anglatadiki, jismoniy tarbiya yordamida, birinchi navbatda, zamonaviy hayot sharoitida yuzaga keladigan jismoniy faoliyatning etishmasligini qoplash kerak; ikkinchidan, tananing funktsional imkoniyatlarini yaxshilash, uning ishlashi va salbiy ta'sirlarga chidamliligini oshirish. Ushbu tamoyil asosiy talablarni bajarish orqali amalga oshiriladi: Jismoniy tarbiya vositalari va usullaridan faqat sog'liq uchun ahamiyati ilmiy asoslangan bo'lganlar qo'llanilishi kerak; Jismoniy faollik bolalarning imkoniyatlariga mos ravishda rejalashtirilishi kerak; Tibbiy-pedagogik nazorat ta'lim jarayonining majburiy elementi bo'lishi kerak; Sanitariya-gigiyena me'yorlariga rioya qilish, quyosh, havo va suvdan oqilona foydalanish - bularning barchasi har bir jismoniy mashqlarni tashkil etishda hisobga olinishi kerak. b) Shaxsni har tomonlama rivojlantirish tamoyili. Jismoniy tarbiyada bu tamoyil ikkita asosiy talabning bajarilishini nazarda tutadi: 1) jismoniy tarbiya masalalarini hal etish aqliy, mehnat, axloqiy va estetik tarbiya bilan uzviy bog`liqlikda amalga oshirilishi kerak; 2) jismoniy tarbiya mazmuni shunday rejalashtirilishi kerakki, barcha jismoniy qobiliyatlarning muvofiqlashtirilgan va mutanosib rivojlanishini, harakat qobiliyatlarini etarlicha ko'p qirrali shakllantirishni va maxsus bilimlar bilan qurollanishini ta'minlaydi. ichida) Mehnat va mudofaa amaliyoti bilan bog'liqlik printsipi"hamma narsani qilishni biladigan" har tomonlama o'qitilgan odamlarni tarbiyalashga mo'ljallangan butun ta'lim tizimining amaliy yo'nalishini ifodalaydi. Har tomonlama ta'lim olgan shaxs nafaqat shaxsiy ehtiyojlarini, balki jamiyat talablarini ham qondiradi. Jismoniy tarbiyaning hayot bilan aloqasi Belarus Respublikasining sport-sog'lomlashtirish majmuasida o'z ifodasini topdi. Ushbu tamoyilni amalga oshirish quyidagi talablarni bajarish orqali amalga oshiriladi: 1) jismoniy tarbiya mazmuni, birinchi navbatda, yurish, yugurish, sakrash, suzish va hokazolarda hayotiy harakat qobiliyatlarini shakllantirishni ta'minlashi kerak. Bu talab Belarus Respublikasi sport- sog'lomlashtirish majmuasi mazmunida va jismoniy tarbiya bo'yicha o'quv dasturlarida o'z ifodasini topgan; 2) har tomonlama jismoniy tarbiya orqali insonning shunday keng tayyorgarligini yaratish kerak. Shunday qilib, uning umumiy jismoniy ko'rsatkichlari unga turli xil mehnat va harbiy harakatlarni o'zlashtirishga imkon beradi; 3) mehnat va vatanparvarlik tarbiyasi uchun jismoniy mashqlardan unumli foydalanish. Prinsiplarni amalga oshirish uchun ma'lum shartlar zarur, ya'ni. tegishli iqtisodiy, moddiy-texnikaviy, ijtimoiy va madaniy baza. Ularni amalga oshirish bo'yicha amaliy tadbirlar ushbu asosga adekvat bo'lishi kerak. Aks holda, e'lon qilingan tamoyillar utopik murojaatlarga aylanishi mumkin.²
Jismoniy tarbiya aniq bir tizimga tayansagina, oldindan ko‘zlangan natijaga erishiladi. Jismoniy madaniyat tizimi deganda, jismoniy madaniyatning prinsiplari, vositalari, metodlari va uni tashkillash shakllarining shunday umumiyligi tushuniladiki, u jamiyat a‘zosini har tomonlama garmonik rivojlantirishning maqsad va vazifalariga mos bulsin (A.D. Novikov 1967).
Vatanimiz mudofaasi masalasi xam jamiyatimizda yulga kuyilgan jismoniy madaniyat jarayoniga qator talablar kuyadiki, 6u talablarni amalga² oshirish natijasida jismoniy madaniyat tizimiiing ob‘ektiv xususiyatlari namoyon bo‘ladi. Mamlakatimiz xalklarining har tomnlama jismoniy tayyorgarligi, jismoniy sifatlarini yaxshi rivojlanganigi Vatan mudofaasiga tayyorligining kursatkichi bo‘lib xizmat qilish lozim.
Shunday qilib, O‘zbekistonda jismoniy madaniyatning maqsadi. O‘zbekiston xalkini jismoniy kamolotga erishgan, xukukiy davlat ning aktiv kuruvchilari, ijodiy mehnatga va Vatan mudofaasiga tayyor qilib madaniyatlashdir. Bu maqsad mamlakatda jismoniy madaniyatni amalga oshirayetgan barcha tashkilot va muassasalar uchun umumiydir.
Kursatilgan maqsad va sharoitlarga javoban uni amalga oshirishda shug‘ullanuvchilarning yoshi, sogligi, jismoniy tayyorgarligi, shug‘ullaniladigan kasbi xisobiga olinadi va jismoniy madaniyatda konkret vazifalar xal kilinadi. Jismoniy madaniyat tizimiga umumiy vazifalar kuyilgan bo‘lib, ular kuydagilardan iborat:

