Jismoniy tarbiya, sport nazariyasi va uslubiyati fanining rivojlanish tarixi hamda uning boshqa tarbiya turlari bilan aloqadorligi
Download 175.66 Kb. Pdf ko'rish
|
Abduqaxxorov M
|
Mavzu:Muskul kuchi va sportchining vazni Bajardi: Abduqaxxorov M. Tekshirdi: ________________ Toshkent 2022 O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI “TAEKVONDO VA SPORT FAOLIYATI” FAKULTETI Muskul tushunchasi Muskullar, mushaklar — odam va hayvonlar gavdasi aʼzolari; nerv impulslari taʼsirida qisqarish xususiyatiga ega to (muskul toʻqimasi)dan tashkil topgan. Silliq, koʻndalangtargʻil va yurak muskullari birgalikda organizmning muskul sistemasini tashkil etadi. Harakatlanishda asosiy rol oʻynaydi. Koʻndalangtargil va silliq M.ga bo lardan ichki aʼzolar, qon va limfa tomirlari devorining muskul pardalari, shuningdek, teri muskullari hosil bo Uzun yoki duksimon muskulning yoʻgʻonroq qismi qorni, oxirgi pay qismlari boshi vadumi deb ataladi. Ba emas, balki 2—3 va hatto 4 ta boshi bor (mas, yelkaning ikki boshli, sonning toʻrt boshli muskuli). M.ning qo apparatiga fassiyalar, fibrozsuyak kanallari, sinovi-al qin va xaltalar kiradi. M.da kon tomirlar ko taʼminlangan, limfa tomirlari yaxshi rivojlangan. Har bir muskulda harakatlantiruvchi va sezuvchi nerv tolalari bor, ular yordamida markaziy nerv sistemasi bilan aloqa qiladi. Bir harakatni bajaradigan M. sinergistlar, qarama harakatlarni bajaradiganlari antagonistlar deyiladi. Skelet Muskullar topografik jihatdan tana, bosh, bo oyoq muskullariga ajratiladi. Tana muskullari orqa, koʻkrak va qorin M.idan iborat. Orqa M.i yuza va chuqur boʻladi. Ular kurakni ko yaqinlashtiradi va yopishtiradi, boʻyinni yozadi, yelka va qoʻlni orqaga va ichkariga tortadi, nafas olish va chiqarishda qatnashadi. Orqaning chuqur M.i umurtqa pogʻonasini tiklaydi. Koʻkrak M.i xususiy tashqi va ichki qovurgʻalararo M., yelka kamari va qoʻl bilan bogʻlangan katta va kichik ko oʻmrov usti va oldingi tisheimon M.ga boʻlinadi. Tashqari qovurgʻalar-aro M. qovurgʻalarni koʻtaradi, ichki M. esa nafas olish va chikarishda ishtirok etadi. Barcha M.ning asosiy xususiyati ularning qisqarishidir (qarang Muskul kisqarishi), bunda bajariladi. M. kuchi muskul tolalaridagi miofibrillar soniga bogʻliq; yaxshi rivojlangan rivojlanganlarida kam. Yuz va boshning barcha muskullari 2 guruhga: mimika va chaynov Ular yuz mimikasida, chaynashda va pastki jagʻni harakatlantirishda qatnashadi. Bulardan hamda qoʻl M.i bor. Skelet M.ining deyarli hammasi richaglar qonuniga muvofiq boʻg harakatga keltiradi. Odam gavdasida 600 ga yaqin muskul bor. Odam gavdasidagi barcha oʻzaro bogʻlangan boʻlib, murakkab shartli va shartsiz reflekslar yordamida yuzaga chiqadi sistemasi tomonidan boshqariladi. Arteriya va venalar devorining asosiy qismi, hazm hammasi, oʻt pu-fagi va krvuq, bachadon nayi, bachadon silliq M.dan tuzilgan. Ichki aʼzolar devori silliq M.ining qisqarishi sekin va chuvalchang oʻrmalashisimon bo yoʻli bilan avtomatik qisqaradi. Ular haddan tashqari kuchli qisqarganda ogʻriq paydo buyrak sanchigʻi, ichak spazmi va . Yurak muskuli tuzilishi va vazifasiga koʻra koʻndalangtargil hamda sillits M.dan farq muskullarda boʻlmaydigan xususiyat — maʼlum ritm va kuchga ega boʻlgan qisqarishlar Yurak muskuli umr boʻyi ritm bilan toʻxtamasdan ishlaydi, uning faoliyatini nerv sistemasi Muskul kuchi Silliq M. kishi ixtiyoridan tashqari qisqaradi, shuning uchun ular gʻayriixtiyoriy M. deyiladi. Silliq muskul nuqul mezenximadan vujudga keladi. Muskul tolasi uzunasiga ketgan muskul xujayrasidan iborat boʻlib, yupqa elastik pardasi — sarkolemmasi, sitoplazmasi yadrolari va organo-idlari bor. Muskul tolasining qisqaruvchi tuzilmasi — uzun ipga oʻxshaydigan miofibrillar tolaning bir uchidan ikkinchi uchigacha davom ladi. Koʻndalan gtargʻil M.ga skelet muskullari va yurak muskuli (miokard) kiradi. Koʻndalangtarg ixtiyoriga boʻysunadi. har qaysi muskul yumaloq yoki yassi pay vositasida bir suyakdan boshlanib, ikkinchisiga yopishadi. Muskul bo yaqinida boʻlsa, albatta, shu boʻgʻimdan oʻtib, uning harakatlanishini taʼminlaydi. M. shakliga koʻra uzun, qisqa, yumaloq, yalpoq bo joylashishiga qarab yuza, chuqur, oraliq guruhlarga boʻlinadi. Bajaradigan vazi-fasiga koʻra qisuvchi, kengaytiruvchi, ko yozuvchi, boʻquvchi, chaynovchi va . M.ga ajratiladi. Muskul kuchini tekshirish Muskul kuchini tekshirish uchun bemordan vrach bajarayotgan passiv harakatlarga qarshilik ko'rsatish so'raladi [3.2 darajasiga qarab muskul kuchi aniqlanadi va baholanadi. Muskul kuchi har bir bo'g'imda bajarilishi mumkin bo'lgan harakatlar, yozish, bir-biriga yaqinlashtirish va uzoqlashtirish, pronatsiya va supinatsiya e'tiborga olingan holda tekshiriladi. Qo'l panja kuchi dinamometr yordamida o'lchanadi.Barcha tekshiruvlar distal va proksimal hamda o'ng va chap tomondagi muskullarda qiyosl Bunda muskullar hajmi va funksiyasi e'tiborga olinadi. Ortiqcha kuch ishlatilmasligi lozim. Qo'llarni yelka chizig'idan tepaga Qo'llarni tanaga yaqinlashtiruv- ko'taruvchi muskullar kuchini tek- chi muskullar kuchini tekshirish. shirish. Vrach bemorning tepaga Bemor qo'llarini tanasi ko'tarib ushlab turgan qo'llarini lashtirmoqchi bo'ladi. Vrach bunga pastga bosadi. Bemor bunga qar- qarshilik ko'rsatadi. shilik qiladi. Qo'llarni tirsak bo'g'imida bukuvchi muskullar kuchini tekshirish (m. bi-ceps brachi). Vrach bemorning tirsak bo'g'imida bukilgan qo'lini yozishga harakat qiladi. Bemor bunga qarshilik ko'rsatadi.Qo'llarni tirsak bo'g'imida yozuv-chi muskullar kuchini tekshirish (m.triceps brachi). Vrach bemor¬ning tirsak bo'g'imida yozilgan qo'lini bukishga harakat qiladi. Bemor bunga qarshilik ko'rsatadi. Qo'l panjasini yozuvchi muskullar kuchini tekshirish. Vrach bemorning yozilgan qo'l panjasini barmoqlari ustidan bosib bukishga harakat qila¬di. Bemor bunga qarshilik ko'rsatadi. Qo'l panjasini bukuvchi muskullar kuchini tekshirish. Vrach bemor¬ning bukilgan barmoqlarini yozish¬ga harakat qiladi. Bemor bunga qarshilik ko'rsatadi. Barre sinamasini tepaga qarab yotgan holatda tekshirish. Ikkala oyoqni ko'tarib bir xil holatda ush¬lab turish so'raladi. Bunda falajlangan oyoq sekin pastga tusha boshlaydi.Barre sinamasini pastga qarab yotgan holatda tekshirish. Tizza bo'g'imida bukilgan ikkala oyoqni bir xil holatda ushlab turish so'rala¬di. Bunda falajlangan oyoq sekin pastga tusha boshlaydi. Tana muskullari orqa, koʻkrak va qorin M. idan iborat. Orqa Muskullari yuza va chuqur bo koʻtaradi, uni yaqinlashtiradi va yopishtiradi, boʻyinni yozadi, yelka va qoʻlni orqaga va ichkariga tortadi, nafas olish va chiqarishda qatnashadi. Orqaning chuqur Muskullari umurtqa pogʻonasini tiklaydi. Muskul o'lchovi va quvvat kuchi Kuchli mashg'ulot va bodibilding yoki mushaklarni qurish ham xuddi shunday maqsadga ega emas. Muvaffaqiyatli ta'lim maqsadlari asosan nerv-mushak tizimi, mushaklar (bodibilding) esa mushak hujayralarining fiziologiyasini o'zgartirish orqali katta muskullarni qurishga qaratilgan. Katta miqdordagi mushaklarning massasi va umumiy jismoniy kattaligi biroz kuchga ega bo'lishiga qaramasdan, fiziologik tizimlarni takomillashtirish biroz boshqacha yo'nalishga qaratilgan. Quyida, har qanday natijaga - mushak yoki kuchga qanday qilib ishlash maqsadlari va tegishli ta'lim yondashuvlari qo'llanilishini ko'rasiz. Katta miqdordagi mushaklarning massasi va umumiy jismoniy kattaligi biroz kuchga ega bo'lishiga qaramasdan, fiziologik tizimlarni takomillashtirish biroz boshqacha yo'nalishga qaratilgan. Quyida, har qanday natijaga - mushak yoki kuchga qanday qilib ishlash maqsadlari va tegishli ta'lim yondashuvlari qo'llanilishini ko'rasiz. Masalan, tezlikni o'rganish, sprint yaratish, portlovchi kuchni ishlab chiqarish uchun energiya tizimlarini rivojlantiradigan tezkor segmanli 2 tipli mushak tolasini urg'ulaydi, bardoshlik ta'limi esa uzoq muddatli chidamlilik uchun energiya ta'minlaydigan energiya tizimlarini (mitokondriyalarni) quradi. Siz har birimiz kamida tolalar turini ustun qo'yadigan bo'lsa ham, ushbu energiya tizimlaridan birini ishlab chiqaradigan tarzda mashq qilishingiz mumkin. Muskul turlari. Muskul kuchi va sportchining vazni. Turli vazndagi kishilarning kuchini taqqoslash uchun nisbiy kuch deb ataladigan kuch tushunchasidan foydalaniladi. Nisbiy kuch deganda o’z vaznining bir kilogramiga to’g’ri - keladigan kuch miqdori tushuniladi. Kishi biror bir harakatda o’z og’irligidan qat'i nazar namoyon qilgan kuchni ba'zan absolyut kuch deb ataydilar. Absolyut kuch, masalan, dinamometr ko’rsatgichlari, ko’tarilgan shtanganing chegara darajadagi og’irligi va boshqalar bilan xarakterlanishi mumkin. Mashq ko’rganlik darajasi taxminan bir xil, lekin vazni har xil kishilarda vazni og’irlashib borishi bilan absolyut kuch orta nisbiy kuch esa kamayadi. Nisbiy kuchning kamayishining sababi shundaki, sportchinnng vazni gavdasining hajmiga, ya'ni uning chiziqli o’lchamlarining kubiga proportsional bo’ladi; kuch esa fiziologik ko’ndalang kesimning, ya'ni chiziqli o’lchamlarning kvadratiga proportsionaldir. Binobarin, gavda o’lchamlari oshib borishi bilan kishining vazni uning muskul kuchiga qaraganda tezroq ortib boradi Shuningdek, o’z vazni bilan og’irlashtirish tashqi buyumlarning og’irligi bilan