«kimyo texnologiya» fakulteti «oziq-ovqat texnologiyasi» kafedrasi

Formulasi:




D-zichlik
T-suyuqlik massasi
V-suyuqlik hajmini ifodalaydi. (suv hajmini)

Sutning zichligi (1, 027-1, 032) o‘rtacha 1, 030 ga teng, ya’ni sut suvdan 1, 030 marta og‘ir. Zichligi 1, 027dan past sutlar suyultirilgan sut deyilsa ham bo‘ladi. Sut sog‘ilgandan keyin 2 soatdan so‘ng zichligi aniqlanadi. Sut orasidagi gazlar chiqib, tinishi kerak.

2. Yopishqoqligi - Sutdagi molekulalararo bog‘lanishdir. Oqsillar, kazein, va tuzlarga ham bog‘liq. Oqsil zarrachalari kattalashishi bilan sutning ichki ishqalanishi ham ortadi. Sut yopishqoqligi nordon mahsulotlar tayyorlashda yaxshi bo‘ladi. Pishloq tayyorlashda aksincha, sut isitilganda yopishqoqligi kamayadi.
3. Sutning muzlash nuqtasi - 0, 50^o-0. 58^o gacha.
4. Sutning qaynash nuqtasi. Sutning qaynash temperaturasi suvga nisbatan yuqori bo‘ladi, ya’ni 100, 2^oC ga teng. Sutda erigan holda tuzlar ko‘p bo‘lsa, qaynash nuqtasi yuqori bo‘lib, muzlash nuqtasi pasayadi.
Sutning rangi. Normal sut o‘ziga xos sarg‘ish rangga ega, bu sarg‘ish rang - sut yog‘i quyosh no‘rining spektrining sariq nurlarini aks ettirishidir. Sutning rangi kolorimetr asbobi bilan aniqlanadi. U sariq bo‘lsa ham yupqa qavatda ko‘rilganda yoki suv aralashtirib (suyultirib) ko‘rilganda tiniq havo rang bo‘lib ko‘rinadi. Sutda yog‘ ko‘paysa u xiralashadi.
3. Sutning kislotaliligi-yangi sog‘ib olingan sutning 100 ml. ni titrlash uchun 0,1 normal ishqor eritmasi 16-18^o ternerga teng. 22^oS T. dan yuqori sutlarni sut zavodlari qabul qilmaydi. Sutning kislotaliligi 60-70^oT. ga etganda sut ivib qoladi. Sut zavodiga topshiriladigan sut 19^oT. bo‘lsa jarima solinadi. Chet ellarda esa bunday sut ham sut zavodiga qabul qilinmaydi.
Bakteritsidlik xossasi. Elindagi so‘rg‘ichlar teshigidan sutga mikroblar o‘tadi, ammo ular ko‘paymaydi. Chunki, sutda mikroblarini o‘ldiruvchi bakteritsid xossalari bo‘ladi. Sutni tezda o‘zoq muddat bilan sovutib, bu xossalarni o‘zoq muddat saqlab qolinadi.
Bakteritsid xossalar namoyon bo‘lib turadigan vaqt bakteritsid faza deyiladi. Bu xossalarni namoyon qiluvchi bakteritsid moddalariga lakteninlar deb ataladi.
Bu moddalar ayniqsa og‘iz sutida ko‘p bo‘ladi. Shuning uchun inson bolasi ham, hayvonlar bolalari ham og‘iz sutini me’yorida iste’mol qilinsa hayot faoliyatida katta ahamiyatga egadir.