Kimyo-metallurgiya fakulteti noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi fanidan

NAVOIY DAVLAT KONCHILIK VA TEXNOLOGIYALAR UNIVERSITETI
KIMYO-METALLURGIYA FAKULTETI
NOORGANIK MODDALAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI FANIDAN

Qayta o’zlashtirish

GURUH: 41 - 20KT
BAJARDI: Jaysanova Dilzora
TEKSHIRDI: _______________________

MAVZU: Fanning nazariy mashgulotlari mazmuni. ”Noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi” fanining mazmuni, predmeti va metodi

REJA:

1. 
   Sulfat kislotani kontakt usuli bilan ishlab chiqarish asoslari
   
2. 
   Klassik tizimining asosiy bo‘limlari
   
3. 
   Kontakt bo‘limi texnologik tizimlari va ishlash prinsiplari
   
4. 
   Xulosa
   
5. 
   Adabiyotlar
   

Keyingi yillarda mustail mamlakatimizning itisodiy va ijtimoyi

rivojlantirish rejalarida kimyo, urilish materiallari va metallurgiya sanoati ishlab chiqarayotgan masulotlar midorini oshirish, sifatini jaon andozalari darajasiga yetkazish, ularning eksport saloiyatini kuchaytirishga aloida e’tibor berilmoda.
Kimyo, silikat va rangli metallurgiya sanoatlari masulotlarini ishlab
chiarish bo’yicha mutaxassislarni tayyorlashda texnologiya, ilmiy-texnika,ekologiya va itisodiyot masalalari aloida o’rin egallaydi. Ishlab chiarilayotgan materiallar va buyumlarning sifati asosan shu jarayon va omillarning takomillashuviga boli. Shu sababdan 5140900-Kasb ta’limi (Kimyoviy texnologiya) yo’nalishi uchun bakalavrlar tayyorlash bo’yicha o’uv rejasida
«Noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi» faniga aloida o’rin berilgan.«Noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi» fanining masadi 5140900-Kasb ta’limi (Kimyoviy texnologiya) yo’nalishining bo’yicha talabalarni ishlo xo’jaligi va kimyo sanoatining kelajagdagi rivoji uchun zarur bo’lgan asosiy noorganik masulotlar - sulfat, xlorid va nitrat kislotalari, ftor
birikmalari, mis tuzlari, soda, glinozyom, keramika va shisha, noorganikbolovchi materiallar, kamyob, iyin eriydigan va taro metallar xususiyatlari,
ishlab chiarish asoslari va texnologik tasvirlarni o’rgatishdir.
Bosha noorganik modddar – azotli, fosforli, kaliyli, mikroelementli
oddiy o’g’itlar, amda murakkab va aralash o’itlar xom ashyolari, ishlab chiarish
usullari, asosiy jiozlari, texnologik tasvirlari to’risidagi mavzular esa «Mineralo’itlar va tuzlar kimyoviy texnologiyasi» fanida aloida o’rganiladi.
Fanni o’zlashtirish natijasida talaba:
-noorganik moddalar kimyoviy texnologiyalari soasining rivojlanish
istibollari, ularga boli soalar bilan o’zaro aloadorligi, tegishli soada kadrlar tayyorlashdagi asosiy ilmiy-pedagogik, psixologik va metodik muammolar
fanni o’itishning ilor pedagogik texnologiyalari aida tasavvurga egabo’ladi;
-sulfat, xlorid va nitrat kislotalari, ftor va mis birikmalari, soda, glinozyom,keramika va shishalar, noorganik bolovchi materiallar, kamyob metallar kabi
