Kimyo o’qitish jarayonida milliy istiqlol g’oyasi, vatavparvarlik, baynalminal, mexnat, ekologik tarbiyalarni shakllantirish

«Tarmoqlar.(Klaster) usuli.Fikrlarning tarmoqlanishi - bu pedagogok strategaya bo'lih, u o'quvchilarni biron mavzuni chuqur o'rganishlariga yordam beradi. O'quvchilarni mavzuga oidtushuncha yoki fIkrini erkin va ochiq ravishda bir-biriga uzviy bog'lagan holda tarmoqIashga o'rgatadi. Bu usul biron mavzuni chuqur o'rganishdan avval o'quvchilaming fIkrlash faoliyatini o'stirish hamda kengaytirish uchun xizmat qilishi mumkin.Shuningdek, o'tilgan mavzuni mustahkamlash, yetarli darajada o'zlashtirish, umumlashtirish hamda o'quvchilarni shu mavzu bo'yicha tasavvurlarini chizma shaklda ifodalashga undaydi.
Aqliy hujum.«Aqliy hujum» guruhlararo ishlarda qo'llaniladigan, muhim g'oyalarni ishlab chiqish mumkin bo'lgan usuldir. Bu haqiqatan ham o'quvchilaming o'quv jarayonida faol ishtirok etishlari, turli g'oyalami bayon qilish vaqtida boshqa o'quvchilarni ham qizg'in bahsgajalb etishlari, qunt bilan ishlashlariga imkon beruvchi va rag'batlantiruvchi usul hisoblanadi.
Aqliy hujumning foydali tamoni shundaki, unda yakka holda ishlash mumkin emas, birgina g'oya guruhning barcha ishtirokchilarini bir xilda o'ziga jalb etadi.
Aqliy hujum turli tarzda, masalan, qandaydir mavzuni muhokama qilish, yangi savol qo'yish yoki istalgan qiziqarli muammoni hal etish uchun qo'llanilishi mumkin. Uning asosiy qoidalari quyidagilar.
1. Aytilayotgan g'oyalaming hammasi bir-biriga nisbatan muhimlikda teng bo'lishi. 2.Aytilayotgan g'oyalarga nisbatan tanqidning yo'qligi.
3. G'oyani bayon qilayotgan paytda so'zlovchining fIkrini bo'lmaslik.
4. So'zlovchiga nisbatan baholovchi komponentning yo'qligi.
Metoddan foydala.ishga tirishish l-usul- guruhning barcha ishtirokchilariga bir xilda mavzu va savol qo'yiladi.
1. O'qituvchi o'quv jarayonida tashabbusni o'z qo'liga oladi. Buning uchun u auditoriyadagi o'quvchilarga savol beradi va ushbu mavzuga oid aytish mumkin bo'lgan barcha fIkrlarni so'raydi.
2. Barcha, hatto, g'alati tuyulgan g'oyalarni ham aytishga ruxsat beriladi. Aytilayotgan fIkrlar ichidan birgina asosiy mavzu saqlab qolinadi.
3. Aytib o'tilgan barcha fikrlar sharhlanmaydi, tanqid qilinmaydi, baholanmaydi.
4. Aytilgan asosiy ftkrlarni o'qituvchi doskaga yozib oladi va ekranda ko'rsatadi.
5. «Aqliy hujum» tugagach, barcha g'oyalar to'planadi, guruhlarga ajratiladi yoki kategoriyaiarga bo'linadi.
2-usul - barcha mavzu va savollar umumiy yo'nalishni saqlangan holda katta guruh tarkibidagi gumhchalarga taqdim etiladi.
1. O'qituvchi umumiy mavzu bo'yicha bir necha yoki 4-6 ta savol tayyorlashi mumkill.
2. Ajratilgan har bir gumhchaga «Aqliy hujum» o'tkazish UChUll alohida savol beriladi.
3. Har bir guruhcha «Aqliy hujum» mavzusilli yozib olish uchun bittadan o'quvchi ajratadi. Jarayon tllgashi bilan uni guruhning barcha a'zolariga taqdim etadi.