1. 
   odam organizmi forma funksiyasi garmonik rivojlantirish. jismoniy kobiliyatni har tomonlama kamolga yetkazish, soglikni mustaxkamlash va xalkning uzoq umr kurinishini ta‘minlashga yunalish berish;
   
2. 
   hayotiy zaruriy harakat malakalarini va kunikmalarini, kundalik turmushda kerak bo‘ladigan jismoniy madaniyatga molik maxsus bilimlarni shakllantirish;
   
3. 
   v) har tomonlama jisman rivojlantirish uchun jismoniy sifatlarni madaniyatlash; Inson jismoniy madaniyatsi maqsad va vazifasi uning boshqa madaniyat jarayonlari bilan bog‘liqligi shundagina muvofiq deb tushuniladiki, bu muvofiqlik ob‘ektiv xarakterda bo‘ladi va jismoniy madaniyat jarayoniga qonuniy yunalish beradi. Jismoniy madaniyat jarayonida madaniyatning boshqa soxalaridagidek maqsadga yunaltirilgan faoliyat rejalashtirilgan natijaga har doim xam to‘g‘ri kela olmasligi amaliyotda isbotlangan. Jismoniy madaniyatda madaniyat natijasini yosh sportchi yoki jismoniy madaniyatchi trenirov kasidagi
   

rejalashtirilgan jismoniy mashqlar uning organizmiga kanday ta‘sir kilayetganligini xisobga olishni takazo kiladi:
Qiska yunalishdagi sport trenirovkalarining natijasiga e‘tibor ber sak, shuni kuramizki, yuqori natijalarga erishish ma‘lum davr ichida bo‘lib, oddingilari unutilsa, trenirovka mashg‘ulotlari keyinchalik o‘zini oklamaydi. Bu esa har tomonlama garmonik rivojlanishga xalal beradi va sport yutuk larini yukka chikaradi.
Shuning uchun pedagog va trener oldida uzoqni kurish talabi kundalang bo‘ladi. Bu vazifani xal qilish esa ukimishli, o‘z ishini biladigan, sevadigan mutaxassislar tayyorlash talabini kuyadi. Bu mutaxassislar esa mamlakatdagi jismoniy madaniyat tizimida amalga oshishi lozim bulgan maqsadni va vazifalarni ijobiy xal qilishga kodir, yosh avlodni bola lik chogidan jismonan soglom, ma‘naviyatini uygun qilib madaniyatlashni o‘zining iloxiy burchlari deb bilishlari kerak bo‘ladi. Navkiron, o‘zligimizni endigina e‘tirof etayotgan mamlakatimiz turli toifasidagi davlat va nodavlat sport jamiyatlari, jismoniy madaniyat xavasmandlari uyushmalari tashabbusi bilan yagona jismoniy madaniyat tizimini to‘zishga e‘tiborni kuchaytirib u o‘zida kuydagi asosiy xususiyatlarni: ma‘naviy barkamollik, xalkchilik va ilmiylikni mujassamlashtiradi.
Sharq mutafakkirlari ma‘naviy barkamol, komil inson masalasiga azal- azaldan alohida e‘tibor berganlar. Komillik fazilat lardan ulugi tanning, inson jismining barkamolligidadir deyilgan. Insonni matonati, diyonati, riyozati, kanoati, ilm, sabr, intizom, mikiyo si, nafs, vijdon, xakkoniyat, nazariy ibrat, iffat, xayo, idrok, zakovat, iktisod, itoat, xakshunoslik, xayrixoxlik, munislik, sadokat, adolat, muxab bat, oliy ximmatlik, avf, vatanni sevish kabi ijobiy xislatlar (A.Avloniy. ―Turki guliston yoxud axloq‖ Toshkent ―o‘qituvchi‖1992
.13.bet) ga faqat soglom jism, tani-sixatlilik orqali erishiladi deb karalgan.
Mamlakatimiz jismoniy madaniyat tizimini xalkchilligi degan da biz milliy uyinlar tarzida xalk ommasi orasida keng tarkalgan jismoniy mashqlar. milliy sport turlari, ommaviy sport, olimpiadalar dasturidan urin olga ―katta sport‖ bilan ko‘p milatli respublikamiz xalklarini shug‘ullanish imkoniyati borligi tushuniladi.
Ilmiyligini shunda kurish mumkin ediki, jismoniy mada niyat soxasi buyicha ilmiy tekshirish ishlarining keng tarkalganligi va uni amaliyot bilan boglab olib borilayetganligi, jismoniy madaniyat naza riyasi va amaliyoti ilmiy fanlari xisoblangan pedagogika, psixologiya, anatomiya, fiziologiya, biomexanika, sport metrologiyasi, sport tibbiyoti, davolash jismoniy madaniyatsining va boshqalarga tayanganligi, ularning ilmiy yutuklari xalkimiz hayotiy extiyojini kondirishga yunaltirilganligidadir.
Jismoniy madaniyat tizimi bir-biri bilan o‘zviy bog‘liq bulgan zvenolarga bulinib, hozirgi kunda xam madaniyat jarayonining turli dasturlarining bajarilishi shu zvenolarda amalga oshirilmokda:
1. a) maktabgacha ta‘lim(davlat va nodavlat maktabgacha madaniyat bola lar muassasalari) zvenosi;
6) maktab yoshidagilar jismoniy madaniyatsi (umumiy o`rta ta‘lim I-IX sinflar) zvenosi; v) o`rta maxsus, oliy ta‘lim zvenosi;

