Katalizatorning zaharlanishi

Ayrim portlovchi moddalar parchalanish reaksiyalari, yonish, polimerlanish va boshqalar avtokatalitik reaksiyalar jumlasiga kiradi. Mis va nikelni ular oksidlaridan vodorod yordamida qaytarilishida shu metallar katalizatorlik qiladi. Bunday jarayonlar boshlang'ich tezligi (induksiya davri) kam, so'ngroq ko'tarilib ketadi. Zanjirli reaksiyalarni qo‘zg‘ash uchun aralashmaga, odatda, initsiatorlar qo'shiladi. Ular boshlang'ich moddalar bilan ta’sirlashib, erkin radikallar hosil qiladi. Ularning katalizatorlardan farqi chunki, ular reaksiya jarayonida sarflanadi.

• Ayrim portlovchi moddalar parchalanish reaksiyalari, yonish, polimerlanish va boshqalar avtokatalitik reaksiyalar jumlasiga kiradi. Mis va nikelni ular oksidlaridan vodorod yordamida qaytarilishida shu metallar katalizatorlik qiladi. Bunday jarayonlar boshlang'ich tezligi (induksiya davri) kam, so'ngroq ko'tarilib ketadi. Zanjirli reaksiyalarni qo‘zg‘ash uchun aralashmaga, odatda, initsiatorlar qo'shiladi. Ular boshlang'ich moddalar bilan ta’sirlashib, erkin radikallar hosil qiladi. Ularning katalizatorlardan farqi chunki, ular reaksiya jarayonida sarflanadi.

Katalizatorning zaharlanishi – bu reagentlar oqimida mavjud bo’lgan yoki reaksiya natijasida katalizator sirtida hosil bo’ladigan qo’shimchalar ta’siri natijasida katalitik aktivlikning kamayishidar. Katalizator sirtining blokirovkasi (ya’ni bekilishi) va zaharlanish bir-biridan farqlanadi. Katalizator sirtiga reagentlarning diffuziyalanishiga to’sqinlik qiluvchi moddalarning katalizatorda cho’kishi blokirovkani keltirib chiqaradi; zaharlanishda esa, katalizatorning faol sirtida qo’shimchalarning adsorbilanishi kuzatiladi. Elektron katalizda zaharlar sifatida bo’linmagan elektron juftlarini saqlagan ko’pchilik birikmalarni (metall karbonillari, vodorod sulfid, fosfin, arsin va boshqalarni) ko’rsatish mumkin. Katalizator qancha faol bo’lsa, u shuncha oson zaharlanadi. Shu sababga ko’ra, o’rtacha aktivlikka ega, lekin zaharlanishga chidamliligi yuqori bo’lgan katalizatorlardan ko’prok foydalaniladi. Xususan, ammiak sintezida temir katalizatorlari, sulfat kislota ishlab chiqarishda vanadiy katalizatorlari hanuzgacha keng qo’llanilib kelinmoqda.

• Katalizatorning zaharlanishi – bu reagentlar oqimida mavjud bo’lgan yoki reaksiya natijasida katalizator sirtida hosil bo’ladigan qo’shimchalar ta’siri natijasida katalitik aktivlikning kamayishidar. Katalizator sirtining blokirovkasi (ya’ni bekilishi) va zaharlanish bir-biridan farqlanadi. Katalizator sirtiga reagentlarning diffuziyalanishiga to’sqinlik qiluvchi moddalarning katalizatorda cho’kishi blokirovkani keltirib chiqaradi; zaharlanishda esa, katalizatorning faol sirtida qo’shimchalarning adsorbilanishi kuzatiladi. Elektron katalizda zaharlar sifatida bo’linmagan elektron juftlarini saqlagan ko’pchilik birikmalarni (metall karbonillari, vodorod sulfid, fosfin, arsin va boshqalarni) ko’rsatish mumkin. Katalizator qancha faol bo’lsa, u shuncha oson zaharlanadi. Shu sababga ko’ra, o’rtacha aktivlikka ega, lekin zaharlanishga chidamliligi yuqori bo’lgan katalizatorlardan ko’prok foydalaniladi. Xususan, ammiak sintezida temir katalizatorlari, sulfat kislota ishlab chiqarishda vanadiy katalizatorlari hanuzgacha keng qo’llanilib kelinmoqda.