Kirish asosiy qism kompyuter arxetekturasi

AXBOROT UZATISH MUHITLARI
4.1 Axborot uzatish muhitlari
Axborot о ‘tkazish muhiti deb - kompyuterlar o‘rtasida axborot almashinuvini ta’minlovchi axborot yoilariga (yoki aloqa kanallariga) aytiladi. Ko‘pchilik kompyuter tarmoqlarida (ayniqsa mahalliy tarmoqlarda) simli yoki kabelli aloqa kanallari ishlatiladi, vaholanki simsiz tarmoqlar ham mavjuddir.
Kabel ishlab chiqaruvchi sanoat korxonalari kabel turlarini ko‘p miqdorda ishlab chiqaradilar. Hamma ishlab chiqariladigan kabellarni uch turga boiish mumkin:
• o‘ralgan juft simli kabel (vitaya para, twisted pair), ular himoyalangan, ya’ni ekranlashtirilgan (ekranirovanniye, shielded twisted pair, stop) va himoyalanmagan, ya’ni ekranlashtirilmagan (neekranirovanniye, unshielded twisted pair, UTP);
• koaksial kabellar (coaxial cable);
• shisha tolali kabellar (optovolokonniye kabeli, fiber optik).
Kabelning har bir turining o‘z afzalliklari va kamchiliklari mavjuddir, shuning uchun kabel turini tanlanganda hal qilinayotgan masalaning xususiyatini, shuningdek alohida olingan tarmoq xususiyatini va awaldan mavjud boigan barcha korxona standartlarining o‘miga, 1995-yilda qabul qilingan EIA/TIA 586 (Commercial Building Telecommunication Cabling Standard) standarti mavjud boiib, hozirgi vaqtda shu standartdan foydalaniladi.
0‘ralgan juftlik asosidagi kabellar 0‘ralgan juft simlar hozirgi kunda eng arzon va eng ko‘p tarqalgan kabellarda ishlatiladi. 0‘ralgan juftlik asosidagi kabel tuzilishi ikkita mis sim dielektrik material bilan har biri alohida qoplamb, ular o‘zaro bir-biriga o‘ralgan, bunday juftliklarning bir nechtasi umumiy 165 dielektrik (plastikli) g‘ilofga olingan bo‘ladi. U ancha egiluvchan va uni aloqa kanaliga yotqizish qulaydir.
Odatda o‘ralgan juft kabel tarkibi 2 tayoki 4 ta juftlikdan iborat bo’ladi.

Himoyalanmagan o'ralgan juftliklar tashqi elektromagnit xalaldan (pomexa) sust himoyalangan va shuningdek sanoat ayg‘oqchiligi maqsadida axborotlarni eshitishdan ham himoyalanmagan. Axborot o‘g‘irlashning ikki turi maium: ulanish (kontaktniy) va ulanmasdan masofadan turib (beskontaktniy). Ulanish orqali axborotni o‘g‘irlash ikkita ignani kabelga sanchish orqali amalga oshirilsa, ulanmasdan axborotni o‘g‘irlash esa kabel tarqatadigan elektromagnit maydonni radio orqali qabul qilish usulidan foydalanib amalga oshiriladi. Bu kamchiliklami bartaraf etish uchun kabel himoyalanadi (ekranlanadi). To‘qilgan jufflikni (STP) ekranlashtirish vaqtida har bir jufflikni ochiq to‘qilgan metall simli qobig‘ (ekranning) ichiga joylashtiriladi. Bunday konstruksiya kabelni nurlanishini kamaytiradi, tashqi elektromagnit maydon xalaqitlardan va juft simlaming bir-biriga ta’sirini ham kamaytiradi (crosstalk, perekrestniye novodki, chorraha yo‘nalishlar). Tabiiyki ekranlashtirilgan o‘ralgan juftlik, ekranlashtirilmagan juftlikka nisbatan narxi ancha qimmat boiadi, ulardan foydalanilganda maxsus ekranlashtirilgan ulovchi moslamalardan (razyem) foydalanish zarur. Shuning uchun ekranlashtirilmagan o‘ralgan juftlikka nisbatan ekranlashtirilgan o‘ralgan juftlik kam uchraydi.
Ekranlashtirilmagan o‘ralgan juftlikning asosiy afzalligi kabel uchlariga razyemlami ulashning osonligi va shuningdek, har qanday shkastlanishlami ta’mirlashning boshqa turdagi kabelga qaraganda quJayligidir. Qolgan hamma texnik ko‘rsatkichlari boshqa turdagi kabellarga nisbatan yomon.166 so'nish tezligi (kabeldan signal o‘tgan sari uning amplitudasini kamayishi) bu kabellarda koaksial kabel ko‘rsatkichiga nisbatan katta. Agarda kam himoyalanganligini ham hisobga olsak, nima uchun o‘ralgan juftlik kabellarining uzunligi kam bo’lishi (100 metr atrofida) tushunarlidir. Hozirgi vaqtda o‘ralgan juftliklardan 100 Mbit/s tezlikda axborot uzatish uchun ishlatilmoqda va uzatish (ezligini 1000 Mbit/s ga yetkazish ustida ish olib borilmoqda.