Kalit so’zlar: Xafvsizlik, axborot, xaker, “Qizil kitob”, antivirus dasturlar, shifrlash, beometrik. Yillar davomida tashkilotlar kichik shaharcha aholisi uylarining eshiklarini qulflamagandek tarmoq xavfsizligiga e’tiborsiz edi

Xavfsizlik nima uchun muhim?

Xavfsizlik muhimdir, chunki kompyuter tizimlari va tarmoqlari himoyalanishi zarur bo‘lgan keng spektrdagi axborot va resurslarni o‘zida saqlaydi. Siz Internet orqali xarid qilish uchun o‘z kredit kartangizdan foydalanganingizda siz shartnoma tuzayotgan vaqtda internetdagi sotuvchi sizga xavfsiz aloqa ta’minlayotganiga ishonasiz va Siz berayotgan ma’lumotlar uchun hech qanday xavf yo‘qligiga ishonch bildirasiz Bugungi kundagi identifikatsiyaga tahdid yuqori bo‘lgan davrda tashkilot xodimlari Xavfsizlik bo‘limiga o‘zining ijtimoiy himoya nomeri yoki oilaga oid axborot kabi shaxsiy ma’lumotlari himoyadaligiga ishonadi. Talaba tajriba natijalarini kiritayotganida har gal kompyuterda ishlash imkoni borligi va dastur ishlayotganiga ishonch hosil qiladi. Bular nima uchun tarmoq xavfsizligi zarurligini namoyon etuvchi ba’zi sabablardir. Bu va boshqa sabablarni quyidagi guruhlarga ajratishimiz mumkin:

1. Axborot va resurslarni shunday himoyasiki, bunda tijorat yoki tashkilotlar muammo va uzilishlarsiz o‘z faoliyatini saqlab qoladi.

2. Tibbiy yozuvlar kabi shaxsiy ma’lumotlar maxfiyligi ta’minlanishi kafolatlanadi

3. Identifikatsiya va kredit kartalarini o‘g‘irlanishidan himoya etadi.

4. Ish jarayonlari oqimini oila a’zolari, talabalar va tashkilot xodimlarining ishlashi va o‘yinlar o‘ynashida to‘xtash va buzilishlar yuz bermaydigan etib, engillashtiradi.

5. Kompyuter xakerlarini keyingi zararli hujumlar uyushtirishdan to‘xtatadi.

Tizimlarning xavfsizligini baholash mezonlari bilan bog'liq muammolardan biri bu tarmoq mexanizmlarini tushunmaslikdir. Kompyuterlarni ulash eski xavfsizlik muammolariga yangisini qo'shadi. Ha, bizda aloqa vositalari mavjud, ammo ayni paytda global tarmoqlarga qaraganda ancha ko'p mahalliy tarmoqlar mavjud. Etkazish tezligi oshdi va ko'plab jamoat liniyalari paydo bo'ldi. Shifr bloklari ba'zan ishlashni rad etadi. Bino bo'ylab elektr simlaridan radiatsiya mavjud. Va nihoyat, tizimlarga kirish huquqiga ega ko'plab foydalanuvchilar bor edi. Orange Book kompyuterlarni umumiy tarmoqqa ulashda yuzaga keladigan muammolarni hal qilmadi. Mavjud vaziyat shundaki, tarmoqning mavjudligi Orange Book sertifikatini bekor qiladi. Qasos chorasi 1987 yilda TNI (Ishonchli tarmoq talqini) yoki "Qizil kitob" ning paydo bo'lishi edi. Qizil kitob Orange Book-dan xavfsizlikka oid barcha talablarni o'z ichiga oladi, tarmoq maydonini aniqlash va tarmoq xavfsizligi kontsepsiyasini yaratishga urinish. Afsuski, "Qizil kitob" shuningdek, funksionallikni kafolat bilan bog'laydi. Kam sonli tizimlar TNI tomonidan baholandi va ularning hech biri tijoratda muvaffaqiyatli bo'lmagan.

1-rasm. Axborot xavfsizligi xavfsizlikning ko'p jihatlarini o'z ichiga oladi

Xavfsizlikni jarayon sifatida aniqlash quyidagicha bo’ladi:

• 
  Antivirus dasturlari
  
• 
  Kirish huquqini boshqarish
  
• 
  Tarmoqlararo ekranlar
  
• 
  Smart-kartalar
  
• 
  Biometrik
  
• 
  Buzilishlarni aniqlash
  
• 
  Siyosatni boshqarish
  
• 
  Zaifliklarni tekshirish
  
• 
  Shifrlash
  
• 
  Fizik himoyalash mexanizmlari