Kimyoviy muvozanat. Massalar ta'siri qonuni va uning amaliy qo'llanilishi. Muvozanat doimiysi Reja

Termodinamikada “ish” tushunchasi muhim rol o‘ynaydi, chunki sistema holati o‘zgargandagina termodinamik ish bajariladi. µaraladigan sistema tashqi jism bilan o‘zaro ta’sirda bo‘lgandagina, sistema holati o‘zgaradi va natijada ishni miqdoriy tomondan aniqlash mumkin bo‘ladi. Xaqiqatan ham, sistema noldan farqli ish bajarishi uchun, u albatta tashqi jismlarni siljitishi kerak.

Tajriba shuni ko‘rsatadiki, termodinamik sistemani, uni o‘rab olgan muhit bilan o‘zaro ta’sirida energiya almashinishi yuz beradi. Bu erda energiyani sistemadan tashqi jismlarga uzatish ikkita har xil usulda bo‘lishi mumkin. Sistema tashqi parametrlarining o‘zgarishi bilan bohliq b°lishi va bu parametrlarning o‘zgarishsiz bohliq b°lishi.

Tashqi parametrlarning o‘zgarishi bilan bohlik bo‘lgan energiya uzatishni birinchi usuliga ish deyiladi. Tashqi parametrlarning o‘zgarishisiz, ammo yangi termodinamik parametr (entropiya)ning o‘zgarishi bilan bohlik bo‘lgan energiya uzatishni ikkinchi usuliga – issiqlik, energiya uzatish jarayonining bu usuliga – issiqlik almashinish deyiladi.

Tashqi parametrlarning o‘zgarishi bilan sistemaga berilgan energiyaga – ish deyilib, A xarf bilan belgilanadi. Tashqi parametrlarning °zgarishisiz sistemaga berilgan energiyaga – issiqlik miqdori deyilib, d іarfi bilan belgilanadi.

Bajarilgan ish

Bu erda dA -½cheksiz kichik bajarilgan ish, ti - umumlashgan kuch, li-umumlashgan parametr.

Termodinamikada bajarilgan ishni ishorasi quyidagicha qabul qilingan. Agar sistema tashqi kuchlarga qarshi ish bajarsa – musbat, agar tashqi sistema ustida tashqi kuchlar ish bajarsa – manfiy yoki sistema kengayish jarayonida bajarilgan ishni ifodalovchi yuza jarayon yo‘nalishini ifodalovchi egrilikdan o‘ng tomonda yotsa – musbat agar chap tomonda yotsa – manfiy deb ham qabul qilingan. Bu fikrlardan shu narsa kelib chiqadiki, sistema bir holatdan ikkinchi holatga o‘tganda bajarilgan kengayish yoki siqilish ishi o‘tish yo‘liga qarab, o‘zgarib turar ekan. YA’ni, bajarilgan ishni kattaligi o‘tish yo‘liga bohliq bo‘ladi. Bu esa bajarilgan ish jarayon funktsiyasi bo‘lishini ko‘rsatadi. SHuning uchun bajarilgan ish dA½ko‘rinishda ya’ni to‘liqmas differentsial ko‘rinishda yoziladi. Masalan, agar sistema kengayish ishi bajarayotgan bo‘lsa dA- pdv½, agar siqilish ishi bajarilayotgan bo‘lsa dA- pdv½ ko‘rinishda yoziladi.

Agar tashqi elektr maydon ta’siri ostida izotrop dielektrik ustida ½ qutblash ishi bajarilayotgan bo‘lsa: dA= edP½ bo‘ladi. Bu erda e - tashqi elektr maydon kuchlanganligi, - qutblanish vektori. Agar tashqi magnit maydon magnitik ustida magnitlash kuchi bajarilayotgan bo‘lsa: dA = HdM½ bo‘ladi. Bu erda - magnit maydon kuchlanganligi, - magnitlanish vektori.

O‘zaro bohlanmagan mikroskopik parametrlar to‘plami sistema holatini aniqlaydi. Berilgan vaqtda sistema іolatini to‘la holda aniqlovchi va sistemalarga holat funktsiyasi deyiladi.