Китоб ўҚиётган одамлар ёки беш ташаббусниниг беш мингдан бир ҳикмати

КИТОБ ЎҚИЁТГАН ОДАМЛАР
ёки БЕШ ТАШАББУСНИНИГ БЕШ МИНГДАН БИР ҲИКМАТИ

Шу йил Наврўз кунлари Янгиқишлоқ маҳалласида яшовчи Бойпўлат Ҳолиёров Қумқўрғон туманидаги 14-умумтаълим мактабига 120 та китоб совға қилди. “Шум бола”, “Болалик”, “Ўзбек халқ эртаклари”, “Ўн саккизга кирмаган ким бор”, “Лолазор”, Сетон Томпсоннинг жониворлар ҳақидаги ҳикоялари, Лев Толстойнинг болаларга бағишлаб ёзган асарлари, “Минг бир кеча”... Дурдона китоблар.

Бойпўлат Холиёров шу мактабни битирган. Шу мактабда қирқ йил ишлаган. Француз тилидан дарс берган. Ҳозир пенсионер.
Бу китоблар ўзига керак бўлмай қолгани учун туҳфа қилиптида деб ўйламанг. Қарасаки, жовонида бир китобларнинг ўзидан иккитадан, ҳатто учтадан бор экан. Ўша иккита-учтадан биттасини туҳфа қилипти. Уйида яна мингта китоби бормиш. Шунчалик бадавлат одам.
Буям етмагандай Бойпўлат Холиёров мактабнниг кутубхонасига келиб туради. Ҳали қатларидан босмахонанинг буёқларининг ҳиди кетмаган китобларни ёздириб, ўқигани олиб кетади. Турмуш ўртоғидан улгу олиб Норсултон момо ҳам кутубхонага келади. Ўзбек Миллий Энцеклопедиясини варақлашни яхши кўради. Тарих китобларини, халқ достонларини кўпроқ ўқийди.
Қуш уясида кўрганини қилармиш. Фарзандлар ҳам, неваралар ҳам нуқул телевизорга ёки телефонга термилиб ўтирмайдилар. Китоб ўқийдилар.
-Бойпўлат домла бизни ўқитган,-дейди мактаб кутубхоначси Хосият Аллаёрова.-Унинг дарсида прогулчи бўлмасди. Илмни миямизга қуйгандай қилиб дарс берарди Бойпўлат муаллим. Дарсида тиқ этган ортиқча шовқин эшитилмасди. Дарсига бошқа синфларнинг ўқувчилари ҳам кириб ўтиришарди. Ҳатто ўқитувчилар ҳам кириб ўтиришарди. Домланинг иккита шогирди бугун мактабимизда француз тилидан болаларга сабоқ бераяпти. Икковиям пешқадам ўқитувчиларимиздан.
Янгиқишлоқлик Бўри Ашуров деган етмиш ёшли одам ҳам кутубхонанинг фаол аъзоси экан. Бўри бобо ўрта маълумотли одам. Чилангар, тракторчи бўлиб ишлаган. (Айтишларича таркторни менман деган муҳандисчалик билармиш.) Касби тракторчилик бўлганиминан Бўри бобонинг диди анойи эмас. Унча-мунча китобни китоб демайди. Танлаб ўқийди. Роман ўқишга кўпроқ қизиқади. Кўзойнаксиз ўқийди. Ўқимай қўйсам, кўзларим хиралашиб бошлайди, қўл-оёқларим ҳам уюшгандай бўлиб қолаверади. Пиёда юриш одамга қанча қувват берса, китоб ўқиш ҳам шунча фойда беришига ишонаман дейди.
Бўри бобо ҳар йигирма кунда кутубхонага келади. Уйига учта роман олиб қайтади. Йигирма биринчи куни учовиниям кутубхонага олиб келиб топширади. Яна, албатта, учта роман китоб ёздириб олади. Абдулла Қодирийга, Ойбекка, Чингиз Айтматовга ҳамма ёзувчилардан зўр ёзувчилар деб баҳо қўяди. Толстойнинг “Кавказ асири”ни, “Тинч Дон”романини,Тоғай Муроднниг қиссаларини, қайта-қайта ўқиганман. Абдулла аканниг кўпгина шеърлари менга ёд бўлиб кетган. Яна ўқигим келаверади. Бирон ўзингизга таниш ёзувчига айтинг, бизнинг қишлоғимизнинг одамлари ҳақидаям роман ёзсин деб кулади.
