Kichik biznesda innovatsion faoliyat

Kichik biznesda innovatsion faoliyatni rivojlantirishning xorij tajribasi

Dunyodagi barcha rivojlangan mamlakatlarda kichik biznes va tadbirkorlikni, uning innovatsion faoliyatini har tomonlama qo’llab-quvvatlash davlat iqtisodiy siyosatining mustaqil tarkibiy qismi hisoblanadi. Barcha rivojlangan davlatlarda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish orqali iqtisodiyotni yuksaltirishga alohida ahamiyat berilgan. Iqtisodiyotda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish va unga keng yo’l ochib berish aholi bandligini samarali ta’minlash va bu orqali aholi farovonligini oshirishning muhim omili sifatida e’tirof etiladi.
Xorijiy mamlakatlarda kichik biznesni har tomonlama qo’llab-quvvatlashning mukammal va puxta ishlab chiqilgan tizimi mavjud bo’lib, bu tizim iqtisodiyotning globallashuvi, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi va raqobatning kuchayishi sharoitida ijtimoiy-iqtisodiy muhitning barqaror taraqqiy etishini ta’minlaydi. Bu holat esa, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash mexanizmining to’la darajada rivojlanganligini ko’rsatadi.
Rivojlangan mamlakatlarda davlat sektori muhim manbalardan hisoblansada, biroq innovatsion faoliyatni amalga oshirishda va moliyalashtirishda ikkinchi darajadagi o’rinni egallaydi. Uning ulushi ko’pchilik rivojlangan davlatlarda xususiy sektorga nisbatan 1.3-2.5 marta kam.
Jahon tajribasida kichik biznes va tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlash va uning innovatsion faoliyatini rivojlantirishning o’ziga xos tomonlari mavjud bo’lib, bu rivojlangan mamlakatlarda turlichadir (2-jadval).
Ko’pgina mamlakatlarda kichik biznesni qo’llab-quvvatlash va rivojlantirish, ularning innovatsion faoliyatini rag’batlantirish hamda muvofiqlashtirish yetarli resurs imkoniyatlariga va boshqaruv vakolatiga ega bo’lgan maxsus davlat organlari zimmasiga yuklatilgan.
Jahonning rivojlangan mamlakatlaridan biri hisoblangan Amerika Qo’shma Shtatlarida Kongress tomonidan “Kichik biznes ma’muriyati” deb nomlangan maxsus tashkilot tuzilgan bo’lib, u xu­susiy sektorga ko’maklashish, uni moliyalash hamda kreditlash, innovatsion faoliyatini rag’batlantirish ishlarini samarali yo’lga qo’ygan. Kichik biznes ma’muriyatining 90 dan ziyod mintaqaviy va hududiy bo’limlari tuzilgan bo’lib, ular joylarda xususiy sektor subyektlari oldida tug’iladigan har qanday muammolarni kechiktirmay hal etishni asosiy maqsad qilib olgan.
2-jadval
Jahon tajribasida kichik biznesni qo’llab-quvvatlash va innovatsiya faoliyatini rivojlantirishning asosiy xususiyatlari⁹

Asosiy xususiyatlar	Asosiy xususiyatlarning qaysi davlatlarga xos ekanligi
Yangi mahsulot va texnologiyalarni ishlab chiqarish xarajatlarini 50 foizigacha to’g’ridan-to’g’ri moliyalashtiriladi (subsi- diyalar, zayomlar)	Fransiya, AQSh va boshqalar
Foizsiz ssudalar taqdim etiladi	Shvetsiya
Dotatsiyalar beriladi. Kichik biznesga kresitlar ajratishda venchur fondlaridan samarali foydalaniladi	Amaldagi barcha rivojlangan mamlakatlarda
Innovatsiya loyihalarini ishlab chiqarishda joriy etilishini qo’llab-quvvatlash maqsadida venchur moliyalashtirish fondlari tashkil etiladi	AQSh, Angliya, Germaniya, Fransiya, Shvetsariya, Niderlandiya
Yakka tartibdagi kashfiyotchilar uchun davlat bojlari pasaytiriladi	Avstriya, Germaniya, AQSh, Yaponiya
Kashfiyotlar energiyani tejashga qaratilgan bo’lsa, davlat bojlarini to’lashdan ozod etiladi	Avstriya
Amalga oshirilga tadqiqotlar natijalari bo’yicha patentlar olishda bojlardan ozod etiladi	Niderlandiya, Germaniya, Yaponiya
Mahalliy ishlab chiqaruvchilar soliqqa tortishdan ozod etiladi, soliqlar faqatgina eksport qilishda olinadi	Xitoy
Yosh tadbirkorlarni qo’llab-quvvatlash alohida e’tibor qaratiladi	Buyuk Britaniya, Italiya
Tadbirkorlarga faoliyatining dastlabki ikki yilida foizsiz kreditlar beriladi, keyingi yillarda esa juda past stavkalarda yillik foizlar undiriladi. Shu tariqa tadbirkorlar bepul boshlang’ich sarmoya bilan ta’minlanadi	Germaniya
Kichik biznesni sug’urta qilinmagan zarar larini qoplash uchun yordam puli beriladi. Yordam puli innovatsiyalarning xavfli loyihalarini qoplaydi. Davlat bank kreditlarini olishda kafil sifatida qatnashadi	AQSh

1 Балабанов И.Т. Инновационный менеджмент. Спб.: Питер.2001. - С.41.

2 Валдайцев С.В. Оценка бизнеса и инновации. М.: Филин. 1997.- С.73.

3 Глущенко В.В., Глущенко И.И. Исследование систем управления: социологические, экономические,
прогнозные, плановые, экспериментальные исследования. 2-е изд. – М.: ООО НПЦ «Крылья», 2004. С.30.

4Друкер П.Ф. Практика менеджмента. М.: ИД Вильямс, 2003. С.398.

5Фатхутдинов Р.А. Инновационный менеджмент. – Спб.: Питер, 2004. – С. 19.

6Gimush R.I., MatmurodovR.I. Innovatsion menejment: Iqtisodiyot oliy o’quv yurtlari uchun o’quv qo’llanma. – T.: O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti, 2008. – B.10.

7Innovation Policy A Guide for Developing Countries. The International Bank for Reconstruction and
Development / the World Bank. 1818 H Street, NW, 2010. – P.28.

8 Taraxtiyeva G.K. Innovatsion menejment. T.: Fan va texnologiya, 2013. B.10.

9 G'oyibnazarov B.K., Rahmonov H.O. va boshqalar. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik – mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotini yuksaltirish omili. –T.: Fan, 2011.