Kiyim detallarining dastlabki chizmasini tuzish

2.12-rasm. Ort yoqa o‘mizi va yelka chiziqlarini qurish:
a — ЕМКО bo'yicha; b, v — ЦНИИШП uslubi bo'yicha.
2.4-jadval
Orqa yoqa o'mizini va yelka nuqtasining joylanishini aniqlash hisoblashlari

ЕМКО		ЦЦНИИШП
Kesma, sm	Formula	Kesma, sm	Formula
11-12	(0,18-0,19) 1,3 + 11,-12	AA,	Сш/3+Пшгс
12-121	(0,05-0,07) Tl3+n, -121	^A,^A2	0.15СШ+П„Х
11-112	0,2 (11-12)	—	—
112-113	0,24 T13	—	—
121 - 113	0,24 T,3	—	—
R c'C	0,24 T„ * l э	—	—
33- 13	(0,49 - 0,5) T,g t"I7	А2П	Шп — (0,5... 1)
R(332—14)	332 - 13	т,п	Впк-1.5+Ппк+П
13- 14	(3,5+...4) — 0,08 T47

Ko‘pincha yelka nuqtasining holati yelka qiyaligining kengligi Ш_п та va yelkaning qiya balandligi B_nK(T₄₁) (2.12-b rasm) o'lchamlari yordamida radiusografiya usulidan foydalanib quriladi. Yelka nuqtasi ayni holda A₂ markazdan o‘tkazilgan birinchi radius bilan bel chizig‘idagi 7, nuqtadan o‘tkazilgan ikkinchi radiusning kesishgan joyidir (2.12-d rasm).
Orqa yelka vitachkasi. Kuraklar shakliga mos hajmiylik har xil vositalar yordamida loyihalanadi: o‘rta chiziqning tepa va past qismlari vertikaldan bir oz og‘ishi mumkin, o‘rta chok kuraklar sathida bir oz kirishtirib dazmollanadi, o‘miz va yelka chiziqlari bo'ylab kirishtirib dazmollanadi yoki yelka qirqimidan kuraklar markaziga yo‘nalgan vitachka quriladi.
Kuraklar markazining nuqtasi 32 vertikal bo'yicha Д_{т с} (Г₄₀) orqa belgacha uzunlik o'lchamiga bog'liq holda aniqlanadi. Gorizontal bo'ylab kengligi esa orqa yoqa o'mizining kengligiga teng (2.13-rasm). Yelka chizig'ining uchi bir vaqtda o'miz chizig'ining ham yuqori nuqtasidir.


2.13-rasm. Yelka vitachkasining chizmasi.
7 - X.X. Kamilova va boshq. 97



Buyum balansi. Old va orqa bo'laklar chizmasi o'lchamlari bir- biri bilan bog'langan holda umumiy bazis to'rida chiziladi. Old bo'lak chizmasi, odatda, yoqa o'mizining yeng yuqori 16 nuqtasini orqa yoqa o'mizining asosi — yuqori gorizontal chiziqqa, ko'krak gorizontal chizig'iga va bel chizig'iga nisbatan aniqlashdan boshlanadi (2.14-rasm).


2.14-rasm. Kiyimning old-orqa balansini aniqlash sxemasi.



Tayyor kiyim qomatda o'rnashganda orqa va old yoqa o'mizlarning 121 va 16 yeng yuqori nuqtalari bo'yin asosi antropometrik nuqtada birlashadi.
Old yoqa o'mizi yuqori nuqtasining sathi bilan orqa yoqa o'mizi asosining qismi sathlarining farqini gorizontal chiziqli aniqiaydigan masofa old — orqa balans deyiladi. Old yoqa o'mizining yuqori nuqtasi orqa yoqa o'mizining gorizontal chizig'iga nisbatan balandroq yoki pastroq joylanishi mumkin, ya’ni balans manfiy yoki musbat ifodalanadi.
Balans qiymati qaddi qomat bilan zich bog'langan: kekkaygan qomatlar uchun balans qiymati oshadi, bukchaygan qomatlar uchun esa kichrayadi.
Buyumning old hamda orqa qismlari uning qomatga mos o'rnash- ganligi orqali va kiyimning umumiy muvozanati old-orqa balansi orqali baholanadi. Balansni turlicha aniqlash mumkin. Bir antropometrik nuqtadan boshlab 0‘lchanadigan old belgacha uzunligi birinchi (T₆₁) va ort belgacha uzunligi birinchi (Г₄₃) o'lchamlari ayirmasi balansning qiymatini yeng oson aniqlash yo‘lidir, ya’ni:

