Kichik va o‘rta bizneslar uchun raqamli transformatsiyalarning muhimligi

KICHIK VA O‘RTA BIZNESLAR UCHUN RAQAMLI TRANSFORMATSIYALARNING MUHIMLIGI
Muqumov M.M., Ergashev N.K.
Sharof Rashidov nomidagi Samarqand Davlat Universiteti
Umuman iqtisodiyotni, xususan, ishlab chiqarish sanoatini raqamli transformatsiya qilish zarurati ob’ektiv haqiqatga aylandi. Ishlab chiqarish sohasini o‘z vaqtida raqamli transformatsiya qilish bozorda o‘rin uchun raqobatda katta afzalliklarni beradi. Ayniqsa, bu vazifa O‘zbekiston Respublikasining ishlab chiqarish sanoati uchun dolzarb bo‘lib bormoqda.
Zamonaviy O‘zbekiston sanoati rivojlangan davlatdir. Bu tarmoqda xalq xo‘jaligining asosiy ishlab chiqarish fondlarining 40 foizi va mamlakatning bir milliondan ortiq mehnatga layoqatli aholisi ishlaydi. O‘zbekiston yalpi ichki mahsulotining (YaIM) 14,0 foizi iqtisodiyotning ushbu tarmog‘ida yaratiladi [3].
Axborot-kommunikatsiya va raqamli texnologiyalarning yanada takomillashuvi bilan raqamli transformatsiya jarayoniga birinchi boʻlib axborot texnologiyalari bilan bogʻliq boʻlgan tarmoqlar qoʻshilmoqda, bunda subʼyektlar oʻrtasidagi oʻzaro aloqani zamonaviy elektron aloqa kanallaridan foydalanmasdan amalga oshirish mumkin emas. Masalan, telekommunikatsiya, bank ishi, dasturiy ta’minot ishlab chiqish [2]. O‘zbekiston Respublikasida mazkur tarmoqlarning raqamli transformatsiya darajasi ilg‘or mamlakatlar darajasidan qolishmaydi va rivojlanishda davom etmoqda.
Masalan, keng polosali internet tezligi bo‘yicha O‘zbekiston dunyoning o‘rganilgan 230 ta davlati orasida 94-o‘rinni, internet xizmatlaridan foydalanish tariflari narxi bo‘yicha – 21-o‘rinni, ko‘rsatilayotgan xizmatlar soni bo‘yicha 21-o‘rinni egalladi. Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali – 46-oʻrin, elektron hukumatni rivojlantirish boʻyicha – 87-oʻrin [3].
Raqamli transformatsiya jarayoni sanoat sohasida, ayniqsa, kichik va o‘rta biznesda qiyinroq. Raqamli biznes transformatsiyasi sohasidagi mutaxassislar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar natijalari shuni ko‘rsatadiki, ishlab chiqarish sanoati, ayniqsa, kichik va o‘rta korxonalarni raqamlashtirish darajasi iqtisodiyotning ko‘plab boshqa tarmoqlari – bank, moliya, davlat, turizm, ijtimoiy sohalardan ortda qolmoqda. Raqamli texnologiyalarni joriy etish va ulardan foydalanishdan sezilarli foyda olayotgan AT xizmatlari va boshqalar.
Aksariyat DXX rahbarlari raqamli transformatsiyani korxona o‘sish strategiyasining markaziga qo‘yish ularga ishlab chiqarishni keyingi bosqichga olib chiqishga yordam berishini hali to‘liq anglab yetmagan.
Butun iqtisodiyotda, xususan, ishlab chiqarish sanoatida raqamli transformatsiyalar bilan bog‘liq vaziyatni yaxshilash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 05.10.2020-yilda “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasini tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. Bu, xususan, korxonalarning boshqaruv organlariga raqamli o‘zgartirish bo‘yicha sohaga oid dasturlarni amalga oshirish uchun mas’ul bo‘lgan rahbarning raqamlashtirish bo‘yicha o‘rinbosarini kiritish zarurligini ko‘rsatadi [1].
Bizning fikrimizcha, rejalashtirilgan strategiyani muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun qo‘shimcha chora-tadbirlar zarur bo‘lib, uning mohiyati shundan iboratki, nafaqat soha rahbarlarini, balki sohadagi kichik va o‘rta korxonalar xodimlarini o‘z korxonasini tez raqamlashtirishga qiziqishlari uchun ham rag‘batlantirish zarur.
Raqamli transformatsiya jarayonini amalga oshirish uchun kichik va o‘rta biznes kamida quyidagi tadbirlarni ta’minlashi kerak:

• 
  Ishlab chiqarishni avtomatlashtirishning yetarlicha yuqori darajasi;
  
• 
  Raqamli formatda ichki hujjat aylanishini yuritish;
  
• 
  Buxgalteriya hisobi va boshqaruv hisobi tizimlarini joriy etish va ulardan foydalanish (1C: Buxgalteriya, 1C: BusinessStart, Info-Buxgalter, MS Excel, ERP tizimlari va boshqalar);
  
• 
  Bulutli ma’lumotlar omborlaridan foydalanish (Dropbox, Google Drive, Mega va boshqalar);
  
• 
  CRM dan foydalanish (mijozlar bilan munosabatlarni boshqarish, “Mijoz bilan munosabatlarni boshqarish”). CRM - bu mijozlar bilan o‘zaro munosabatlar strategiyalarini avtomatlashtirish uchun mo‘ljallangan amaliy dastur bo‘lib, u foydani 40-50 foizga oshirishi, xarajatlarni kamaytirishi va buyurtmalarni qayta ishlashni 2 barobar tezlashtirishi mumkin;
  
• 
  O‘z veb-saytingizni yaratish, shuningdek, boshqa korporativ ijtimoiy tarmoqlardan keng foydalanish;
  
• 
  Tarmoq trafigini, potentsial mijozlarni (SEO), shuningdek, o‘lchash tizimini ko‘paytirish maqsadida ma’lum foydalanuvchi so‘rovlari bo‘yicha qidiruv tizimlari natijalarida korxona korporativ veb-saytining o‘rnini oshirish uchun ichki va tashqi optimallashtirish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish, tashrif buyuruvchilar veb-saytlarini yaxshilash va optimallashtirish uchun ma’lumotlarni to‘plash, tahlil qilish, taqdim etish va sharhlash (veb-tahlil).
  

Kichik va o‘rta korxonalarning raqamli transformatsiyasi ularning rahbarlari va xodimlarining ishlab chiqarish madaniyati, ishlab chiqarish operatsiyalari va texnologiyalariga bo‘lgan munosabatini tubdan o‘zgartirishni talab qiladi. Kichik va o‘rta korxonalarning raqamli transformatsiyasi yangi mahsulotlar, yangi xizmat turlari, marketing va sotish, yangi biznes modellari va logistika paydo bo‘lishi, shuningdek, bozorda yangi hamkorlar izlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati

1. 
   O‘zbekiston Respublikasi Prezidenning 2020-yil 5-oktyabrdagi “Raqamli O‘zbekiston — 2030” strategiyasini tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”, PF-6079-son Farmoni.
   
2. 
   bit.samag.ru/uart/more/
   
3. 
   https://mitc.uz/ru/stat/2
   
4. 
   uzintour.com/ru/about_uzbekistan/industry