Kirish Iqtisodiy o’sish kontsepsiyasi

Keynschilik

Makroiqtisodiyotning markaziy muammosi Keyns nazariyasi uchun - darajasi va dinamikasini belgilovchi omillar, shuningdek, uning iste'mol va jamg'armalarga taqsimlanishi (keyin u kapital to'planishiga, ya'ni investitsiyaga aylanadi). Aynan iste'mol va jamg'arishning siljishi Keyns milliy daromadning hajmi va dinamikasini, uni amalga oshirish muammosini va to'liq bandlikka erishish bilan bog'ladi.
Qanchalik ko'p sarmoya bo'lsa, shuncha ko'p kichikroq o'lchamlar bugungi kundagi iste'mol va kelajakda uni ko'paytirish uchun yanada muhim shart va shartlar. Mantiqiy izlanish tejash va iste'mol o'rtasidagi bog'liqlik- doimiy qarama-qarshiliklardan biri va ayni paytda ishlab chiqarishni takomillashtirish, milliy mahsulotni ko'paytirish sharti.
Agar jamg'armalar investitsiyalardan ortiq bo'lsa, unda mamlakatning potentsial iqtisodiy o'sishi to'liq amalga oshirilmaydi. Agar investitsiya talabi jamg'armalar hajmidan oshib ketsa, bu iqtisodiyotning "haddan tashqari qizib ketishiga" olib keladi, inflyatsiya narxlarining o'sishiga va chet eldan qarz olishga olib keladi.
Keyns yo'nalishining barcha modellari jamg'arma va investitsiyalar o'rtasidagi umumiy munosabat bilan tavsiflanadi. Milliy daromadning o'sish sur'ati jamg'arish tezligiga va investitsiyalar samaradorligiga bog'liq.