6. 
   = T(. — T.„
   

n.3 61 43’
bunda 6_n3 — old — orqa balansi.
Formulaga qaraganda, balans qiymati ko‘proq darajada qomat razmeriga va to'lalik guruhiga bog'liq, bo‘y esa unga ta’sir ko‘rsatmaydi. Lekin amalda bo‘y oshgan sari qomat ham o‘zgaradi. Keltirilgan formulada bu holat o‘z aksini topmagan.
Old — orqa balans qiymatiga yon choklarning holati ham boshqa omillar kabi ta’sir etishi mumkin.
Old boiakning yuqori qirqimlari. Erkakalar va ayollar kiyimida old yoqa 0‘mizining kengligi orqa yoqa o'mizining kengligiga teng olinadi. Lekin qobiqlar yoyilmasining tahlili old yoqa 0‘mizining kengligi orqa yoqa o‘mizi kengligidan kichikroq bo‘lishi shartligini ko‘rsatadi.
Old yoqa o‘mizining chuqurligi moda yo‘nalishiga va kiyim turiga bog‘liq holda aniqlanadi. Yoqa o'mizining chuqurligini uning kengligi yoki bo‘yin aylanasining qismi orqali aniqlash usuli kengroq tarqalgan (2.5-jadval).
2.5-jadval
Old yoqa o‘mizi chuqurligining hisobi

ЕМКО		ЦЦНИИШП
Kesma, sm	Formula	Kesma, sm	Formula
17—171	(0,19-0,195) y^3+ /Г	АЛ	0,45СШ

Radiusografiya usuli yordamida yoqa o‘mizi konturining qurilishi 2.15-rasmda ko‘rsatilgan.
Bu usul yoqa 0‘mizining tipaviy shaklini qurishga yordam beradi. Yoqa o‘mizining yuqori nuqtasi bir vaqtda yelka chizig‘ining ham yuqori nuqtasidir.
Old bo'lak yelka chizig‘i orqa bo'lak yelka chizig‘i bilan uzviy bog‘liq holda chiziladi. Yelka qirqimining qiyaligi oddiy grafik qurishlar yoki orqa bo'lak yelka nuqtasini qurish usuli kabi aniqlanadi.
Yelka nuqtasini aniqlashga baqishlangan usullar ichida ЕМКО maqsadga mosroq hisoblanadi (2.6-jadval).

15. 
    rasm. Old yoqa o‘mizining chizmasi.
    

2.6-jadval
Old bo'lak yelka qirqimiga oid uchining holatini aniqlash

ЕМКО			ЦЦНИИШП
Kesma, sm	Formula	Kesma, sm		Formula
35-15 16-14"	(0,43-0,45) jrt	^A3^A30 ^A3^A3		^Вш.т.-^В„.т

Unga muvofiq 16 va 14" nuqtalarni birlashtirib yelka vitachkasi yopilgan holda yelka chizig'i tashkil topadi (2.16-a, b rasm).
. Yuqori vitachka. Ayollar kiyimining ko'krak sohasidagi hajmiylikni hosil qilish maqsadida yuqori vitachka loyihalanadi.
Vitachka kengligining markazi deyiladigan vitachkaning uchi quyidagi ikki o'lcham orqali ifodalanadigan 36 ko'krak nuqtasiga to'g'ri keladi: ko'krak balandligi В (T₃₅) va ko'krak markazlari orasidagi masofa
Qurish usuliga va modelga bog'liq holda yuqori vitachka old bo'lakda har xil joylanishi mumkin. Yelkadan ko'krak markazigacha bo'lgan yo'nalish tipaviy hisoblanadi. Shu sabab uslublarning aksa- riyatida vitachkaning ayni shu joylanishi mo'ljallangan (2.16-a rasm). ЕМКО bo'yicha yuqori vitachka old o'rta chiziqdan boshlab quriladi. (2.16-b rasm).
Vitachkaning o'ng tomoni, xuddi orqa bo'lakdek, A₃ (16) nuqtadan yelka chizig'i uzunligining (0,25—0,3) masofasidan boshlanadi.

Vitachkaning bir tomoni tanda ipining yo'nalishiga mos olinsa, texnologiya jarayonida biriktirilganda va kiyim ekspluatatsiya qilinganda

15.