Бўри бобонинг китоб ҳақида гурунглари зўр. Унинг айтишича китоб ўқишга қизиқиш бандасига иноят этилган ҳидоятлардан бири. Китоб ўқиш-ибодат. Қўлига китоб тутган одам қўлини эгри ишлардан тортади. Китоб кўнгилнинг филтри. Тракторнинг мой филтри ишламасин қани, мотор шақирдаб қолади. Трактор жойида тўхтайди. Одам ҳам шундай. Китоб ўқимаса одам турган ерида тўхтайди-қолади. Миянинг асаб толалари занглайди. Китоб юракни, мияни қуйқалардан асрайди. Тозалайди. Яхши китобнинг жони бор. Қоши-кўзлари, иссиқ юзли чеҳраси, сеҳри-синоати бор. Яхши китоб одамга дунёни яхши кўришни ўргатади. Дунёни яхши кўрган одам ишлаб чарчамайди. Мириқиб ухлайди. Ҳозир айримлар электрон китоблар ўқиётганмиш деб эшитаман. Майли, ўқисин. Ўқийверсин. Лекин ўзимизнниг бобоки босма китобга келадигани борми. Муқовасини очасан. Варақлайсан. Бетларини санайсан. Суратларига қарайсан. Муқовасидан, варақларидан, суратларидан ҳам ўзинг учун қандайдир маъно-мазмунларни ажратиб оласан. Қазиқ жойларини қайтариб-қайтариб ўқийсан. Ўқиганинг сайин ўқигинг келаверади. Китобнинг ичига кириб кетгинг келаверади. Китоб ҳам етмиш икки бўғинингга сингиб боравераётгандай бўлаверади. Қушдай енгил тортасан. Яшаргандай бўлиб бораверасан. Қандай мароқ. Қандай роҳат!
Эътибор беринг, бу собиқ тракторчининг гаплари!
-Кутубхонамизда ҳозир 3000 китоб бор. Лекин шуям камлик қилиб қолаяпти. Чунки ҳали бизга етиб келмаган китобларни сўраётганлар кўпайиб бораяпти. Шундайлар ўқувчиларнинг ичидаям кўпайиб бораяпти,-дейди Хосият Аллаёрова.- Яқинда анъанавий “Ёш китобхонлар”, “Энг яхши китобхон” кўрик танловларини ўтказдик. 6-синф ўқувчиси Ярашева Парвина, Суюнова Гавҳар, 5-, 7-синф ўқувчилари Абдиева Динёра, Абдиқодирова Дилнуралар жаҳон адабиётидан қўйилган саволларгаям яхши жавоб беришди. Бошланғич синфларнинг ўқувчиларининг китобга қизиқишлари ортиб бораётгани янаям яхши.
Ўтган йили ёзда шу мактабнниг собиқ ўқувчиси профессор Ҳасан Бўриев қадрдон даргоҳга бугунги ўзбек адабиётининг забардаст вакиллари бўлмиш Эркин Аъзамов ва Усмон Азимовларни, маҳаллий ижодкорларни бошлаб келди. Азиз меҳмонларни ўқувчилар гулдасталар билан кутиб олдилар. Мактаб боғини тўлдириб учрашув ўтказдилар. Учрашув катта шеърхонлик анжуманига, адабиёт байрамига айланиб кетди. Бўриев кутубхонага 500та китоб совға қилди.
Қарангки, шу тадбирнинг ўзидан сўнг ўқувчилар икки баравар кўп китоб ўқийдиган бўлишипти.
Мен кутубхонадан бешта китоб қўлтиғлаб чиқаётган бир ҳамқишлоғим билан саломлашиб қолдим. Бу гал у Бойпўлат Холиёров совға қилган китобларни танлапти. Бу китобларни излаб юрувдим. Энди маза қилиб ўқийман. Отасига раҳмат Бойпўлат домланинг деди у хазина топган мисол қувониб.
Олимжон УСАНОВ,
Ўзбекистонда хизмат кўрсатган журналист.