to’ldiriladigan mashqlardan ham foydalaniladi. Organizmga funktsional ta'sir etish jihatidan qarshilik paydo qiladigan faktorning mohiyati unchalik muhim emas. Kishi tosh ko’taradimi, qum solingan qop ko’taradimi yoki o’z vaznidan og’irroq narsa ko’taradimi — bari bir hamma hollarda ham organizmga bir xilda ta'sir ko’rsatiladi (agar qarshilik miqdori bir xilda bo’lsa). Biroq xilma-xil mashqlar ba'zi bir o’ziga xo xususiyatlarga ega. Kuch mashqlarining yuqorida keltirilgan klassifikatsiyasi bilan bir qatorda, ularning saralab ta'sir etish darajasiga (umumiy va nisbatan ma'lum bir joyga ta'sir etishiga) ko’ra, shuningdek, muskullarning ishlash rejimiga ko’ra, statik (izometrik) va dinamik, faqat kuchlilik va tezkor-kuchlilik, qarshiliklarni yenguvchi va yon beruvchi mashqlarga bo’linishini ham e'tiborga olish kerak. Sportchining vazn rejimi. Sportchi o`ziga tabiiy, qulay vaznni saqlashi muhim gigiyenik ahamiyatga ega.Vazn kategoriya bilan belgilanadigan sport turlarida, ayrim sportchilar vaznlarini kamaytirishga intiladilar.Bu noto`g`ri, chunki, ko`p hollarda vaznni atayin kamaytirish, ish qobiliyati pasayishga va musobaqa natijasini yomonlashuviga sabab bo`ladi. Sportchi o`zining yoshi, jismoniy rivojlanishi va organizmning boshqa fiziologik xususiyatlaridan kelib chiqqan holda ma`lum bir turg`un (boyevoy) vaznga ega bo`lishi lozim.Turg`un (boyevoy) vazn ma`lum darajada o`zgarib turishi mumkin.Masalan, mashqdan keyin, musobaqadan keyin turg`un vazn 1,5-3 kg.gacha kamayishi, dam olib ovqatlangandan keyin yana oldingi raqamga qaytishi tabiiy hisoblanadi. Ayrim hollarda bir necha kun davomida sportchi yog`li, uglevodli ovqatlarni, suvni me`yoridan ortiq iste`mol qilishi tufayli uning vazni turg`un (boyevoy) vazniga nisbatan ortishi mumkin. Bunday hollarda, asosan musobaqaga tayyorlanish davrida vrach va trener birgalikda sportchining ovqatlanishiga o`zgarish kiritadilar.Bunda asosan ovqat kalloriyasini kamaytirish, ovqat tarkibida yog` va uglevodlar (oq non, xamirli taomlar, kartoshka) miqdorini kamaytirish hisobiga amalga oshiriladi.Ovqat tarkibiga yog`siz go`sht, baliq, tovuq, tvorog, pishloq, asal, sabzavotlar, mevalar ko`proq qo`shiladi. Sportchi o`zini-o`zi nazorat qilish kundalik daftariga vaznini muntazam yozib borishi kerak. Vazn avvalgi holiga qaytmagan hollarda musobaqaga 3-4 kun qolganda vrach va trener maslahati bilan sportchi vaznini kamaytirish uchun bug` hammomi yoki “terlika” issiq kameraga kirishi mumkin.Hammomda ko`p vaqt bo`lishi mumkin emas, chunki bu sportchini kuchsizlanishiga, ish qobiliyatini pasayishiga olib kelishi mumkin. Sportchining vazni. Muskulning o`ta zo`riqishini optimal yo`nalishi. Muskul kuchi belgilangan faoliyatning yo`nalishiga iloji boricha yaqinlashtirilishi, moslashtirilishi lozim. Masalan, nayza uloqtirishda zo`r berib tanaga tezlik berishimiz mumkin, lekin bu tezlik nayzani uloqtirishdagi zarbga moslanmasa, sarflangan kuch samarasiz bo`ladi, nayza mo`ljallangan traektoriyada uchmasligi mumkin. Past start olishda tananing og’ishi 54 va 72 gradusli burchak hosil qilgandan