noorganik moddalarning fizik-kimyoviy xususiyatlarini, xal xo’jaligidagi
aamiyatinini, ularni olishning nazariy asoslari va ishlab chiarish usullarini,texnologik tasvirlarini, fanni o’itishning faol usullarni o’llashni, o’itishda
zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanishni biladi;
-oltingugurt dioksidi, oltingugurt trioksidi, azot oksidlari, kislorod, vodorodxlorid, ftor birikmalari kabi texnologik gazlar xossalari, aamiyati, ishlab chiarish asoslari, temir zangini chiimini, o’cho gazi tarkibini amda oltingugurt
Sanoatning kimyo, oziq-ovqat va boshqa tarmoqlariningamaldagi korxonalarini zamonalashtirish va yangilarini yaratish ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishning turli masalalarini hal qilish bilan bog‘liq katta hajmdagi ishlarni bajarishni ko‘zda tutadi. Avtomatlashtirish tizimlarini ishlab chiqish va bevosita ishlab chiqarish jarayonlariga joriy qilish – ko‘p bosqichli jarayondir. Unga ilmiy tadqiqot, loyihalash va montaj – sozlash ishlari, shuningdek, ishlatish jarayonida avtomatlashtirish tizimlarining ishonchli ishlashini ta’minlovchi tadbirlar majmuasi kiradi.
Zamonaviy ishlab chiqarishning ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishda hal qilinadigan masalalar mutaxassislardan turli avtomatlashtirish asboblarining tuzilish va ishlash prinsiplarini, avtomatik tizimlarning turli ko‘rinishlari va sinflarini yasash metodlarini bilishni ham, texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish sohasidagi ishlar bilan birga aniq va bir qiymatli almashish mumkin bo‘lgan umumiy texnik tilni egallashni ham talab qiladi. Bu biror texnologik jarayonini avtomatlashtirishning mantiqiy hisoblangan va texnik jihatdan asoslangan tizimining avtomatlashtirish tizimlarini montaj qilish, sozlash va ishlatish masalalari bilan shug‘ullanuvchi mutaxassislar uchun birday tushunarli bo‘ladigan tilda ifodalanishi kerak, demakdir. Bunda barcha mutaxassislarda yaratilayotgan avtomatlashtirish tizimining asbob bilan ta’minlanishi, berilgan rostlash qonunlarini amalga oshirish, asboblarni va avtomatlashtirish vositalarini montaj qilish – usullarini, impulsli va buyruq liniyalarini va manba liniyalarini o‘tkazish sohasida tushuncha yagona bo‘lishi kerak.
Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish tizimlarini loyihalash bosqichida boshqarishning texnologik ob’ektlari (BTO) mufassal tahlil qilinishi kerak. Bunda tahlil tizimi bo‘lishi, ishlab chiqarish jarayonini texnik jihozlash va texnologiya, xomashyo va tayyor maxsulot sifati, jarayonni boshqarishni tashkil etish nuqtai nazaridan tadqiq etishni ko‘zda tutish lozim. Tahlil jarayonida aniq ishlab chiqarishning texnologik jarayonlari o‘rganiladi, jarayonni ifodalovchi kattaliklar aniqlanadi, ular orasidagi o‘zaro bog‘lanish topiladi.

