- Biologiyada populyatsiyaning o'sishi - populyatsiyadagi individlar sonining ko'payishi.
Yer aholisining global o'sishi 75 millionga yaqin yoki yiliga 1,1% ni tashkil qiladi. Dunyo aholisi 1800-yildagi 1 milliarddan 2011-yilda 7 milliardga o'sdi. Aholi soni o'sishda davom etishi va 2030-yillarning o'rtalarida 8,4 milliardga, 2050-yillarning o'rtalarida esa 9,6 milliardga yetishi kutilmoqda. Shu bilan birga, 2022 yilda Yer aholisi 8 milliard kishidan oshdi va ularning sonining har yili o'sishi deyarli 100 million kishiga yetdi [1]. Bu insoniyat va atrof-muhit uchun salbiy oqibatlarga olib keladigan oldindan qilingan bashoratlardan oshib ketishni anglatishi mumkin. Shunday qilib, aholisi tez o'sadigan ko'plab mamlakatlarda turmush darajasi past, aholisi kam bo'lgan ko'plab mamlakatlarda esa yuqori turmush darajasi mavjud.
+Biosenoz tuzilmasi. Vertikal va gorizontal tuzilishlar?
-biocenosis tuzilmalar turlari: turlari, fazoviy (vertikal (Longline) va gorizontal (mozaika) Biocenosis tashkiloti) va trofik.
|
+Biosenozda organizmlarning o’zaro munosabatlari?
-Ekologiya - yunoncha so„z bo„lib, uning ma‟nosi tirik organizmlaming yashash sharoiti yoki tashqi muhit bilan o’zaro munosabatini bildiradi. Umumiy ekologiya to’rt bo’limga bo’lib o’rganiladi: autekologiya, populyatsiyalar ekologiyasi, sinekologiya va biosfera. 1. Autekologiya ayrim turlaming ular yashab turgan muhit bilan o„zaro munosabatini, turlaming qanday muhitga ko„proq va uzviy moslashganligini o„rganadi. 2. Populyatsiyalar ekologiyasi populyatsiyalar tuzilmasi va dinamikasi, ma‟lum sharoitda turli organizmlar sonining o„zgarishi (biomassa dinamikasi) sabablarini tekshiradi. 3. Sinekologiya biogeotsenozning tuzilishi va xossalarini, ayrim o„simlik va hayvon turlarining o„zaro aloqasini hamda ulaming tashqi muhit bilan munosabatini o’rganadi. 4. Ekotizimlami tadqiq qilishning rivojlanishi biosfera haqi- dagi ta‟limotni vujudga keltiradi. Ushbu ta’limotning asoschisi V.I.Vernadskiy hisoblanadi.
|
+Populyatsiya zichligi oshishining biosenozga ta’siri?
- Har qanday biotsenoz murakkab ichki tuzilishga ega va biotsenozning har bir komponenti, shuningdek, biogeotsenoz (shu jumladan o'simlik qoplami) shu nuqtai nazardan e'tibor ob'ekti bo'lishi mumkin.
Tuzilishi uzoq vaqt davomida biogeotsenoz shakllanishi uchun ishlab chiqilgan. Biogeotsenoz rivojlanishining har bir bosqichi ma'lum bir tuzilish bilan tavsiflanadi, uning elementlari ma'lum makonni egallaydi. Tuzilishning u yoki bu namoyon bo'lishining boshqa shakllari atrof-muhitning o'ziga xos sharoitlarining tashqi ifodasidir. Uning individual namoyon bo'lishini alohida o'simliklar, ularning guruhlari o'rtasidagi o'zaro va tashqi sharoitlar bilan murakkab, uzluksiz o'zgaruvchan munosabatlar natijasi sifatida ko'rish mumkin. Bundan kelib chiqqan holda, biogeotsenozning tuzilishi shunchaki fazoviy yoki vaqtinchalik emas, balki fazoviy-vaqtinchalik sifatida tavsiflanadi.
