Kartografik generalizatsiya

---

KARTOGRAFIK GENERALIZATSIYA. 

 

Xulosa. 

Ta'lim tarbiyaviy vazifalari - talabalarni 

kartografik generalizatsiyani  mohiyati va 

omillari haqidagi  bilimlarini kengaytirish 

va chuqurlashtirish.  Kartografik 

generalizatsiyani  asosiy prinsiplarini va 

turlarini, aniqligini va sifatini hamda har 

xil holatlarda namoyon bo`lishini 

o`rganish, ular haqidagi  asosiy 

tushunchalarni  pishiq-puxta 

o`zlashtirishlariga ko`maklashish va 

zarur ishlab chiqarish malakalarini hosil 

qilish. 

Jihozlar: har xil masshtabli, maqsadli va 

mazmunli o`quv devoriy Kartalari, 

o`quv va ilmiy-ma'lumotnoma  atlaslar 

mavzuga  oid boshqa  rasmlar, chizmalar, 

plakatlar, jadvallar va h.k. 

  

 



Ma'ruza rejasi: 



4.1. Generalizatsiyani 

mohiyati va omillari. 



4.2. Generalizatsiyani turlari. 



4.3. Generalizatsiyani aniqligi 

va sifati. 



4.4. Har xil joylashgan 

hodisalarni (ob'ektlarni) 

generalizatsiya qilish. 

 

---

 

 GENERALIZATSIYANI MOHIYATI VA OMILLARI. 

              Butun borliqni obrazli-belgili modeli 

sifatida geografik Kartalarni eng muhim 

xususiyati ularni tabiat va jamiyat 

hodisalarini istagan kattalikdagi hudud, 

masalan rayon, viloyat, mamlakat, materik 

yoki hatto to`liq Yer shari miqyosida 

bevosita ko`zdan kechirish va o`rganish 

imkoniyatiga egaligidadir. Bu masshtabdan 

foydalanishga va Kartaga tushirilayotgan 

hodisalarni umumlashtirilgan ko`rinishda 

berishga asoslangan. 



    "Generalizatsiya" termini fransuzcha 

so`z  "generalisation“ dan kelib chiqqan 

bo`lib-umumlashtirish, qaysiki o`z 

navbatida lotincha yasama (hosila) so`z 

"generalis" dan kelib chiqqan bo`lib, 

umumiy, bosh degan ma'nolarni anglatadi. 

Generalizatsiya terminini lingvistik ildizlari 

uni kartografik mohiyatini yaxshi ifoda 

etadi.  



          Davlat standartida kartografik 

generalizatsiyaga quyidagicha ta'rif 

berilgan: 



Kartada tasvirlanayotgan ob'ektlarni 

Kartani maqsadi va masshtabi hamda 

Kartaga olinayotgan sohani 

xususiyatlariga mos ravishda tanlash 

(saralash) va umumlashtirish    

kartografik generalizatsiya  deyiladi.  

 

---

34-RASM. 

.  



Generalizatsiyani asosiy ma'nosi-borliqni Kartaga 

olinayotgan qismini o`ziga xos bo`lgan asosiy tipik 

tomonlarini va harakterli xususiyatlarini saqlab qolib 

umumlashtirib tasvirlashdir. 



Kartalarni geosistemalarni yoki ularni qismlarini 

(aspektlarini) modellari sifatida tushunish 

generalizatsiyada geosistemalarni yetakchi (asosiy) 

elementlarini, aloqalarini va jarayonlarini ajratishga, 

hamda ancha yuqori darajali sistemalarni aks 

ettirishga va abstraktlashtirish natijasida bu 

sistemalarni tahlil qilish uchun ortiqcha 

informatsiyani yo`qotish va ular to`g`risida yangi 

bilimlar olish uchun vosita (chora) borligini ko`rishga 

imkon beradi. 



Generalizatsiyani ta'rifini o`zida, uni mohiyatini 

aniqlaydigan asosiy omillar ko`rsatilgan, chunonchi-

Kartani maqsadi, uning masshtabi va Kartaga 

olinayotgan borliqni (voqelikni) o`ziga xos 

xususiyatlari. Yuqoridagilarga yana Kartani mavzuini 

va Kartaga olish ob'ektlarini o`rganilganlik 

darajasini (manbalarni sifatini) qo`shish kerak.  

 

---