Hozirgi paytda ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish

avtomatlashtirish tizimlarining jihozlanishining turli darajada bo‘lishi bilan
ifodalanadi. Texnologik boshqarish ob’ektlari – agregatlar, qurilmalar, ishlab
chiqarish tizimlari va sexlari – markazlashgan avtomatlashtirish tizimlari bilan
borgan – sari ko‘proq jihozlanmoqda
Bu tizimlardan markaziy
boshqaruv pulti (MBP) ga ob’ekt to‘g‘risidagi barcha axborot chiqariladi.
Markazlashtirilgan tizimlardan ishlab chiqarishlarda foydalanish tajribasi quyidagi
ko‘rinishdagi bir qator kamchiliklarni aniqladi: avtomatlashtirish tizimining
ishlashi ishonchliligi MBP ida xatolarni tuzatish mumkin bo‘lmaganligi tufayli
pasaydi; MPB ni va aloqa liniyalarini texnik jihozlashga ketadigan xarajatlar oshdi,
bu MBP dagi barcha operativ axborotning to‘planishiga bog‘liq MBP da ta’mirlash
va profilaktik ishlarni bajarish kunu – tun ishlovchi uzluksiz TJ li korxonalar
uchun murakkablashdi.
Ko‘pchilik zamonaviy korxonalarni kiritish mumkin bo‘lgan murakkab
ob’ektlarni markazlashgan avtomatlashtirish tizimlari MBPga kelayotgan katta
hajmdagi axborotga ishlov berish va tahlil qilish uchun hisoblash texnikasi (HT)
vositalaridan foydalanish darajasiga qarab keng tarqalmoqda. BTO haqidagi
axborotning MBP da to‘planishi undan ob’ektni optimal boshqarishni amalga
oshirish uchun operativ foydalanishga imkon beradi, bu faqat texnologik qurilmaning unumdorligini va ishlab chiqarilayotgan maxsulotning sifatini oshirib hamda xomashyo isrofini kamaytiribgina qolmay, balki boshqaruvni yangicha tashkil etishni ham – texnik iqtisodiy ko‘rsatkichlarni operativ hisoblashni, ayrim ishlab chiqarish agregatlarining va umuman korxonaning ishini muvofiqlashtirishni ta’minlaydi.
Zamonaviy tegirmon sharoitida oqsil, kraxmal, mineral moddalar, vitaminlar va boshqa moddalar, navli unlarni shakllantirish imkoniyati mavjud.Yorma texnologiyasi
Yorma inson ovqatlanishida alohida o’rin egallaydi. Agar un har xil non, bulka yoki konditer mahsulotlari ishlab chiqarish uchun kullanilsa, yorma esa taomlar tayyorlash uchun qo’llaniladigan mahsulotni uzida namoyon qiladi, uning ayrim turilari umuman oshpazlik ishlov berishni talab qilmaydi.
Oxirgi vaqtlarda qaynatishni talab qilmaydigan oziq ovqat ekstrudatlari texnologiyasi jadal rivojlanmoqda.
Yormaning undan muhim farqi bu mahsulotlar granulometrik tavsifda, bularning bulakchalarning yirikligida tashqi ko’rinishida namoyon bo’ladi. Un ishlab chiqarishda don mag’zi mayin maydalanishga uchraydi, yorma uzida butun, maydalanmagan don mag’zi yoki ularning yirik bulakchalarini uzida namoyonqiladi. Un va yorma fizik kimyoviy tavsifining ba muhim farqi ularni ishlab chiqarishda texnologik jaryonni har xil tuzishni belgilaydi.
Agar donni un tortishga tayyorlashda mag’zni mustaxkam darajasini
maksimal ga etkazish, uning qattiq strukturasini gidrotermik ishlov berish jaryonida Yoriqlar xosil bo’lish xisobidan maydalash kuzda tutilsa, yorma ishlab chiqarishda bu jaryon diametral karama karshi vazifa hisoblanadi. Yormalarni butun mag’z ko’rinishida ishlab chiqarishni ta`minlash uchun gidrotermik ishlov berishning maxsus rejimlari orkali mag’zning mustaxkamligi oshiriladi, chunki keyingi texnologik operatsiyalarda uning butunligi saqlanishi kerak. Bunday xollarda yuqori sifatli, yuqori iste`molboplik talablariga javob beradigan yormalar