Biogeotsenozning tuzilishi juda keng tushunchadir. U fitotsenologiya va biotsenologiyadan rivojlangan bo'lib, unga bo'ysunuvchi tizimlar, komponentlar, elementlar, shuningdek ular o'rtasidagi turli munosabatlar va nisbiy pozitsiyalar tarkibi sifatida qaraladi va bularning barchasi dinamikada, makonda ham, vaqtning o'zida ham o'zgaradi. Tadqiqot maqsadiga ko'ra biogeotsenozning tuzilishini tarkibiy-tashkiliy, ekologik-biologik, konstitutsiyaviy, funktsional, energiya va dinamik tomonlardan ko'rib chiqish mumkin.
|
+Populyatsiya zichligi oshishining ozuqaga ta’sirlari?
- 2005 yildagi aholi soni va 2025 va 2050 yillar uchun prognoz 1-rasmda ko'rsatilgan, tafsilotlar 1-ilovada keltirilgan. 1-rasmdan ko'rinib turibdiki, hozirgi kunga qadar aholining aksariyat qismi (73%) rivojlanayotgan mamlakatlarda istiqomat qiladi va eng kamida aholi sonining sezilarli darajada o'sishi kutilmoqda. rivojlangan mamlakatlar. Rivojlangan mamlakatlarda o'sish kutilmaydi. Rivojlanayotgan va kam rivojlangan mamlakatlarda aholi sonining o'sishi shaharlarda to'planishi kutilmoqda.
Qishloq xo'jaligiga kelsak, u birinchi navbatda oziq-ovqat ekinlarini etishtirishda muhim rol o'ynaydi. Biroq qishloq xoʻjaligi erlarida paxta, tamaki, gul va boshqalar kabi turli nooziq-ovqat ekinlarini ham etishtirish mumkin. Qand lavlagi, moy palmasi va makkajo'xori kabi bioyoqilg'i mahsulotlarini etishtirish keng qamrovli ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan so'nggi rivojlanishdir. Darhaqiqat, bu oziq-ovqat yetishtiriladigan yerlarning katta qismi nooziq-ovqat ekinlari yetishtiriladigan yerlarga aylantirilishini anglatadi.
Shu nuqtai nazardan, so'nggi davrda asosiy oziq-ovqat mahsulotlari narxi qanday oshgani qiziq. Ko'p o'n yillar davomida oziq-ovqat mahsulotlarining jahon narxlari doimiy ravishda pasayib ketganidan so'ng, eng past chegaraga 2000-2001 yillarda erishildi, shundan beri jahon bozorida narxlar oshib bormoqda. Bu rivojlanayotgan va kam rivojlangan mamlakatlardagi shahar kambag'allari uchun oziq-ovqat bilan ta'minlashda katta qiyinchiliklar tug'diradi
|
+Biotsenoz va uning fazoviy tuzilishi, unda organizmlarning munosabati,dinamikasi va klassifikatsiyasi.
- Biotsenoz yoki jamoa - bu nisbatan bir hil yashash maydonida (er yoki suvning ma'lum bir hududida) yashovchi, o'zaro bog'langan hayvonlar, o'simliklar, zamburug'lar va mikroorganizmlarning tarixan o'rnatilgan to'plami. shuningdek, atrofdagi muhit. Biotsenozlar biogen sikl asosida vujudga kelgan va uni ma'lum tabiiy sharoitlarda ta'minlaydi . Biotsenoz o'z-o'zini boshqarishga qodir dinamik tizim bo'lib, uning tarkibiy qismlari (ishlab chiqaruvchilar, iste'molchilar, parchalanuvchilar) o'zaro bog'liqdir. Ekologiya tadqiqotining asosiy ob'ektlaridan biri.
Biotsenozlarning eng muhim miqdoriy ko'rsatkichlari - bioxilma-xillik (undagi turlarning umumiy soni) va biomassa (ma'lum biotsenozdagi barcha turdagi tirik organizmlarning umumiy massasi).
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