1. 
   armiya zvenosi;
   
2. 
   oliy ta‘lim va armiyadan sungi xavasmandlik asosidash jismoniy madaniyat zvenosi; Jismoniy madaniyat tizimi o‘zida kuidagi asosiy elementlarni birlashtiradi:
   
3. 
   jismoniy madaniyatning maqsadi, vazifalari va prinsiplarinnig maqsadga muvofiqligi;
   
4. 
   jismoniy madaniyat tizimida kullaniladigan vositalar – gimnastika, uyinlar, sport, turizm va boshqalar tipidagi jismoniy mashqlar;
   

SHu narsa e‘tiborga moliki, rivojlangan mamlakatlarda jismoniy madaniyat soxasining tu³rlicha tizimlaridan foydalanish chegaralab kuyilmagan.³
Tarixga nazar tashlaganimizda jamiyatda sinflarning paydo bulishi bilanok, usha jamiyatda jismoniy madaniyat tizimi sinfiy xarakteriga ega bula boshlagan edi.
Kuldorlik davrida jismoniy madaniyat tizimi kuldorlarning maqsadi uchun xizmat kildi. Kuldor o‘z farzandi bakuvvat, chidamli, chakkon bulishi va kullarni kuriklashi, ularning kurkinchda ushlashi uchun kulida kurol ishlata olishi (kadimgi YUnon ―etti kurashi‖ mashqlarini puxta egallashi)ga harakat kilar edi. Jismoniy madaniyat tizimi ekspluatatsiya kiluvchilar foydasi uchun xizmat kildi.
O`rta asrlargi kelib esa, jismoniy madaniyat tizim harbiy maqsadni xal qilishga yunalish oldi. Feodal, katta yer egasi, savdogar o‘z mulkini ximoya qilish uchun jismoniy rivojlanganligi, tayyorgarligi yuqori bulgan jamiyat a‘zolariga muxtojligini bayon kildi. Ular moddiy ne‘matlar yaratishdek muhitdan ajratilib, faqat jismoniy sifatlari (kuch, tezkorlik, chidamlilik, chakkonlik)ni rivojlantirish, madaniyatlash bilan cheklandilar. Jamiyatda alohida tabaka, kasb egasa (sokchi, jangchi) shakllandi. Ogir va ko‘pol ritsarlarning kurollari ulardan katta jismoniy tayyorgarlik va ot bilan muomala qilishni talab kilar edi. SHuning uchun ular mashg‘ulotlarda ot o`rniga hozir bizda gimnastika mashg‘ulotlarida ishlatiladigan ―ot‖ dan foydalanar edilar. Feodallarning jismoniy madaniyat tizimi shunga yunaltirilga edi.
Kapitalizmga kelib, burjuaziya ko‘prok odamlarni jismonan madaniyatlashni, ishchini mehnatga va vatan mudofaasiga (soldatlikka) tayyor lay boshladi. Madaniyatga siyosiy tuye berildi. Kolaversa ko‘p soatlab konveyer, stanoklar orkasida ishlashga moslaydigan mashqlar tizimidan foydalanildi.
XVIII asrning oxiri va XIX asrning boshlarida jismoniy madaniyat jarayoning tizimini shakllangan davri boshlandi. Notekis rivojlangan kapitalizm milliy rivojlanishda xam jonlanishni vujudga keltirib, qator mamlakatlarda
jismoniy madaniyat tizimi, vositalari va uning uslu biyatini yaratishdek vazifalarni xal qilish kerakligi masalasini o`rta ga tashladi.
Chet el mamlakatlarida jismoniy madaniyat tizimi shakllandi. Germaniyada Fite va Guts-Mutsaning ―Milliy nemis jismoniy tar biya tizimi‖‘ o‘z vazifasiga kura jismoniy madaniyatdan kura soglomlashtirishni o‘z izmiga olar edi. XIX asrning boshlariga kelib pruslarning talabi asosida dexkon va xunarmandlardan yunkerlar tayyorlash Guts-Mutsaning
