Kafedrasi xudayberdiyeva adolat sobirjon qizi

9-rasm. Umumfoydalanuvdagi avtomobil yo'llarini ta'mirlash va saqlash 

xarajatlarining harakati tahlili

31

 

Rasmda aks ettirilgan ma’lumotga e’tibor beradigan bo`lsak, jamg`armaning 

asosiy xarajatlaridan hisoblangan umumfoydalanuvdagi avtomobil yo'llarini 

ta'mirlash  va  saqlash  xarajatlarining  o`zgaruvchan  harakatiga  guvoh  bo`lishimiz 

mumkin. Ushbu xarajat uchun ajratilgan mablag`lar jami miqdori 2013-yilda 658,4 

mlrd  so`mni  tashkil  qilgan  bo`lsa,  kelgusi  yili  biroz  kamroq  647,9  mlrd  so`mdan 

iborat bo`lgan. Keyinchalik, 2015-yilda bu summa yuqori o`sish sur’atini ko`rsatib, 

838,9  mlrd  so`mga  yetgan.  Biroq  o`tgan  2016-yilda  ushbu  xarajat  turi  uchun 

yo`naltirilgan  xarajat  miqdori  yana  kamaygan  va  735,6  mlrd  so`mni  qayd  etgan. 

Joriy  yilgi  byudjet  parametrlari  va  prognozlariga  tayanib  shuni  ta’kidlash 

mumkinki, mazkur xarajatni moliyalashtirish uchun 752,4 mlrd so`m yo`naltiriladi 

va bu o`tgan yilgiga nisbatan 16,8 mlrd so`mga ko`p demakdir. 

 

Mamlakatimizda  avtomobil  yo'llari  va  sun'iy  inshootlarni  loyihalashtirish, 

qurish  va  foydalanish  jarayoniga  kompleks  yondashish  asosida  yo'l  xo'jaligini 

boshqarishning  samarali  tizimini  shakllantirish,  ularni  moliyalashtirish  tizimini 

takomillashtirish, loyihalashtirish  va  yo'l-qurilish ishlari sifatini  oshirish  imkonini 

beradigan  to'laqonli  buyurtmachi  xizmatini  yaratish  maqsadida  Prezidentimiz 

Shavkat Mirziyoyev tomonidan qabul qilingan “Yo'l xo'jaligini boshqarish tizimini 

yanada    takomillashtirish  chora-tadbirlari  to'g'risida”  PF-4954  farmoniga  binoan, 

Avtomobil yo'llari qurish va foydalanish davlat-aktsiyadorlik kompaniyasi  

(«O'zavtoyo'l» DAK) negizida O'zbekiston Respublikasi Avtomobil` yo'llari davlat 

qo'mitasi tashkil etiladigan bo`ldi.  

Endilikda,  O'zbekiston  Respublikasi  Avtomobil  yo'llari  davlat  qo'mitasi: 

majburiyatlar  va  shartnomalar,  shu  jumladan,  xalqaro  shartnomalar  bo'yicha 

Avtomobil  yo'llari  qurish  va  foydalanish  davlat-aktsiyadorlik  kompaniyasining 

(«O'zavtoyo'l»  DAK)  huquqiy  vorisi  hisoblanadi  hamda  avtomobil  yo'llari 

sohasida maxsus vakolatli davlat organi hisoblanadi. 

                                                           

31

O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2015-yil 22-dekabrdagi PQ-2455, 2016-yil 27-

dekabrdagi PQ-2699, 2017-yil 29-dekabrdagi PQ-3454 sonli qarorlari asosida talaba tomonidan 

tayyorlandi

 

---

58 

 

Yuqoridagi  jadvalda  «O'zavtoyo'l»  DAK  boshqaruv  apparatini  hamda  

hududiy  yo'llardan  foydalanish  tashkilotlarini  boshqaruv  apparatini  saqlash 

xarajatlari  ko`rsatib  o`tilgan  bo`lib,  ular  jami  xarajatlar  tarkibida  2013-yilda  8,3 

mlrd so’m bilan 0,3 % ni, 2014-yilda 9,7 mlrd so`m bilan 0,31 % ni tashkil etgan 

bo`lsa, 2015-yildan boshlab yuqoriroq ko`rsatkichni, ya’ni 14,8 mlrd so`mga teng 

0,5  ni  egallagan.  O`tgan  2016-yilda  esa,  16,1  mlrd  so`m  mablag`lar  aynan  shu 

tashkilot  xarajatlari  uchun  yo`naltirilgan.  Joriy  yil  ham  ushbu  xarajatlar  salmog`i 

oshishi prognoz qilingan bo`lib, jamiga nisbatan 0,6 % ga teng bo`lgan 22,0 mlrd 

so`m bo`lishi rejalashtirilgan. 