so`ng startdan chiqishning samarasi turlicha bo`ladi. Hisoblashlar ko`rsatmoqdaki, ikkala oyoqdan 180 kg kuch bilan depsinish 72 gradusdan start olganda, kuchning gorizontal yo`nalishi samaradorligi 55,62 dan oshmas ekan. Agar start 54 gradusda bajarilsa, depsinish kuch samaradorli 105,80 kg bo`lishi mumkin. Harakat tezligini oshirish, gavdaga tezlanish berish uchun unga anchagina kuch ta`sir etilishi lozim. U qanchalik kuchli bo`lsa, tanani fazoda tezlanishi shunchalik qisqa vaqt ichida tez vujudga keladi. Lekin te birdaniga oshmaydi. Buning uchun kuch anchagina vaqt ichida ta`sir etib turishi zarur. Maksimal tezlik olish uchun esa uzoqro masofa lozim va katta kuch bilan ta`sir etish foydalidir. Oyoqning to`pga tegadigan ustki qismini qanchalik orqaga cho`zib to`p oralig’idagi masofa uzaytirilib oyoq kaftining to`pga tegish tezligi oshirilsa, to`pning zarbi kuchayadi. Yo`lning chegaralanishi tezlikni kuchayishini susaytiradi. Insonning kuch namoyon qila olishdagi asosiy faktor – muskul zo`riqishi, lekin uning tanasining massasi (vazni) ham ma`lum darajada rol’ o`ynaydi. SHunga ko`ra, absolyut va nisbiy kuch deb ham farqlanadi. Birinchisida insonning tanasi vaznini hisobiga olmay, qandaydir bir harakatda kuch namoyon qila olishi tushunilsa, ikkinchisida, uning tana vaznining har bir kilogrammiga to`g’ri keladigan qilib namoyon qilinadigan kuchning me`yori tushuniladi. Kuchni o`lchash. Absolyut kuch inson dinamometriyasi ko`rsatkichlari va boshqalarga asoslanib, ko`tara oladigan yuk kuchini namoyon qila oladigan chegara tushuniladi. Nisbiysi esa absolyut kuchning shaxsiy vazniga (tana og’irligiga) nisbati bilan o`lchanadi. Vazni turli xil, lekin bir xil darajada shug’ullanganlikka ega bo`lganlarda absolyut kuch tana vaznining oshishi orqali ortadi, nisbiy kuch kamayadi. Buni shunday tushunish lozimki, tana vaznini qo`shilishi bilan uning og’irligi muskul kuchiga nisbatan ortib ketadi. Vazin toifalari Vazn toifalari - oʻzbek milliy kurashi, yunon-rum kurashi, erkin kurash, boks va ogʻir atletikada sportchilarning vazniga qarab guruhlarga boʻlinishi. Sportda musobaqa qatnashchilariga teng imkoniyat yaratib berish uchun ular toifalarga ajratiladi. Mas., boksda — kichik yoshdagi (15—16 yoshli) oʻsmirlar — 15 ta, oʻspirinlar (17—18 yoshli) — 12 ta, kattalar ta, ogʻir atletikada — 9 ta vazn toifasiga boʻlinadilar. Kurash va boksda oʻsmir va oʻspirinlarni mashg koʻyish chogʻida ularning vazni bilan birga yoshi ham hisobga olinadi. Yana q. Boks, kurash, ogʻir atletika. Raqobatbardosh sportchilar va faol kattalar uchun vazn yo'qotishning xavfsiz usullari muammoga aylanib bormoqda. Xalqaro Sport Oziqlantirish Jamiyatining (JISSN) jurnali chop etilgan maqolaga ko'ra, sportchilar sog'lig'iga salbiy ta'sir ko'rsatis uchun yuqori xavf ostida bo'lgan tajovuzkor oziqlanish strategiyasi orqali tez vazn yo'qotishmoqda. Milliy Kollej Atletika Assotsiatsiyasi (NCAA) og'ir vazn yo'qotish rejimlarini qo'llagan uchta polvonlar o'rtasidagi o'limidan keyin og'ir vaznni muvaffaqiyatli boshqarish dasturini amalga oshirdi. Shu kabi