K. A. Alimov va boshq.; S. S. G‘ulo-movning umumiy tahriri ostida. T.: «Sharq»

Axborot-kommunikatsiyalar biznesi tovarlarini qo‘llashning texnologik jarayoni tavsifi va tarkiblashtirish tizimi

Tarkibiy formula-larni tu-zish tamo-yillari

Elementlarni muvofiqlashtirish

Ta-yanch for-mula

Elementlarning o‘zaro a’zo bo‘lishi

Elementlarning bir-birini qoplashi

Bitta ele-ment asosida vujudga kelishi

Ikkita element asosida vujudga kelishi

Yangi vujudga kelishi

Muvofiqlashish

Jami

Yangi vujudga kelishi

Muvo-fiqla-shish

Muvo-fiqla-shish

Jami

Tarki-biy for-mula-lar

P

S

I

P -- S

P -- I

S -- I

P -- S -- I

P ~ S

P ~ I

S ~ I

P ~ S -- I

P ~ I -- S

P ~ I ~ S

P ~ I ~ S

P – S

P – I

S – I

P -- S -- I

P – I -- S

P -- S – I

P – S ~ I

P – I ~S

P ~ S – I

P – S – I

Formula raqami

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

Formu-lalar guruhi

I

II

III

IV

V

VI

VII

Texnolo-gik jara-yon turi

Bir bosqichli

Nodavriy

Davriy

Oqimli

Texnolo-gik jara-yonlarning o‘ziga xosligi

Alohida

Funk-sional to‘liqsiz

To‘liq

Funk-sional to‘liqsiz

Alohida komplekt-da

To‘liq

Funk-sional to‘liqsiz

Alohida komp-lektda

Alohi-da kom-plektda

To‘liq

1.14 jadval.
bu yerda: tarkibiy elementlar: R - axborot mahsulotlarini yig‘ish, saqlash, qayta ishlash va uzatish - mehnat predmeti sifati- da; S - axborot – kommunikatsiyalar biznesi tovarlaridan foydalanish jarayoni - mehnat vositasi sifatida; I – foy- dalanuvchining faoliyat ko‘rsatish jarayoni - ishni baja- ruvchi sifatida; Tarkibiy elementlar aloqalari; (--) vaqti – vaqti bilan, (~) davriy, (–) uzluksiz.

Ikkinchi turdagi tarkibiy formulalar (4...7) ish joyida onda-sonda bajariladigan jarayonlar majmuini ifodalab, tarkibiy ele-mentlar o‘rtasidagi nodavriy aloqadorligi bilan ajralib turadi. (4...6) formulalar ish joyidagi tarkibiy elementlarning ikkitasi bajaradigai funksional noto‘liq jarayonlarni aks ettiradi. Faqat 7-formula ish joyining funksional to‘liq jarayonini ifodalaydi.

Uchinchi turdagi tarkibiy formulalar (8... 14) tur­li xil (davriy va nodavriy) jarayonlarning ketma-ketligini va ma’lum vaqt birligida bajarilishini ifodalaydi.
To‘rtinchi turdagi tarkibiy formulalar (15..24) sinxron ravish-da ro‘y berayotgan jarayonlar tarkibini izohlab, tarkibiy elementlar o‘rtasidagi aloqalarning uzluksizligi bilan ifodalanadi. 24 – tarkibiy formula bilan ifodalanuvchi to‘liq funksional jarayon axborotlashgan jamiyatdagi eng mukammal ish joyini aks ettiradi. Bunday sharoitda kog‘ozsiz texnologiyalar tizimi to‘liq faoliyat ko‘rsatadi.
Axborot resurslarining ishlab chikarish bilan bog‘liq bo‘lgan faoliyat turlarini va ushbu faoliyatni mehnat vositasi va predmetlari bilan ta’min-lashni axborotlar industriyasi tarkibiga kiritish kerak. Chunki, axborot mahsulotlarini qayta ishlash vositalarining rivojlanib borish jarayoni meh-nat unumdorligini bir necha barobar oshiradi hamda axbo­rotlar sohasida band bo‘lgan mehnat resurslarining o‘sishi darajasini barqarorlashtiradi.
Elementlarning o‘zaro aloqasi va munosabatini ifodalovchi ti-zim tarkibini tadqiq qilish taklif qilingan tizim elementlarini sintez qilishning ob’ektiv asosi hisoblanadi. Tizimni tadqiq etishning asosiy vazifasi tizim-ga ta’sir qilayotgan ele­mentlarning o‘zaro aloqadorligini ko‘rsatib berish-dir. Har bir ish joyining elementlari aniq son bilan ifodalanishi mumkin. Ish joyi elementlari turli xil xususiyatlarga ega bo‘lganligi uchun hamda ularning tizimga ko‘rsatayotgan ta’sir darajasini aniqlash maqsadida ularni bir xil sharoitda ko‘rib chiqish maqsadga muvofiq. bulur edi. Buning uchun R, S, I ko‘rsatkichlar bir xil o‘lchamda yoki umuman o‘lchamsiz bo‘lishi kerak. Bir xil shartlarga bo‘ysunish ularga bitta yagona tizim sifatida yondoshishga asos bo‘ladi. 2-jadvaldagi tarkiblashtirish-dan kelib chiqqdan holda shuni aytish joizki, ish joyining barcha tarkibiy elementlari bitta maqsad uchun xizmat qiladi, ya’ni ish joyidagi ishlab chiqarish jarayonining har qanday qismi tizimli (tartibli) asosda bajarilishini ta’minlaydi.
Tizimlashtirish asosida barcha ish joylaridagi jarayonlar to‘rtta turga ajra-tilgan: bir bosqichli, nodavriy, davriy, uzluksiz. Axborotlashgan jamiyatdagi eng mukammal ish joyida ishlab chiqarish tarkibiy elementlari faoliyat ko‘rsatishning eng muvofiqlashgan darajasiga ega bo‘ladi (24-formula).
Axborot-kommunikatsiyalar biznesi tovarlarining mahsulot sifati darajasiga ta’sirini quyidagi omillar bilan aniqlash mumkin: