Kirish Inflyatsiya tushunchasi va uning turlari Investitsiyaga inflyatsiyaning ta’siri O’zbekistonda inflyatsiyaning oldini o’lish Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar

2.Investitsiya inflyatsiyaning ta'siri. 
Investitsiya faoliyatiga ta'sir etuvchi barcha omillarni ularning ta'sir doirasidan 
kelib chiqib, ikki guruhga tasniflash mumkin: 
1. Makrodarajada investitsiya faoliyatiga ta'sir etuvchi omillar (korxonaga 
nisbatan barcha tashgi omillar). 
2. Mikrodarajada investitsiya faoliyatiga ta'sir etuvchi omillar (ichki omillar). 
Birinchi guruh omillariga quyidagilar kiradi: 

soliq tizimining takomillashganlik darajasi; 

investitsiya faoliyatining me'yoriy-huquqiy ta'minoti;

investitsiya faoliyatida davlat ishtirokining darajasi;

inflyatsiya darajasi; budjet defitsiti;

mamlakat iqtisodiyotining rivojlanish holati va dinamikasi;

moliya-kredit siyosatining takomillashganlik darajasi;

mamlakatning xomashyo va resurslarga boyligi;

davlatning iqtisodiy, shu jumladan, investitsiya siyosati;

narx-navo va unga davlat tomonidan ta'sir koʻrsatilishi; 

alohida hudud, tarmoqlarni , rivojlantirishga bo'lgan davlat e'tiborining 
ustuvorligi;

jamiyatdagi ijtimoiy va siyosiy holatlar; bozor munosabatlarining 
takomillashganlik darajasi;

muayyan soha va tarmoqlarda davlat mulkining ustunligi va yoki toʻliq amal 
qilishi;

erkin iqtisodiy hududlarning mavjudligi;

xorij kapitalini jalb qilish uchun yaratilgan shart-sharoitlar;

yerga egalik huquqining davlat qoʻlida saqlanishi;

investitsiyalar kiritishning (qoʻyishning, joylashtirishning) risklilik darajasi;
iqtisodiyotda davlat sektorining tutgan o'rni;
davlat tomonidan kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishning qoʻllab-
quvvatlanishi. Ma'lumki, iqtisodiyotning rivojlanish sur'atlari mavjud salohi- 

---

yatdan samarali foydalanish va investitsiyalar kiritish sur'atlariga bogʻliq boʻladi. 
Inflyatsiya investitsiya faoliyatiga eng faol ta'sir etuvchi omil boʻlib, oʻz navbatida, 
iqtisodiyotning holatiga bogʻliq boʻlib, iqtisodiyot barqarorlashganda va 
rivojlanganda ushbu koʻrsatkich darajasi pasayib boradi. Bu oʻ'rinda shuni hisobga 
olish kerakki, inflyatsiya jarayonlari bilan bank krediti foiz stavkasi chambarchas 
bogʻliq boʻladi. Agar bank foiz stavkasi yuqori boʻlsa, investit- siyaga talab 
shuncha kamayadi. Bunday bogʻliqlik investitsiyalarga talab bilan kutilayotgan 
foyda me'yorida ham mavjud boʻladi. Bir vaqtning oʻzida sof foyda me'yori bank 
foiz stavkasidan yuqori 
Inflatsiya so`zi lotincha bo`lib, lug`aviy manosi “bo`rtish”, “ko`pchish”, mantiqan 
pulning qadirsizlanishi va narx-navoning muntazam ravishda oshib borishi kabi 
manolarni bildiradi. Bu so`z XIX asrning urtalaridan boshlab iqtisodchilar 
tomonidan iqtisodiy tеrmin sifatida ishlatilguncha kadar, u tibbiyotda xavfli usma 
kasalini ifodalashda qo`llanilgan. Tarix xaqiqatda ham bu so`zning har tomonlama 
xavfli ekanligini ko`rsatdi. Chunki inflyatsiya qandaydir aloxida olingan bozorda 
tovarlar va xizmatlar narxining o`sishidangina iborat bo`lmasdan, bu umumiqtisod 
uchun xavfli hodisadir. Inflyatsiya so`zining iqtisodiy manosi - muomalada mavjud 
bo`lgan tovarlar va ularning bahosiga nisbatan ko`p pul chikarish dеgan ma'noni 
anglatadi. Inflyatsiya so`zi Pul muomalasi sohasida AQSh ning Shimoliy va 
Janubiy shtatlari o`rtasida fuqorlar urushi bulganda muomalaga juda ko`p 
miqdorda (450 mln. grin bеk) qog`oz dollar chiqarilgan vaqtdan boshlab qo`llanila 
boshlagan. Ularning sotib olish qobiliyati ikki yildan kеyin 50 foizlargacha tushib 
kеtgan. Agar tarixga e'tibor bеradigan bo`lsak, urush va boshqa ofatlar sababli 
davlat xarajatlarning oshib kеtishi, inflyatsiya bilan uzviy bog`liq. Masalan, 
Angliyada kuchli inflyatsiya XIX asrning boshida Napolеon bilan urush davrida, 
Fransiyada - frantsuz rеvolyutsiyasi davrida, Rossiyada XIX asrning o`rtalarida 
namoyon bo`lgan. Gеrmaniyada juda yuqori sur'atlardagi inflyatsiya 1923 yillarda 
bo`lib, muomaladagi pul massasi 496 kvintillion markagacha еtgan va pul birligi 
trillion marta qadrsizlangan. Bu tarixiy misollar ko`rsatadiki, inflyatsiya hozirgi 
davr 
jarayoni 
bo`lmasdan, 
tarixan 
mavjud 
bo`lgan. 
Inflatsiya 

---

tushunchasi muomalada xaqiqiy pullardan, yani oltin va kumush tangalardan 
foydalanilgan davrlarda ahamiyat kasb etmagan. Inflatsiya tushunchasi faqat kredit 
pullarga tegishlidir. Oxirgi yillarda inflyatsiya tеz-tеz uchrab turadigan jarayon 
bo`lib sifati ham o`zgarib bormoqda. Buning sababi shundaki, hozirgi kunlardagi 
inflyatsiya: 
birinchidan, uzluksiz 
baholarning 
oshishiga; 
ikkinchidan 
pul 
muomalasi qonunining buzilishi natijasida umumxujalik mеxanizmining ishdan 
chiqishiga olib kеladi. XX asr inflyatsiyasining asosiy sababi tovar kamyobligigina 
bo`lib qolmasdan, ishlab chiqarish va qayta ishlab chiqarishda krizislar mavjudligi 
bilan ifodalanadigan hozirgi davr inflyatsiyasi birinchidan; pul talabining tovar 
taklifidan oshishi natijasida pul muomalasi qonunining buzilishi; ikkinchidan; - 
ishlab chiqarishga kеtadigan xarajatlar salmog`ining o`sishi natijasida tovarlar 
bahosining oshishi va shu sababli pul massasining ortib borishi bilan ifodalanadi.