Kichik va katta оchiq iqtisоdiyotning mоhiyati va farqlarini tushuntirib bering

Xalqarо savdоning shakllari va ular hajmini belgilоvchi оmillarni tushuntirib bering.



Tashqi savdo xalqaro ayirboshlashning an’anaviy shakli sifatida quyidagi koʻrinishlarni oʻz ichiga oladi
mahsulotlarni ayirboshlash: yoqilgʻi, xomashyo mahsulotlari, qishloq xoʻjaligi mahsulotlari, sanoat mahsulotlari
xizmatlarni ayirboshlash: muhandislik-maslahat xizmatlari
transport xizmatlari, sayyohlik va boshqa xizmatlar. Hozirgi vaqtda xizmatlarning jahon eksportidagi hissasi 30 foizdan oshib ketdi;
yangi ilmiy-texnik ma’lumotlarni ayirboshlash: litsenziyalar va «nou-xou»lar. Ular hissasiga xalqaro savdo aylanmasining 10 foiziga yaqini toʻgʻri keladi

18. 
    A. Smitning «Mutlaq ustunlik» nazariyasi kamchiligi nimada ko’rinadi?
    

A. Smitning “Mutlaq ustunlik” nazariyasini yanada mulohaza qilish natijasida ushbu nazariya umumiy qoidaning bir qismi ekanligini isbotlab berdi. D. Rikardo “Siyosiy iqtisodning boshlanishi va soliqlar” nomli asarida klassik nazariyani boshi berk koʻchadan olib chiqadi. Uning fikricha, mamlakatlar ishlab chiqarish samaradorligini ta’minlashda yoki koʻproq ustunlikka ega boʻlgan yoxud kamroq zaiflikka ega boʻlgan mahsulot ishlab chiqarish va sotishga ixtisoslashsalar maqsadga muvofiq boʻladi. Bunday vaziyatlarda ikki mamlakat oʻrtasidagi savdo koʻproq imkoniyatlar olib keladi. Har bir mamlakat oʻzi ixtisoslashgan mahsulotlarni ishlab chiqaradi va shu orqali yutuqlarga erishadi. Uning mulohazalari “Nisbiy ustunlik nazariyasi”da oʻz yechimiga ega boʻldi.

19. 
    «Nisbiy ustunlik» nazariyasining mоhiyatini tushuntirib bering.
    

Nisbiy ustunlik nazariyasi
Adam Smit nazariyasiga ko‘ra, ishlab chiqarish omillari mamlakat ichkarisida to(liq harakatchan, ya’ni ular yuqori mutlaq ustunlikka ega bo‘ladigan hududlarga bemalol ko4chib o‘ta oladi. Ertami - kechmi, ishlab chiqarish omillarining ko‘chib o‘tishi natijasida bir hududning boshqasidan ustunligi yo‘qolib boradi va omillardan keladigan foyda barobarlashib boradi. Demak, o‘zaro savdo to‘xtab qolishi kerakdek tuyuladi. Biroq David Rikardo mutlaq ustunliklar nazariyasini rivoj- lantirdi va ikki mamlakat o‘rtasida o‘zaro savdo ularning hech biri malum bir tovami ishlab chiqarishdamutlaqustunlikkaega bo‘lmagan- da ham foydali bo‘lishini ko‘rsatib berdi.
Mutlaq ustunlik nazariyasidagi kabi ma’lum bir farazlardan kelib chiqib, nisbiy ustunlik nazariyasi muqobil narx yoki boshqacha qilib aytganda o‘mini qoplash xarajatlari (narxi) tushunchasidan foydalani- ladi. Muqobil narx ikki tovaming ulami ishlab chiqarishga sarflangan ish vaqti orqali ifodalangan narxlarini solishtirishni aks ettiradi (1 birlik tovar ishlab chiqarishga 2 soatlik mehnat sarflangan). Oʻmini qoplash xarajatlari ma’no jihatidan muqobil narxga deyarli mos keladi, farqi shundaki, bunda mehnat sarfiga teskari miqdorlar - vaqt birligida ishlab chiqarilgan tovar birliklari solishtiriladi (1 soat vaqt birligida 1/5 birlik tovar ishlab chiqarilgan).

20.