Kiyim va kiyinish madaniyati Lutfullah Haqyar

Kiyim va kiyinish madaniyati

Lutfullah Haqyar (ТеrDu 1-kurs magistranti)

‏Insonlar dunyoga kelayoganida kiyimsiz paydo bo’ladi, nega biz uni kiyamiz . Va bu o’rinda turli savol tug'iladi: nega insonlar kiyim kiyadi? Biror kishining kiyim kiyinishida va uning psixologik xususiyatlari o'rtasida qanday bog'liqlik bor? Biror kishining moliyaviy ahvoli va uning iqtisodiy harajati u kiygan kiyim turi bilan qanday bog'liqligi bor? Bir jamoada turli xil ijtimoiy guruhlar qanday kiyingan? Kiyim va kiyinish haqida barcha mavjud bo’lgan dinlar nima deyishadi? jamiyat fuqarolik huquqida odamlarni qamrab olishni tartibga soluvchi qonunlar qanday? Tarix davomida turli etnik guruhlarning kiyimlari qanday rivojlangan va bu qanday ta'sirga ega? Dunyoning turli xil burchaklarida va turli iqlimlarda odamlar kiyinish doirasida qanday farqlalanadi?

‏ Shunga o'xshash boshqa kiyim va uning kiyinish madaniyati bu savollarning har biriga javob topish uchun uzoq munozaralar va uzoq imkoniyat vaqtlarni talab qilishi mumkin.O'tkazilgan barcha tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, kiyimlar kamida insoning uchta ehtiyojlariga javob beradi. Birinchidan, uni sovuqdan, issiqdan, qor va yomg'irdan himoya qiladigan narsa. Ikkinchidan, bu unga poklikni saqlashga yordam beradi. Uchinchi navbatda nihoyat uning go'zalligi va qadr-qimmatini beradi. Biror kishining kiyimini uyiga o'xshatish mumkin. Dastlabka paydo bo’lgan insonlar kiyimni issiqdan va sovuqdan himoya qilish uchun keyishgan va hayvonlarning hujumidan jonini hiymoya qilish uchun uylar qurgan, lekin bundan tashqari, u o'zini va iqtisodiy narsalarini saqlash uchun uy unga xavfsizdir. Va uni tashkil qilish uchun to'rtburchak xonalar qurgan. Uydan u tashqari har bir kishi o'z xohishga qarab o'zining eng yaxshi qobiliyati bilan xonalar qurgan. Shunga o’xshash go'zal kiyimlarini kiyish mumkin bo'lgan , Aytganimizdek, kiyimning paydo bo'lishining asosiy manbai biz saqlanib qolishimiz, pokiza va chiroyli bo'lishimiz , ammo biz turli xil davrlarda turli kiynishlarni ko'rishimiz mumkin bo'lgan. Ushbu uchta prinsipni asoslash uchun. ¹,Turli xil ijtimoiy guruhlarni kiyimni ko'rib chiqsakda yana uch xil insonlarni kiyinishiga duch kelamiz. Bular esa ayollar, erkaklar va bolalar . bularni kiyimlari bir birdan boshqacha ekanligini ko'ramiz yo ham aholisiga qarab farqlanadi, misol uchun qishloq aholisining kiyimlari shahar aholisining kiyimidan farq qiladi.

