Jizzax filiali oila psixologiya kafedrasi oila psixoterapiya nazariyasi

 
Nazorat savollari 
1. Oila a’zolari bilan ishlashda individual va umumiy uslubni shakllantirish 
usullari nimalardan iborat? 
2. Oiladagi rollarni ijro etish nima? 
3. Bolalar va oʻspirinlarga maslahat berish tartibini yoritib bering? 
4. Oila bilan ishlashda individual va guruhiy uslubning oʻziga xosligi? 
5. Oilaga yordam berayotgan mutaxassisning oʻziga xos xatoliklari? 
6. Oilada konsalting nima? 
IX BOB. OILAVIY PSIXOTERAPIYA TEXNIKASI VA 
STRATEGIYASI. 
Reja: 
1. Oilaviy psixoterapevtning konseptual va ijrochilik koʻnikmalari.
2. Oʻzlashtirish tamoyillarini qoʻllash. 
3. Oʻzaro ishonchli xulq (xatti-harakat)ni orttirish. 

---

239 
4. Oʻzaro ishonchli muloqotmandlik koʻnikmalarini orttirish.
5. “Yorliq”larni ijobiy qayta shakllantirish.
6. Tizimli oilaviy terapiyada urf-odat va aqidalarni qoʻllash. 
Tayanch tushunchalar: kontseptual, ijrochilik, induksiya, attraksiyam 
altruism, oilaviy munosabatlar, psixoterapiya, deduksiya, malaka, tajriba, analizm 
sintez, konkretlashtirish, abstraksiyalash, strategiya, dekonstruktiv tinglash, 
konstruktiv. 
 
9. 1. Oilaviy psixoterapevtning kontseptual va ijrochilik koʻnikmalari. 
Oilaviy hayot bilimlari, koʻnikmalari va odatlarini shakllantirishda oilaning 
oʻrni beqiyosdir. 
Psixoterapevtik maktabdan qatiy nazar, oilaviy terapevt, 
birinchidan, oila a’zolari bilan terapevtik munosabatlarni oʻrnatish va qoʻllab-
quvvatlash, ikkinchidan, mijozning holatini va uning oila tizimini tahlil qila olishi, 
uchinchidan, harakat qila olishi kerak, ya’ni rivojlanish va oʻzgarishlar uchun sharoit 
yaratish uchun ongli aralashuv orqali. 
J.M.Clehorn va S. Levine (1973) oilaviy terapevtlarga oʻrgatish kerak boʻlgan 
koʻnikmalarning uchta toʻplamini aniqlaydi: idrok etish qobiliyatlari, kontseptual 
qobiliyatlar va ishlash qobiliyatlari. Idrok etish koʻnikmalari terapevtning oʻzaro 
ta’sir shakllarini kuzatish va ularning har bir oila a’zosiga alohida va butun oilaga 
qanday ta’sir qilishini tushunish qobiliyatini oʻz ichiga oladi. Terapevt oʻqitilgan 
kuzatuvchi boʻlishi kerak. Bundan tashqari, terapevt oilaning unga qanday ta’sir 
qilishini va oila tizimiga qanday ta’sir qilishini payqash kerak. Kontseptual 
qobiliyatlar kuzatilishi mumkin boʻlgan hodisalarni uning alohida a’zolariga emas, 
balki butun oilaga tegishli atamalar bilan ifodalash qobiliyatini anglatadi. Terapevt 
oilaning tizim sifatida ishlashini koʻrishi va oʻzaro ta’sirlar nuqtai nazaridan 
aniqlangan muammolarni shakllantirishi kerak. Shubhasiz, bu uch koʻnikmalar 
guruhi ma’lum darajada bir-biriga mos keladi. Pertseptiv qobiliyatlarning 
kontseptual jihatlari ham mavjud, chunki terapevt idrok etayotgan narsaga u 
tomonidan qoʻllaniladigan ma’lumotlarni sharhlash sxemalari sezilarli darajada 
ta’sir qiladi. Biroq, bunday boʻlinish qulay boʻlib tuyuladi, chunki bu bizga oila bilan 
ishlash va oʻqitish jarayonida terapevt oldida turgan turli vazifalarni ta’kidlash 
imkonini beradi. 
Oilaning inqiroz holatini hisobga olgan holda, tarbiyaning ushbu yoʻnalishi 
oʻta muhim ahamiyat kasb etadi. Bu masalada aynan oila asosiy ta’lim manbai boʻlib 
qolmoqda. Faqatgina oilada hissiy tuygʻular tugʻiladi, otalik va onalik va farzandlik 
muhabbatlari paydo boʻladi. Oilada ona misolidan foydalangan holda qiz ayollikka 
oid birinchi saboqlarni, erkak esa otalik misolida erkalikni oladi. Ota-onalar bir-
birini toʻldirib, turli xil ta’lim muammolarini hal qilishadi. Ota energiya, kuch, 
jasorat, mas’uliyat kabi fazilatlarni shakllantiradi. Ona bolalarda boshqa, lekin hayot 
uchun muhim boʻlmagan fazilatlarni samimiylik, mehr-oqibat, yon berish va 
boshqalarni tarbiyalaydi. Bu va boshqa fazilat guruhlari ham oilaviy hayotning 
ma’naviy asosidir.

---

240 
«Faqatgina er va xotin birgalikda» deydi nemis faylasufi L. Feyerbax (1804-
1872. y), - inson haqiqatini shakllantiradi. Er va xotin birgalikda urug‘ mavjudotidir, 
chunki ularning birlashishi koʻplarning manbai, boshqa odamlarning manbai 
hisoblanadi
13
. Bolalarning uygʻun rivojlanishi nafaqat ota-onalarning har birining 
faol va oʻziga xos ta’lim faoliyati bilan, balki ta’kidlanganidek, ularning 
harakatlarini muvofiqlashtirish bilan ham bogʻliqdir. Ota-onalar harakatlaridagi 
qarama-qarshiliklar bolalarning ruhiy buzilishlarining sabablaridan biridir. Bolaning 
shaxsiyatining shakllanishi ham uning oiladagi hayotining obyektiv sharoitlari 
ta’siri ostida, ham kattalarning maqsadga muvofiq ta’lim faoliyati ta’siri ostida sodir 
boʻladi.