4. G'oyalar har bir guruhcha tomonidan katta sahifaga markerdan foydalangan holda yozib olinadi. Sahifa - plakatining yuqorisiga tayyorlangan savollar yozib qo'yiladi. Sahifa-plakat jarayonning oxirida har bir o'quvchi nima yozilgan va jamlanganligini ko'rishi UChUll osib qo'yiladi.
5. «Aqliy hujum»ning bu usuli qisqa vaqt davomida bir savolning bir nechta jihati yoritilishi zarur bo'lganda foyda beradi.
6. O'qituvchi rahbar - yordamchi sifatida harakat qiladi va bir guruhdan ikkinchi guruhga «aqliy hujum» boshlanayotgan paytda yordam berib turadi.
Piиbord.Bu o'qitish metodining mohiyati shundan iboratki, unda munozara yoki o'quv suhbati amaliy usul bilan bog'lanib ketadi. Uning afzalligi rivojlantiruvchi va tarbiyalovchiligidadir. Bu usulda o'quvchilarda muloqot yuritish va munozara olib borish madaniyati shakllanadi, o'z fikrini faqat og'zaki emas, balki yozrna ravishda bayon etish mahorati. mantiqiy va izchil fila yuritish ko' nikmasi rivojlanadi. MaammoH o'qit~ ..metodi. Bu usul - o'quvchilarga muammoll vaziyatlarni va ularning bilish faoliyatini kuchaytirishga asoslangan. Usulning yo'nalishi vaziyatni aniq tahlil qilish, baholash va keyinchalik qaror qabul qilishdan iborat. Usulning yetakchi funksiyalari:
- o'rgatuvchi: bilirnlarni faollashtiradi;
- livojIantiruvchi: tahliliy tafakkurni, alohida faktIar orqasidagi hodisa va qollulliylikni ko'ra bilishni shakllalltiradi:
- tarbiyalovchi: kommunikativ ko'nikmalar hosil qiladi.
Muammoli vazifalardan foydalanish usuli mavzuning dolzarbligini oshiradi, nazariyani amaliyot bilan bog'lashga imkon yaratadi.Muammoli vazifalar usuli o'quvchilarniug mustaqil ishlarini mukammallashtiradi. Ilmiy tushuuchalar, amaliy ko'nikma va malakalami shakllautirish asosida berilgau materialni chuqur mantiqiy tahlil qilishga yordam beradi. Muammoli vazifa hayotdan olingan faktlarni, ma'ruza va vaziyatni o'rganishdan, odamlar yoki ayrim tashkilotiarning manfaatlarini ko'zlashdan iborat bo'lishi mumkin. Shunday bo'lsa ham, vazifa o'quvchilarga taklif etilgan muammo ko'rinishida bo'lishi lozim. Agar siz shu usuldan foydalanishga qaror qilgan ekansiz, avvalambor, muammoli vaziyatlarni yaratish usullari bilan tanishib chiqishingizni rnaslahat beramiz:
- siz o'quvchilami qarama-qarshilik tornon olib borasiz va uniug yechirnini mustaqil ravishda o'zlari topisWarini taklif etasiz;
- arnaliy faoliyatda duch keladigan qarama-qarshiliklarni rna'lurn qilasiz;
- bir savolga turli nuqtai nazardan yondashishni bayon qilasiz;
- o'quvchilarga hodisani 1urli vaziyat (yoki shaxs nuqtayi nazaridan) orqali ko'rib chiqishni taklif etasiz (rnasalan, huquqshunos, moliyachi, o'qi1uvchi va h.k.); - o'quvchilami 1aklif qilingan vaziyatni taqqosiashga, umumlashtirishga, xulosalar chiqarishga, faktlarni solishtirishga da'vat etasiz;
- aniq savollar qo'yasiz (urnumlash1irish, asoslash va aniqiashga, mantiqiy fikr yuritishga doir);
- muammoli nazariy va amaliy vazifalarni belgilaysiz (masalan, ilmiy tekshirish); - muammoli vazifalarni qo'yasiz (masalan, ortiqcha yoki yetarli bo'lmagan dastlabki ma'lumotlar beriladi, muammo yetarlichaaniq bo'lmaydi, bir-biriga qarama-qarshi ma'lumotlarbilib qilingan xatolar yordamida beriladi, uni belgilangan vaqt ichida bajarish talab etiladi va h.k.).