sog'lom vaznni boshqarish dasturi judo kurashchilariga og'ir vaznli protokollardan foydalanadigan sportchilar uchun taklif etiladi. Sportchilar ko'pincha bu maqsadga erishish uchun nosog'lom usullarni qo'llash orqali sport uchun ideal tana tarkibini saqlab qolish uchun bosim o'tkazadilar, ammo tadqiqot natijalariga ko'ra, vazn yo'qotishning xavfsiz bo'lmagan usullari salomatlik v sportning salbiy ta'siriga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Milliy sportchi trenerlar assotsiatsiyasi ushbu vaznni ishonchli yo'qotish va boshqarish qoidalarini amalga oshirish orqali yaxshilash zarurligini ta'kidladi Sportchilar va faol kattalar har doim jismoniy tarbiya va tana tarkibini yaxshilash yo'llarini izlaydilar. Ba'zi sportchilar maqsadlariga erishish uchun sog'lom strategiyalarni qo'llashlari mumkin bo'lsa-da, ko'pchilik halokatli vazn yo'qotish usullarin qo'llashni tanlaydi. Jismoniy tarbiya jurnali ma'lumotlariga ko'ra, xavfli usullar suvsizlanish , o'zini ochlik va tartibsiz ovqatlanishga olib keladigan o'z-o'zini yo'qotish usullarini o'z ichiga olishi mumkin. Boshqa tadqiqotlarga ko'ra, sportchiga tananing yog 'miqdorini kamaytirish uchun og'ir kaloriya cheklash va dehidrasyon usullarini birlashtirishga xosdir. Vazin turlari Ixtièriy suvsizlanish raqobat uchun kamroq tana vazniga erishmoqchi bo'lgan sportchilar orasida tez yo'qotish usullarini o'z ichiga oladi. Bu og'ir vaznli kiyim yoki kauchuk kiyim kiyib mashqlar paytida ortiqcha terlash bo'lg faol dehidratasyonu o'z ichiga olishi mumkin. Passiv degidratatsiya oziq-ovqatni cheklash amaliyoti va suyuqlikning yo'qotilishiga olib keladigan diuretik parhezni iste'mol qilishdir. Ta'sirli dehidratsiyaga siydik ishlab chiqarishni kuchayt diuretik preparatlar orqali erishiladi. Reçeteli diüretikler "raqobat uchun tez vazn yo'qotish istagan sportchilar tomonidan noto'g'ri ishlatilgan." Bundan tashqari, raqobat uchun vaznli sportchiga qonni venadan olib tashlash ham qo'llanilgan. Sportc bellashuv uchun vaznli bo'lganidan keyin qon yana takrorlanmoqda, ammo bu suvsizlanish usulida cheklangan ma'lumotlar mavjud. Kaloriya cheklovi - bu sportchilar orasida umumiy vazn yo'qotish usulidir. Juda kam kaloriyali dietalar (VLCD) sog'lig'i va jismoniy faoliyati uchun zarur bo'lgan bir yoki bir nechta makronutriyentlarni cheklaydi. Erkak va ayol sportchilarda buzilgan ovqatlanish keng tarqalgan. Buzuq ovqatlanish xatti-harakatlari tez vazn yo'qotish bilan bog'liq va noto'g'ri tana yog 'foiziga olib kelishi mumkin. "Estetika sportida raqobatlashayotgan sportchilar ovqatlanish tartibsizliklarining eng yuqori ko'rsatkichlariga ega edilar". Muskullar rivojlanishi unchalik sezilarli bo`lmagan holda, teri osti yog` to`qimasining qalinlashuvi tufayli tana vaznining me`yoriga nisbatan ortib borishi, ovqat miqdori ko`pligini energiya sarfi esa kamligini ko`rsatadi. Aksincha, kasallik belgil sezilmagan holda, tana vaznining asta-sekin kamayishi, ovqat miqdori yetishmasligini, yoki iste`mol qilingan ovqat miqdori organizmning energiya sarfini qoplama-yotganini ko`rsatadi. Shuni