Jizzax davlat pedagogika universetiti 903-guruh, 3-kurs talabasi gadoymurodova shahzodaning
Azot fiksatsiyasini molekulyar mexanizmi
Download 39.03 Kb. Pdf ko'rish
|
Тақдимот
- Bu sahifa navigatsiya:
- Simbioz azotofiksatorlar gruxiga
|
Azot fiksatsiyasini molekulyar mexanizmi.
Biologik azotofiksatsiya qiluvchi mikrooranizmlarni ikkita asosiy gruxga bo’lish mumkin: a) erkin yashovchi azotofiksatorlar b) yuqori o’simliklar bilan simbioz yashovchi mikroorganizmlar. Erkin yashovchi azotofiksatorlar- geterotroflar oziqa manbai sifatida uglevodlarga muhtoj, ular sellyulozalarni va boshqa polisaxaridlarni parchalovchi mikroorganizmlar bilan doim bog’langan bo’ladi. Shuning uchun bakteriyalarni Asotobacter va Beijerinckia turkumlari yuqori o’simliklarni ildizining yuza qismiga joylashgan bo’ladi. Bunday joylanishini ildizlar rizosferaga ajratib chiqarayotgan maxsulotlarni bakteriyalar uglerod manbai sifatida foydalanishi bilan tushintiriladi. Simbioz azotofiksatorlar gruxiga - eng avvalo dukkakli o’simliklar ildizida dukkak hosil qiluvchi bakteriyalar turkumi Rhizobium kiradi. Hozirgi vaqtda o’simliklarni turli oilasiga mansub bo’lgan 190ga yaqin turkumlari simbioz holatda azotni o’zlashtirish qobilyatiga ega. Ular qatoriga ayrim daraxt va butalar, moxlar ham kiradi. Azot molekulsi o’ta mustahkam va inert bo’ladi. Uni uch kovalent bog’i 940 kDj/mol energiyaga ega. Ximiyaviy jarayonlarda ammiak siteziga va bu bog’larni uzish va azotni qaytarishga katalizatorlar ko’llanishiga qaramasdan yuqorda aytib ztilganidek yana yuqori harorat va bosim kerak bo’ladi. Mikroorganizlar ishtirokida esa, azotni fiksatsiya qilishga normal harorat, bosim va bu jarayonda yuqori effekt bilan ishtirok etuvchi ferment nitrogenazalar orqali amalga oshadi. 1960-1961 yillarda Clostridium pasteurianum xujayrasiz ekstraktlariga pirouzum kislotasini qo’shilganligi muhim rol o’ynashi ko’rsligan edi. Bu holatda СО2 va H2 ni ajiralib chiqishi keskin ortgan. Molekulyar azot ishtirokida reksiyani birlamchi mahsuloti ammiak hosil bo’lgan. Ferredoksinni ochilishi azotfiksatsiya mexanizmini tushintirib berishda katta ahamiyatga ega bo’ldi. Shu ma’lumotlar asosida azotofikatsiyani quyidagi mexanizmi taklif etildi: Agar tuproqqa mineral o‘g‘itlar me’yoridan ortiqcha solinsa, uning ekologik holati yomonlashadi. Chunonchi, me’yoridan ortiqcha solingan o‘g‘it tuproqdagi tirik mavjudotlarga salbiy ta’sir ko‘rsatadi va uning tarkibini buzadi. |