olish uchun sharoit yaratiladi.
Dondan qayta ishlab yorma olish texnologik sxemasini tuzishda ko’pgina omillar ta`sir qiladi ya`ni ishlab chikariladigan mahsulot assortimenti (butun yokimaydalangan mag’zdan olingan yorma, qayroqlangan yoki qayroqlanmagan Yorma), shuningdek donning anatomik tuzilishi – mag’z va ko’ikning boglanish mustaxkamligi, mag’zning mustaxkamligi, don shakli va boshqalar.
Texnologik jaryonni tuzishni umumiy printsiplaridan bog’liq holda barcha yormabop ekinlar ikki guruxga bo’linadi. Birinchi guruxga qobig’i mag’z bilan birlashib o’smagan ekinlar kiradi, mahsulotlarning asosiy turi bo’lib maydalanmagan mag’zdan olingan Yormalar hisoblanadi. Bu guruxga tariq, sholi, suli, grechixa kiradi. Ikkinchi guruxga qobig’i mag’zi bilan birlashib usgan ekinlar kiradi, mahsulotning asosiy turi bo’lib maydalangan mag’zdan olingan yormalar kiradi.
Yormalarning ko’pgina turlarining asosiy sifat ko’rsatkichlari to’liq sifatli
mag’zning miqdori, yormada shuningdek organiq va mineral, zararli,
metallomagnit aralashmalar miqdori chegaralangan bo’ladi, qobig’i ajratilmagan don, butun yormada maydalangan yormalar miqdori chegaralangan bo’ladi.
Maydalangan nomerli yormalar uchun shunday ko’rsatkich tekislanganlika
uxshagan ya`ni aniq yiriklikdagi bulakchalar miqdori ko’rsatkichi o’rnatilgan.
Yormalarning alohida turlari uchun qo’shimcha sifat ko’rsatkichlari katori
amal qiladi, masalan sholi Yormasida sargaygan, Yopishkok donlar miqdori,
pagalarda kislotalik va kuldorlik, arpa Yormasida qobig’i ajrailmagan don va oziqa uni miqdori va boshqalar.
Yormalarning har xil turlari sifat me`yorlari yuqoridagi jadvalda keltirilgan.
Yorma zavodlariga kelib tushayotgan xom ashyolarga kuyilgan asosiy
talablarYorma xom ashyosiga davlat standartlarida va texnik shartlarda ko’rsatilgan, Yorma sanoatida o’rnatilgan talablar kuyiladi. Davlat
xil ekin donalarining anatomik tuzilish xususiyatlari va uning strukturali – mexanik hamda fizik – kimyoviy xosalari bilan asoslanadi.
Tayyorlov bo’limida hamma ekin donalari uchun don massasidan begona
aralashmalarni ajratish ko’zda tutiladi. Gidrotermik ishlov berish muhim
ahamiyatga ega bo’lib, hamma donlar uchun qo’llanilmaydi. Grechixa, suli, arpa, no’xat, bug’doydan tashkari barcha donlar uchun ko’llaniladi. SHoli zavodlarida sholi mag’zini (yadro) mustahkamligni oshirish uchun gidrotermik ishlov berish juda afzaldir, bunda Yorma sariq va hatto jigari rangga ega bo’ladi, shuning uchun aholi uchun bunday Yorma birlamchi xisoblangan, markaziy Osiyo va uzoq Sharqning ayrim mamlakatlarida ko’llaniladi. Grechixa zavodlarida va ayrim sholi zavodlarining tayyorlov bo’limida don turkumlari 2 –3 va undan ko’p fraktsiyalarida saralanadi, bu esa qayta ishlash samaradorligini oshiradi: shuningdek suli zavodlarida ham donni fraktsiyalariga ajratish samaralidir. Arpa zavodlarining tayyorlov bo’limiga donni dastlabki qobiq ajratish amalga oshiriladi.
Yorma zavodlarning qobiq ajratish bo’limida bor qobiqli ekinlar uchun
donli qobiq ajratish va ularni alohida: butun mag’z, singan mag’z, oziqa uni, qipiq mahsulotlar ajratish uchun keyingi saralash. Mag’z (yadro) keyin meva va urug’ qobig’ini aleyron qatlamini olib tashlash uchun qayroqlanadi; sholi Yormasi uning tovar ko’rinishini yaxlitlash uchun qo’shimcha silliqlanadi.