 

Umumiy 

nuqtayi 

nazardan, 

Respublika 

yo`l 

jamg`armasi 

ham 

daromadlarining  shakllanish  manbalari  ham  xarajatlarning  xilma-xilligi  nuqtayi 

nazaridan  ham  iqtisodiy  barqaror  jamg`arma  hisoblanadi.  Ushbu  jamg`arma 

faoliyatini yanada rivojlantirish hamda mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotining 

muhim  tarkibiy  qismiga  aylantirishda  bajarilayotgan  ishlar  sifatini  ularga 

sarflanayotgan  moliyaviy  resurslarga  munosib  holatda  bo`lishini  nazorat  qilib 

borish  muhim  deb  hisoblaymiz.  Chunki,  talabga  javob  bermaydigan  qurilish 

obyekti,  juda  qisqa  vaqt  ichida  yana  ta’mirtalab  holatga  kelishi  va  qoshimcha 

xarajat  talab  qilishi  mumkin.  Agar  ushbu  vazifa  bajarilsa,  jamg`arma  o`z  oldiga 

qo`ygan  maqsadlarni  qo`shimcha  xarajatlarsiz  va  daromadlardan  samarali 

foydalangan holda amalga oshirishi mumkin bo`ladi. 

Umumiy 

nuqtayi 

nazardan, 

Respublika 

yo`l 

jamg`armasi 

ham 

daromadlarining  shakllanish  manbalari  ham  xarajatlarning  xilma-xilligi  nuqtayi 

nazaridan  ham  iqtisodiy  barqaror  jamg`arma  hisoblanadi.  Ushbu  jamg`arma 

faoliyatini yanada rivojlantirish hamda mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotining 

muhim  tarkibiy  qismiga  aylantirishda  bajarilayotgan  ishlar  sifatini  ularga 

sarflanayotgan  moliyaviy  resurslarga  munosib  holatda  bo`lishini  nazorat  qilib 

borish  muhim  deb  hisoblaymiz.  Chunki,  talabga  javob  bermaydigan  qurilish 

obyekti,  juda  qisqa  vaqt  ichida  yana  ta’mirtalab  holatga  kelishi  va  qoshimcha 

xarajat  talab  qilishi  mumkin.  Agar  ushbu  vazifa  bajarilsa,  jamg`arma  o`z  oldiga 

---

59 

 

qo`ygan  maqsadlarni  qo`shimcha  xarajatlarsiz  va  daromadlardan  samarali 

foydalangan holda amalga oshirishi mumkin bo`ladi. 

Avtomobil  yo‘llari  va  sun’iy  inshootlarni  loyihalashtirish,  qurish  va  ulardan 

foydalanish ishlariga kompleks yondashish asosida yo‘l xo‘jaligini boshqarishning 

samarali  tizimini  shakllantirish,  ularni  moliyalashtirish  tizimini  takomillashtirish, 

bu  borada  loyihalashtirish  va  yo‘l-qurilish  ishlari  sifatini  oshirish  imkonini 

beradigan  to‘laqonli  buyurtmachi  xizmatini  yaratish  maqsadida O‘zbekiston 

Respublikasi  Prezidentining  “Yo‘l  xo‘jaligini  boshqarish  tizimini  yanada 

takomillashtirish  chora-tadbirlari  to‘g‘risida”gi  Farmoni  qabul  qilindi. Farmonda 

tugatilayotgan  Avtomobil  yo‘llari  qurish  va  foydalanish  davlat-aksiyadorlik 

kompaniyasi (“O‘zavtoyo‘l” DAK) negizida O‘zbekiston Respublikasi Avtomobil 

yo‘llari davlat qo‘mitasini tashkil etish nazarda tutiladi.