Joriy nazorat savollari

Joriy nazorat savollari:

1. 
   Etika va uning turlari
   
2. 
   Qadriyatlar ierarxiyasi
   

Hukmron axloq me'yorlari odamlar o'rtasidagi munosabatlarni o'rnatishning uzoq muddatli jarayoni natijasidir. Ushbu me'yorlarga rioya qilmasdan siyosiy, iqtisodiy va madaniy aloqalarni amalga oshirish mumkin emas, chunki bir-biringizni hurmat qilmasdan, o'zingizga muayyan cheklovlarsiz mavjud bo'lish mumkin emas.


1-odob - xulq-atvor uslubini anglatuvchi frantsuzcha so'z. U jamiyatda qabul qilingan xushmuomalalik va odob-axloq qoidalarini o'z ichiga oladi.


Zamonaviy etiket antik davrdan to hozirgi kungacha deyarli barcha xalqlarning urf-odatlarini meros qilib oladi. Asosan, ushbu axloq qoidalari universaldir, chunki ular nafaqat ma'lum bir jamiyat vakillari, balki zamonaviy dunyoda mavjud bo'lgan eng xilma-xil ijtimoiy-siyosiy tizimlarning vakillari tomonidan ham kuzatiladi. Har bir mamlakat xalqlari mamlakatning ijtimoiy tuzilishi, uning tarixiy tuzilishi, milliy urf-odatlari va urf-odatlari tufayli etiketkaga tuzatishlar va qo'shimchalar kiritadilar.


Insoniyatning yashash sharoiti o'zgarishi, ta'lim va madaniyat o'sishi bilan, ba'zi bir xatti-harakatlar qoidalari boshqalari bilan almashtiriladi. Ilgari odob-axloqsiz deb hisoblangan narsa umumiy qabul qilinadi va aksincha. Ammo odob-axloq qoidalari mutlaq emas: ularning bajarilishi joy, vaqt va sharoitga bog'liq. Xatti-harakatlar bir joyda va ma'lum bir holatlarda qabul qilinishi mumkin emas, boshqa joyda va boshqa holatlarda mos bo'lishi mumkin.


Axloq normalari odob-axloq me'yorlaridan farqli o'laroq shartli bo'lib, ular umumiy qabul qilingan va insonning xatti-harakatlarida bo'lmagan narsalar to'g'risida yozilmagan kelishuv xarakteriga ega. Har bir madaniy shaxs nafaqat odob-axloq qoidalarini bilishi va ularga rioya qilishi, balki muayyan qoidalar va munosabatlarning zarurligini tushunishi kerak. Xulq-atvor asosan insonning ichki madaniyatini, axloqiy va intellektual fazilatlarini aks ettiradi. Jamiyatda o'zini to'g'ri tutish qobiliyati juda muhim: aloqalarni o'rnatishni osonlashtiradi, o'zaro tushunishga yordam beradi, yaxshi va barqaror munosabatlarni yaratadi.


Ta'kidlash kerakki, xushmuomala va odobli odam o'zini nafaqat rasmiy marosimlarda, balki uyda ham odob-axloq qoidalariga muvofiq tutadi. Xushmuomalalikka asoslangan chinakam xushmuomalalik, xushmuomalalik, mutanosiblik hissi bilan belgilanadi, ma'lum vaziyatlarda nima mumkin va nima qilinmasligini taklif qiladi. Bunday odam hech qachon jamoat tartibini buzmaydi, na so'z bilan, na amalda boshqasini xafa qilmaydi va uning qadr-qimmatini xafa qilmaydi.


Shunday qilib, 2-odob - asrlar davomida barcha xalqlar yaxshilik, adolat, insoniylik g'oyalariga muvofiq axloqiy madaniyat sohasida rivojlangan insoniyat madaniyatining, axloqning, axloqning juda katta va muhim qismi; go'zallik, buyurtma, obodonlashtirish, maishiy maqsadga muvofiqlik to'g'risida - moddiy madaniyat sohasida.

2.
Qadriyatlar iyerarxiyasi-bu hayotning axloqiy va mafkuraviy tartibi o'rnatilgan yuqori va quyi qadriyatlar doirasidir. Masalan, inson oilani ko'proq, pulni yoki bo'sh vaqtni kamroq qadrlashi mumkin.Qadriyatlar iyerarxiyasining ahamiyati shundan iboratki, hayotda ustuvorliklarga ega bo'lish va baxt va farovonlikka yordam beradigan deb hisoblangan narsalarga, ham o'zingiz uchun, ham yaqinlaringiz uchun ahamiyat berish kerak. Qadriyatlar iyerarxiyasining ahamiyati insonning xulq-atvori, intilishlari, qiziqishlari va jamiyatdagi xulq-atvorini belgilaydigan, boshqaradigan va boshqaradigan ishonchdir.Qadriyatlar ijtimoiy hayotning asoslari bo'lib, odamlar birgalikda yashashiga imkon beradi. Sizning ierarxiyangiz ustuvor vazifalarni belgilashga yordam beradi. Eng muhim qadriyatlar - bu o'ziga xoslikning bir qismi bo'lgan qadriyatlar, ular bizga o'zimizni qanday namoyon etishni va yashashni aytib beradi. Qadriyatlar va ularning ierarxiyasi qanchalik aniq bo'lsa, hayotning yo'nalishi va mazmuni maqsad va istiqbollarga qarab belgilanadi.

Qadriyatlar ierarxiyasi - bu etika va falsafadagi tushuncha bo'lib, hayotdagi turli qadriyatlarning ahamiyati reytingini tavsiflaydi. Bu ierarxiya qadriyatlarni muhimlik yoki ahamiyatlilik darajasiga qarab tartibga soladi.

Eng ko'p qabul qilingan qadriyatlar ierarxiyasi Maslouning Ehtiyojlar ierarxiyasi bo'lib, u besh darajani o'z ichiga oladi: fiziologik ehtiyojlar, xavfsizlik ehtiyojlari, sevgi va tegishlilik, hurmat va o'zini-o'zi amalga oshirish (ya’ni o’z ichki qobiliyat va potensiallarini yuzaga chiqarish). Ushbu ierarxiyada yuqori darajadagi ehtiyojlarga o'tishdan oldin quyi darajadagi ehtiyojlarni qondirish kerak, bunda o'z-o'zini amalga oshirish yakuniy maqsad hisoblanadi.

Qadriyatlarning yana bir mashhur ierarxiyasi Shvartsning qiymat nazariyasi bo‘lib, u to‘rtta yuqori darajadagi qadriyatlarga guruhlangan o‘nta asosiy qiymatni o‘z ichiga oladi: o‘zgarishlarga ochiqlik, saqlash, o‘z-o‘zidan oshib ketish (shaxsning jismoniy va ruhiy kutilmalari yani o’z limitlaridan o’tib ketishi, kutilaganidan ko’prog’iga qodirligi), va o‘zini o‘zi oshirish.

Turli shaxslar shaxsiy e'tiqodlari, madaniy tarbiyasi va hayotiy tajribasiga asoslangan turli xil qadriyatlar ierarxiyasiga ega bo'lishi mumkin. Qadriyatlar ierarxiyasi insondan odamga farq qilishi mumkin boʻlsa-da, bu tushuncha odamlarning hayotda eng koʻp qadrlaydigan narsaga asoslanib qaror qabul qilishini va ustuvorligini tushunish uchun foydalidir.