Neokeynschilik

Iqtisodiyotdagi neokeynscha modellar ichida eng mashhurlari ingliz iqtisodchisi Roy Xarrod (1900-1978) va amerikalik rus iqtisodchisi Yevsey Domar (1914-1997) tomonidan yaratilgan iqtisodiy o'sish modellaridir. Ular taklif qilgan modellar juda o'xshash bo'lib, ular barqaror iqtisodiy o'sishning uzoq davrini tahlil qiladi, uning asosiy shartlaridan biri jamg'arma va investitsiyalarning tengligi (). Biroq, uzoq muddatda bugungi jamg'arma va ertangi sarmoya o'rtasida farq bor. Bir qator sabablarga ko'ra, barcha jamg'armalar investitsiyalarga aylanmaydi. Jamg'arma va investitsiyalarning darajasi va dinamikasi turli omillar ta'siriga bog'liq. Agar jamg'armalar asosan daromadlarning o'sishi bilan belgilansa, investitsiyalar ko'plab o'zgaruvchilarga bog'liq: iqtisodiyotning holati, foiz stavkalari darajasi, soliq miqdori, investitsiyalardan kutilayotgan daromad.
R. Xarrodning iqtisodiy o'sishning to'liq modelida uchta miqdor: haqiqiy (), tabiiy () va kafolatlangan () o'sish sur'atlari o'rtasidagi bog'liqlik tahlil qilinadi.
Dastlabki tenglama haqiqiy o'sish sur'ati:
Aholining barcha o'sishi (bu iqtisodiy o'sishning bir omili) va mehnat unumdorligini oshirish uchun barcha imkoniyatlar (bu o'sishning ikkinchi omili) bilan ta'minlangan ishlab chiqarishning barqaror o'sish sur'atini Xarrod tabiiy o'sish sur'ati deb ataydi, ya'ni. surunkali ishsizlik, imkoniyatlardan to'liq foydalanilmaslik va iqtisodiy inqirozlar bo'lmasa, shunday bo'lar edi. Xarrod ko'rib chiqadigan uchinchi o'sish omili - bu to'plangan kapital miqdori va kapital zichligi nisbati.
Jamg'arma miqdori qancha ko'p bo'lsa, investitsiyalar hajmi shunchalik katta bo'ladi va iqtisodiy o'sish sur'ati shunchalik yuqori bo'ladi. Kapital zichligi koeffitsienti va iqtisodiy o'sish sur'atlari o'rtasidagi bog'liqlik teskari. Tabiiy o'sish sur'ati (Harrodga ko'ra) aholining o'sishi va texnologik imkoniyatlarni hisobga olgan holda iqtisodiyotning mumkin bo'lgan maksimal o'sish sur'atini ifodalaydi.
Iqtisodiyotning barqaror o'sish sur'ati bilan investitsion ehtiyojlar qiymat bilan ifodalanadi, bu erda tabiiy o'sish sur'ati - asosiy va aylanma kapitalning o'sishi. Qisqa va o'rta muddatli istiqbolda investitsiyalarga bo'lgan ehtiyoj, asosan, aylanma mablag'lar hajmidan kelib chiqqan holda, tsikl davomida o'zgarishi mumkin. Uzoq muddatli nuqtai nazardan, doimiy foiz stavkasi bilan doimiy qiymat, foiz stavkasi uzoq vaqt pasayganda, u oshadi va uzoq vaqt o'sishi bilan u kamayadi.
Tabiiy o'sish sur'atida muvozanat yoki uning buzilishi shartlarini ifodalovchi Xarrod tenglamasi quyidagi ko'rinishga ega:
bu erda S Y - tejash.
Aslini olganda, bu Keyns tenglamasining modifikatsiyasi: . Farq shundaki, Keynsning fikriga ko'ra, investitsiyalar hajmi / kapitalning marjinal samaradorligi (foyda darajasi) va foiz stavkasi bilan belgilanadi, Xarrod esa bu o'lchamlarni aholining o'sishi, texnologik taraqqiyot va kapital zichligi nisbati bilan bog'laydi. ya'ni asosiy va aylanma mablag'larning o'sishi bilan. Ikkala holatda ham jamg'arma miqdori jamg'armaga marjinal moyillik bilan belgilanadi.
Haqiqiy o'sish sur'ati va tabiiy sur'at o'rtasidagi farqni ta'kidlab, ular orasidagi bo'shliqni yopish imkoniyatini isbotlab, Xarrod yangi toifani - "kafolatlangan" o'sish sur'atini kiritadi. "Bu bashorat qilinadigan qiymat, tadbirkorlarga mos keladigan umumiy taraqqiyot sur'ati: u o'tmishni baholash va kelajakka umid qilish asosida empirik tarzda aniqlanadi."
Kafolatlangan o'sish sur'ati tenglamasida qiymat o'tgan davrga, qiymat esa kelajakka tegishli. bular. investitsiyalar hajmining o'sishi jamg'armalarning daromaddagi ulushiga bog'liq.
Haqiqiy o'sish sur'ati bashorat qilingan kafolatlanganga to'g'ri kelsa, barqaror uzluksiz rivojlanish kuzatiladi. Biroq, ichida bozor iqtisodiyoti bunday muvozanat juda kam uchraydi. Haqiqiy stavka kafolatlanganidan past yoki yuqori bo'lib, bu daromaddagi jamg'armalarning nisbatan doimiy ulushi bilan, R. Xarrod taklif qilganidek, investitsiyalar dinamikasiga ta'sir qiladi, mos ravishda ularni kamaytiradi yoki oshiradi. Shunday qilib, R. Xarrod qisqa muddatli tsiklik tebranishlarni tushuntiradi.
Xarrod iqtisodiy muhitdagi uzoqroq tebranishlarni kafolatlangan va tabiiy o'sish sur'atlarini taqqoslash asosida tahlil qiladi va bu nisbat bir necha yillar davomida tiklanish yoki tushkunlik hukm suradimi yoki yo'qligini aniqlashda hal qiluvchi ahamiyatga ega deb hisoblaydi.
R. Xarrodning fundamental tenglamasi deb ataladigan narsaga ko'ra
bular. barqaror kafolatlangan o'sish uchun jamg'armalarga bo'lgan haqiqiy ehtiyoj tabiiy o'sish sur'atida bo'lgani kabi, uning ehtiyojiga tengdir. Barqaror iqtisodiy o'sishning ajralmas shartlaridan biri jamg'arma va investitsiyalarning tengligidir. Agar jamg’armalar investitsion talabdan oshsa, ortiqcha tovar-moddiy zaxiralar hosil bo’ladi, asbob-uskunalar to’liq foydalanilmaydi, ishsizlar soni ortadi. Agar investitsiya talabi jamg'armalar hajmidan oshsa, bu inflyatsiya narxlarining o'sishiga va iqtisodiyotning "haddan tashqari qizib ketishiga" yordam beradi.