Jismoniy madaniyat nazariyasining umumiy prinsiplari

II.BOB JISMONIY MADANIYATNING SOG’LOMLASHTIRISHGA YO’NALTIRISH PRINSIPI

Jismoniy madaniyatning sog`lomlashtirishga yunaltirilganligi prinsipi shug`ullanuvchilarning jismoniy mashqlar bilan mashgul bo`lishida ularni sogligiga javob berish ma`suliyatini e`tiborga olishni takazo etadi. Jismoniy madaniyat tashqilotchilari, trenerlar, davlat, xalk oldida shug`ullanuvchilarning sogligiga javob beribgina qolmay, uni mus taxkamlashga ham javob beradilar.

Vrach va pedagog nazorati ostida jismoniy mashqlardan to`g`ri foydalanilsagina, u ijobiy effekt beradi. Noto`g`ri foydalanish esa sogligiga salbiy ta`sir etishi mumkin. shuiing uchun biologik xususiyatlari - yoshi, jinsi, sogligini xisobga olish, sistemali vrach va pedagogik nazorat madaniyat jarayonida yetakchi omildir. Amalda rejasiz ishlash uta salbiy okibatlarga olib keladi. Tanlangan uslublar, mashqlarning me`yori, bajarish intensivlngi, yo`qlamainng umumiy mikdorini tanlashdagi pedagogning arzimas xatosi shugul lanuvchi uchun uta kimmatga tushishi mumkin.
Jismoniy madaniyatni sog`lomlashtirish bilan boglab olib borish prinsipi vrach, pedagog va shug`ullanuvchining kunlik muntazam muloko tini talab qiladi. Jismoniy madaniyat prinsiplari bir-biri bilan o`zaro o`zviy bog`liq likni takazo etadi. Shundagina ular ahamiyatini saqlab koladi.
Jismoniy madaniyatning mehnat va harbiy amaliyot bilan bog`liqligi uning yetakchi prinsipidir. Shu prinsipgina mamlakatimizda jismoniy madaniyatning asosiy qonuniyatini ifodalaydi, Uning ahamiyati jamiyatimiz a`zolarini ijodiy mehnatga va Vatan mudofaasiga tayyorlashdir. Faqat shunday yul bilangina aqliy, axloqiy, ruxiy, estetik va mex nat madaniyatsini jismoniy madaniyat jarayonida yulga quyish mumkin.
Shaxsni har tomonlama rivojlantirish prinsipi ijtimoiy hayotga - ishlab chiqarish va harbiy ishini amalga oshiradigan har tomonlama rivojlangan shaxsga talabni oshiradi. Bunday har tomonlama jismoniy, ma`naviy rivojlanganlarni madaniyatlash mamlakat iktisodiyoti va mudofaasini ta`minlashda muhim rol uynaydi.
Bobokalonimiz Abu Ali Ibn Sino "Jismoniy mashqlar haqida kis kacha so`z"ida salomatlikni saqlash rejimining asosiy omillaridan biri jismoniy mashqlar bilan shug`ullanish ekanligini ta`kidlaydi. Ovkatlanish, uyku, dam olish rejimining kun tartibida sistemali jismoniy mashqlar bilan shug`ullanish mashg`ulotlardan keyingi uringa kuyadi. Maromli, meyorida erkin harakatlar qilish - ya`ni jismoniy mashqlar bilan shug`ullanish kasallikni yo`qotish uchun xech qanday davolanishga zaruriyatning vujudga keltirmasligini aytib utadi. Erkin, me`yoridagi maromli harakat o`zluksiz chukur nafas olishni yulga kuyadi. Bu degani, organizm muskullari va tukimalariga yetarli darajada ta`minlaydi. Mashq qilgan, mashq kurgan organizm o`zidagi "ortik"chaning vujudga kelishi , uning chiqarib tashlanishiga ortikcha energiya sarflamaydi.
Ta`lim jarayonida mashq qilishning me`yorini topish va uning salo matlik uchun ta`sirini aniqlay olish, madaniyat jarayonining muhim kur satmasiga, kerak bo`lsa, nizomiga aylanishi lozim. Jismoniy madaniyatning yuqorida qayd qilingan prinsiplari qatori sog`lomlashtirishga yunal tirishning amaliy samarasi kattadir.
Shuning uchun jismoniy madaniyat tizimining umumiy prinsiplariga rioya qilish jismoniy madaniyatni amalga oshirayotgan mutaxassisdan shugul lanuvchilar sogligini e`tiborga olishni muhim ahamiyati borligini takidlaydi.
Bundan kelib chiqadiki, pedagok jarayon davomida uchala prinsipga o`z vaqtida rioya qilinsa, qo`yilgan talablari mukammal bajarilsa, jismoniy madaniyat jarayonining samaradorligi ortadi.
Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi fani mutaxassislikka yunaltirilgan o`quv predmeta sifatida jismoniy madaniyat mutaxassislari uchun fundamental bilimlar tizimi, inson jismoniy barkamolligi va unga erishish va boshqarishning umumiy qonuniyatlarini urgatadi.
Jismoniy madaniyat nazariyasi ilmiy fan tarzida jismoniy madaniyatga oid mavjud faktlarni izoxlab beradi va umumlashtiradi.