ham e`tiborga olish lozimki, trenirovkani endigina boshlagan yosh sportchida keraksiz harakatlarni bajarishi, ortiqcha energiya sarflashi, teri osti yog` qatlamining kamayishi hamda ko`p terlashi natijasida suv yo`qotishi tufayli tana vazni bir necha kun va hafta davomida 3 kg.gacha kamayishi mumkin. Sportchining chiniqishi oshgan sari, trenirovka mashg`ulot-larida uning harakatlari tartibli me`yorida bo`ladi, keraksiz harakatlarni qilmaydi, shu bois uning tana vazni doimiylashadi yoki muskullarining yaxshi rivojlanishi hisobiga, tan vazni ma`lum darajada ko`payishi mumkin XULOSA Xulosa qilib aytgandan sportchini vazni muhim ahamyatga ega hisoblanadi va bu esa eng avvalo sportchilarni tayyorlashda o’quv mashg’ulot jarayonini rejalashtirishga katta ahamiyat qaratish, olimpiya sport turlari bo’yicha milliy terma jamoalarning asosiy va zahira tarkibidagi iqtidorli sportchilarni tanlash, sportchi va murabbiylarni moddiy ta’minotini yaxshilash, respublika va xalqaro musobaqalarda samarali ishtirok etish hamda mamlaktimiz terma jamoalarini tayyorlashda pedagogik-psxilogik, tibbiy va texnik-taktik jihatdan tayyorlashning barcha muammolarani hal etishga alohida ahamiyat berish kerak. Dam olish, hordiq chiqarish yozadigan (qarang Charchash), kuchquvvatni asliga keltiradigan, ish qobiliyatini tiklashga yordam beradigan faoliyat yoki orom holati. Shu jumladan, ma’lumki sportchilarni tayyorlash jarayonini takomillashtirish albatta, jismoniy ish qobiliyatini umumiy jismoniy tayyorgarligi va maxsus jismoniy tayyorgarligi vositasida amalga oshirining maqbul yo’larini izlash bilan bog’liq bo’ ladiJismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish mustaqil O‘zbekistonning eng muhim davlat dasturi — sog‘lom avlodni tarbiyalash dasturining ajralmas qismiga aylandi. O‘z sohasi bo‘yicha bilimli, yangi pedagogik texnologiyalar bilan qurollangan pedagog kadrlar tayyorlash bugungi kunning eng muhim masalalaridan biridir. Yosh avlodni har tomonlama barkamol etib tarbiyalash, ularni har tomonlama kamol toptirish va tarbiyalashning, jumladan, jismoniy tarbiya fanining ilmiy uslublarini asoslashda psixologik xizmat muhim ahamiyat kasb etadi. Bugun davlatimiz tomonidan jismoniy tarbiya o‘qituvchilari, murabbiylar oldiga yanada murakkab vazifalar qo‘yilmoqda. Bu sportchilar mentalitetining o‘zgarishi, o‘zbek sportining jahonning eng rivojlangan sport turlari qatoriga ko‘tarilishi, mutaxassislar va sportchilar ongida sport psixologiyasining shakllanishi, sobiq totalitarizm davridagi psixologik tushunchalarga barham berishdir. ongdagi tizim. Sportchilarda mehnatsevarlik, iroda kuchi, o‘zini tuta bilish, mustaqillik, chidamlilik, epchillik, matonat, shuningdek, o‘z harakatlariga mas’uliyat hissini, tafakkur kengligini shakllantirishning psixologik mexanizmlarini ishlab chiqish zarur. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar, jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish borasidagi ishlar sport psixologiyasi sohasiga ham tegishli. Download 175.66 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|