―Gimnastika dlya yunoshestvo‖ deb nomlangan asarida: ‖ … endi jamiyat a‘zosining soglom taiasi davlat uchun xizmat kilsin, bu ayniqsa, tankchilar uchun taalukli…‖ – deb tuzatish kiritilib, amaliyotga tatbik etildi.
Fridrix YAng va Guts-Mutsa nemis ―TURNEN‖ gimnastikasining asoschilari bo‘lib, soldatlarni tayyorlashning jismoniy madaniyatsi tizimini ishlab chikdilar. Ular ommaviy gimnastika chikishlariga, gimnastika anjomlari, jixozlari bilai mashqlanishga asosiy e‘tiborni karatdi lar. Kattaning buyrugiga mutlak itoat, kat‘iyat, prodali mus taxkamlash nemis raxnamolariing ideali bo‘lib, bu jismoniy madaniyatning mavjud tizimiga xam singdirilgan edi.
Tizim tarkibidagi madaniyat uslublari va vositalarini apik turkum larga ajratishga urinishini maktab yoshidagilar jismoniy madaniyatsi uchun keyinchalik SHpiss boshlab berdi. CHexiya: XIX asrning ikkinchi yarmida chexlar ―sokol gimnastikasi‖ deb nomlangan madaniyat uslubiyati va vositalarini ishlab chikadilar. U nemis milliy ―TURNEN‖ tizimi bilan tashki belgilariga kura bir-biri bilan uxshash bulsa-da, o‘zining ibtidoiy milliy negiziga ega edi. Bunga sabab CHexiya ustidan xukmron xisoblangan Avstriya imperiyasi o‘zining siyosiy va xujalik krizisni boshdan kechirayotgan bo‘lib, chexlarga ayrim konstitutsion xukuk berilishiga olib keldi. Bu narsa chexlar hayotida keng milliy ozodlik harakati uchun turtki buldi. SHu asnoda xilma-xil chex birlashmalari, jamiyatlari vujudga keldiki, bu 1862 yili chex gimnas tikasi jamiyatining paydo bulishiga olib keldi. Uning asoschisi Miroslav Tirsh buldi. U yozuvchi, tankidchi, san‘atkor edi.
U, birinchidan, gimnastikani jismoniy madaniyat uchungina emas, akliy, axloqiy, milliy vatanpar varlik xissini madaniyatlash uchun foydalanishini, ikkinchidan, gimnastika mashg‘ulotlariga erkaklarnigina emas, ayollarni xam jalb etishni targi bot kildi.
Tirsh o‘zi bilgan barcha mashqlarni tupladi, snaryadlar va snaryadsiz bajariladigan yangi mashqlarni uylab topdi. Ular uzoq bajaririladigan juda mayda elementlarni o‘z ichiga oladigan jismoniy mashqlar bo‘lib, barchaga teng, asta-sekinlik bilan, majbur bajartirilishi lozim edi. Uning fikricha, bunday tartibda bajarilgan mashqlar shug‘ullanuvchilar da xotira, intizom va tirishkoklikni madaniyatlar emish. U sokol tashkilot lari uchun yagona gimnastik terminalogiyani ishlab chikdi, mashg‘ulotlarni guruxlarda utkazilishini yulga kuydi. ―Sokol gimnastikasi‖ milliy-siyosiy xarakterdagi gimnastika sanaladi.
SHvetsiya: XIX asrning birinchi un yillarida ―SHved gimnastikasi‖ yoki
―Ling metod//‘ degan nom bilan yangi yunalishda jismoniy madaniyat tizimini vujudga keltirdi . Jismoniy mashqni shvedlar asosan madaniyat va soglomlashtirish uchun kerak deb karar edilar. Uning asoschilari G.G. Ling va uning ugli YAlmar Ling edi. Ular nemislar gimnastikasini tankid qilib, odamda juda ko‘p tana harakatlarini ko‘paytirmaslik, sog lom odamlarni jismoniy rivojlantirish va bemorlarni tuzatishga yunaltirilishi kerak deb xisoblaganlar. Bu tizimni tankidiy urgangan P.F. Lesgaft Ling metodida kuruk, bir-biri bilan boglanmagan shakllar mavjudligini aytib, anatomiya va fiziologiya bilimlari hozircha yetarli emasligini, katan pedagogikaga rioya kilinmasin, burjuaziya ideologiyasining ifodalanishiga olib kelishini, ―yuraksiz‖ muskul buli shi uchun kurashadi, degan fikrni bildiradi.
