Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

Insonlarni elеktr tokidan himoyalash usullariga qarab, 
elеktrotеxnik mahsulotlarini bеshta sinfga bo’linadi: 
- 0 sinfi – kamida ish izolyatsiyasiga ega bo’lgan mahsulotlar va 
yеrga ulash elеmеntlari bo’lmagan, xolda agar shu maqsulotlar II yoki III 
sinfiga oid bo’lmasa; 
- 01 sinfi – kamida ish izolyatsiyasi va bitta yеrga ulash elеmеntiga 
ega bo’lgan mahsulotlar, oziqa manbaiga ulash uchun simi bo’lmaydi. 
- I sinf – kamida ish izolyatsiyasiga va yеrga ulash elеmеntiga ega 
bo’lgan mahsulot I sinfli ozuqa manbai bilan yеrga ulanuvchi vilkasi 
bo’lishi kerak. 
- II sinf – ikki qavatli yoki quvvatlantirilgan izolyatsiya bo’lgan va 
yеrga ulash elеmеtnlari bo’lmagan mahsulotlar. 
- III sinf – ichki va tashqi elеktr zanjirini kuchlanishi 42 V dan 
oshmagan maqsulotlar, III sinfiga oid maqsulotlarni to’qridan to’qri 
ulanadigan tashqi ozuqa manbaini kuchlanishi 42 V dan katta bo’lmasligi 
shart. 

---

211 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

212 
 
 
XI bob.ELEKTR HIMOYA VOSITALARI 
 
XI.1. Umumiy tushuncha 
Elektr-uskunalar 
bilan 
ishlaydigan 
ishchilarni 
elektr 
jarohatlanishdan, elektr yoyi va elektrmagnit maydonlaridan himoyalash 
uchun elektr himoya vositalari (E.X.V.) qo’llaniladi. 
E.X.V. qo’lda va avtomobilda eltib yuruvchi buyumlar mavjud. 
Himoyalovchi vositalar shartli ravishda uch turga bo’linadi: 
izolyatsiyalovchi, to’suvchi va yordamchi. 
Insonni elektr kuchlanish ostida bo’lgan elektr uskunalarini 
qismlaridan va yerdan izolyatsiyalash uchun xizmat qiladigan vositalar-
izolyatsiyalovchi vositalar deb ataladi. Unga quyidagi buyumlar kiradi: 
izolyatsiyalovchi va o’lchovchi shtangalar; vaqtincha yerga ulash 
qurilmalari; izolyatsiyalovchi va elektr o’lchov qisqichlar; kuchlanish 
ko’rsatkichlari; monter asboblarini izolyatsiyalangan dastalar; dielektrik 
qo’lqoplar; etiklar va kalishlar; rezinali gilamchalar va poyandozlar; 
izolyatsiyalangan narvonlar. 
Izolyatsiyalovchi E.X.V. ikki xilga bo’linadi: asosiy va yordamchi. 
Kuchlanishga ishonchli bardosh beradigan va ular yordamida tok 
o’tkazuvchi qismlarga tegishiga ruhsat beradigan vositalar asosiy vositalar 
deb ataladi. Ishchilarni havfsizligini ta’minlab bera olmaydigan va 
qo’shimcha bo’lib asosiy E.X.V. bilan birgalikda qo’llaniladigan vositalar-
qo’shimcha vositalar deb ataladi. 
To’siqli himoya vositalar deb, vaqtincha tok o’tkazuvchi qismlarni 
to’sish uchun qo’llaniladigan vositalarga aytiladi. Bunga olib yuruvchi 
to’siqlar (sharmalar, qo’lqoplar, qafaslar) hamda vaqtinchalik yerga ulash 
qurilmalariga aytiladi. Ularga shartli ravishda ogohlantiruvchi plakatlar 
ham kiradi. Insonni yeqilib tushishini oldini olish uchun (himoyalovchi 
belbog’lar, ogohlantiruvchi arqonlar) va tepaga ko’tarilish uchun 
(narvonlar, tirnoqchalar) hamda yorug’lik, issiqlik, mehanika va kimyoviy 
ta’sirlaridan himoyalanish uchun shahsiy himoya vositalari (ko’zoynak, 
protivogaz, mahsus kiyimlar va shunga o’xshash turli buyumlar) qo’llanib 
kelinadi.