Jizzax filiali oila psixologiya kafedrasi oila psixoterapiya nazariyasi

Ushbu qoidalar bilan bogʻliq oltita asosiy jihatlar mavjud: 

ushbu qoidalarning asosiy vazifasi - oilada oʻzaro ta’sir qilish usullarini 
boshqarish; ular muayyan vaziyatlarda va sharoitlarda odamlarning oʻzini qanday 

---

99 
tutishi kerakligini, nimani maqbul va nima boʻlmasligini belgilaydilar; qoidalar, 
shuningdek, ularni amalga oshirish yoki amalga oshirmaslik oqibatlari haqida 
gapirishlari mumkin; 

odamlar oʻzaro ta’sir qoidalarini belgilash jarayonida doimo qatnashadilar 
(masalan, yoshlar uchrashuvga kelganda, ular birgalikda ishlab chiqadigan qoidalar 
birgalikda nima qila olishini va nima boʻlmasligini aytadi); 

hayot siklining har bir bosqichida moslashuvchan qoidalar oʻzgarishi kerak 
(masalan, oʻspirin bilan muomala kichik bolaga qaraganda mutlaqo boshqacha 
boʻlishi kerak); agar eski qoidalar oʻzgargan vaziyatga zid keladigan boʻlsa, oilada 
tizimli inqiroz yuzaga keladi; 

qoidalar unli va aytilmagan boʻlishi mumkin: unli qoidalar ochiq taqdim 
etiladi, ularni muhokama qilish mumkin, ular haqida bahslashish va ularni 
oʻzgartirish mumkin (masalan: «bolalar oʻyinchoqlarini oʻzlaridan keyin 
tozalashlari kerak», «butun oila dam olish kunlari yigʻilishlari kerak», «hamma 
ovqatlanishdan oldin qoʻllarini yuvish kerak». (Tatsit qoidalar, shuningdek, 
munosabatlarni tartibga soladi, ammo ular ochiq muhokama qilinmaydi va hatto rad 
etilishi mumkin masalan: «Ota pul topadi, shuning uchun u har doim haqdir»; 
«Agressiya har qanday koʻrinishda koʻrsatilmasligi kerak»; «Ota-onalar bolada 
sodir boʻlgan hamma narsani bilishlari kerak»; «Sovuq va befarq boʻlgandan koʻra 
tortishish yaxshiroqdir» va boshqalar); 

turli xil oilalarda turli xil qoidalar mavjud (masalan, yoshlar turmushga 
chiqqanda, ular odatda oʻzlarining ota-onalar oilalarida qabul qilingan ziddiyatli 
oʻzaro munosabat qoidalarini birlashtirish vazifasini bajaradilar); 

oʻzaro ta’sir qoidalari oilada tashqi va ichki chegaralarni belgilaydi 
(masalan, oila a’zolari bir-biri bilan va tashqi muhit bilan oʻzlarini boshqacha 
tutadilar; ota-onalarning bir-biri bilan oʻzaro munosabati ularning bolalar bilan 
oʻzaro munosabatlaridan farq qiladi; bolalar odatda bu hurmatni koʻrsatishlari shart 
ota-onalar, bu ularning bir-biri bilan muloqotida zarur emas va hokazo).
Aloqa qoidalari oila tizimidagi muvozanatni saqlash vositalaridir. Rivojlanish 
jarayonida bolalarga ushbu qoidalar oʻrgatiladi. Agar qoidalarga rioya qilinmasa, 
oila a’zolari orasida tashvish kuchayadi. Funksional boʻlmagan oilalarda odatda 
ochiq, ogʻzaki metakomunikatsiyani taqiqlash mavjud va koʻplab aytilmagan yoki 
bir-birini istisno qiladigan qoidalar mavjud.