Angliya: hozirgi kunda xam Anglo-saksoniya mamlakatida gimnas tika emas, uyin va sportga zur e‘tibor berilgan. Angliya kapitalizmga birinchi bo‘lib kirdi. Kapital konkurensiyasining kuchayishi sinfiy karama-karshilikni zuraytirdi. Sinfiy iktisodiy xamda filosofik dunyo karashlar paydo bula boshladi, bu karashlar erkin kapitalni maktay oladigan, kat‘iy kurashga chiday oladigan, hozir javob, chakkon, ishbilarmonni madaniyatlashni talab kilardi.
Buning uchun ―uyinlar‖ mos kelar edi. SHuning uchun Angliya jismoniy madaniyat tizimida asosiy urinni uyinlar va sport egalladi. Kapita lizm rivojlanishi bilan boshqa qator mamlakatlarda xam sport jismoniy madaniyatga kiritildi. Lekin Fransiya, Germaniya, SHvetsiya, Chexiya kabi qator mamlakatlardagidek sport keskin karama-kashiliklarga duch kela di. CHunki, u mamlakatlardagi jismoniy madaniyat mavjud gimnastikaga asos langan edi. SHuning uchun sport keyinrok jismoniy madaniyat tizimiga kiri tildi.
Jismoniy madaniyat tizimining taxlili masalalariga oid nazariy material rus olimlari A.D. Novikov, L.P. Matveyev, G.D. Harabugi va qator boshqa mualliflarning darsliklarida tula yoritilgan. Jismoniy madaniyat jarayonining nazariy, uslubiy amaliyotining umumiyligi jismoniy madaniyat tizimining negizini tashkil kiladi. Mil latimizning bu soxadagi merosini o‘rganish fanimizning asosiy vazifasidir. Jaxogirlarni yuzaga chikargan yurtimizning elat va xalklari jismoniy madaniyati tarixiy manbaalarda o‘z o`rnini olganligiga ishonchimiz komil.
SHu urinda P.F. Lesgaft va uning shogirdi V.V. Gorinevskiylar sobik shurolar jismoniy madaniyat tizimining asoschilari deb tan olinganligi jismoniy madaniyat nazariyasining rivojlanishida munosib xissa kushgan olimlar sifatida jaxon jismoniy madaniyati fani namoyandalari qatoridan urin o-i anliklarnni e‘tirof etish lozim.
P.F. Lesgaft (1837-1909) biolog, anatom, pedagog va katta jamoatchi sifatida inson shaxsning intelektual rivojlanishi uchun uning yashagan ijtimoiy muhiti va madaniyatsi rol uynashini ilmiy jixatdan asoslab berdi. Lesgaft tomonidan ishlangan ―Maktab yoshidagi bolalarda jismoniy bilimlar‖ tizimi hozirgi kunda xam o‘z ilmiy axamiyatini yukotgani yuk. Chor Rossiyasining jismoniy madaniyatga munosabati aniq emas edi. ―Maktablar bizda bolalarga butunlay jismoniy bilimlar bermayapti. Bu ishga raxbarlikni bizning ishga aloqasi yuklarga berib kuyilgan, ular jismoniy madaniyatni soxta tushunchalar orqali tasavvur kiladi yoki bulmasa, qaysidir chet el maktabini bitirib kelgandan eshitganlarigina biladi. SHuning uchun ular bola jismoniy madaniyatsiga e‘tiborsizdirlar‖, – deb yozgan edi P.F. Lesgaft.

2.