‏ Shaharda bo’lgan uy erkaklari ishchi kiyimidagi ayollarga qaraganda boshqacharoq kiyinishadi va savdogarlar, mutaxassislar o'z ishlariga moslashtirilgan maxsus kiyimlarga ega. Jamiyatning turli tabaqalari iqtisodiy ahvoli va daromadiga qarab har xil kiyim kiyadilar. Va har bir mintaqaning iqlim sharoitiga qarab odamlarning kiyadigan kiyim turiga ham ta'sir qiladi. Va barcha dinlarda kiyim turi bo'yicha ko'rsatmalar mavjud, chunki Islom dinida bir qator qoidalar va qonunlar mavjud va bugungi kunda jamiyatimizda hijob atamasi ushbu kiyim turiga tegishli. Ushbu maqolada, turli xil omillarning kiyimning shakli va hajmiga ta'sirini ko'rib chiqsak ham, biz bu ta'sirlarni o'rganishga harakat qilamiz . Hatto biz kiyimning sifati va hajmini Islom qonunlari nuqtai nazaridan muhokama qilishimiz kerak, aniq maqsad bu kiyimni qaysi tarzda, qanaqa holatda kiyishmiz kerak va uning chegarasi turli xil dinlar o'zaro bog'liqligi va bizning madaniyatimizga bo'lgan e'tiborsizlik bu kufr degan ma'noni anglatadi. Bu kiyimning boshqa omillari bilan bo’lgan o'zaro bog'liqligi haqida munozara qilamiz, va agar biz kiyim-kechak va madaniyatning boshqa ijtimoiy, iqlimiy omillar bilan o'zaro munosabati paytida munozara qilsak, madaniyat va kiyimning o'zaro aloqasi bir biriga yaqin bo'lsa, shunchaki ushbu munozarada kiyim va madaniyatning boshqa omillar bilan aloqasi haqida gapirmasak. Biz iqtisodiy, tarixiy, madaniy nuqtai nazari jihatdan bilamiz.

‏ Boshqacha qilib aytganda, biz kiyimning madaniyatga bo’lgan ta'sirini va uning boshqa omillar orasida muhokama qiladigan gaplar bor. Biz kiyinish madaniyati bo'lmagan omillar orasida, kiyimdagi barcha o'zgarishlar o'zaro bog'liqligiga ishonamiz. Kiyim va madaniyat o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik mavjud:

‏ Biz hammamiz kiyimning ma'nosini bilamiz, shuning uchun uni belgilashning hojati yo'q. Lekin biz madaniyatni aniqlab olishimiz kerak, ya'ni madaniyat deganda nimani anglatishimiz kerak. Bizning fikrimizcha, madaniyat, dunyoga eng umumiy qarashdir. Bu tushuncha jamiyatning mavjudligi va inson uchun bir xil ma'noga ega. Va shunchalik universalki, u inson va jamiyatning barcha qadriyatlari va usullarini qamrab oladi. Ba'zan biz dunyoqarashni ma'no va uning sinonimi sifatida tavsiflash uchun foydalanadigan ushbu inshoda har bir millatning dunyoqarashi o'sha millat hayotining ko'pgina moddiy va nomoddiy jihatlari shakli va sifatiga kuchli ta'sir ko'rsatadi, deb hisoblaymiz. Odamlar yuradigan va yashaydigan dunyo, ularning dunyoqarashiga ko'p jihatdan ta'sir qiladi. Turli xil jamiyatlar hayot uchun qanday tushunchalar va ma'no borligi va dunyoni qaysi qadriyatlar boshqarishiga qarab, shahar, uy qurish, kiyim kiyish va hokazo o'ziga xos uslubiga ega bo'ladi. Boshqacha qilib aytganda, bir millat madaniyati ularning hayotining turli jabhalarida - sanoat, iqtisodiyot, menejment, shaharsozlik, arxitektura, san'at kabi sohalarda namoyon qiladi. Va o'sha millat sivilizatsiyasi madaniyati orqali oqib chiqadigan ruh va bu jihatlarning har biri yaxshi tomonga qarashning ko'zgusidir, biz hukmron ruhning va jamiyatning umumiy madaniyatini ko'rishimiz mumkin. Kiyim va madaniyatning o'zaro aloqasi shunchalik kuchliki, begona odam atrof-muhitga kirganda, u birinchi marta uning kiyim ekanligini biladi.Go'yo odamlar bir-birlari bilan o'z kiyimlarida gaplashayotganday va har kim o'zini kiyimining tilida tanishtiradi, men kimman? Va men qaysi dunyo va madaniyatga tegishli edim. Gap shundaki, o'tmishdagi va hozirgi xalqlar o'rtasida ushbu jamiyatning madaniyati va dunyoqarashining geografik, iqlimiy, ijtimoiy, iqtisodiy, kasbiy va yoshga oid xususiyatlari o'rtasida tafovut mavjud. Qanday qilib odam o'zini dunyoga nimani anglatishiga qarab o'zini qanday tanitadi? U o'zi uchun qanday taqdirni tasavvur qiladi? Va uni xursand qiladigan narsa kiyimidagi farqdir. Biz bahslashmoqchi bo'lgan narsa shuki, agar bugungi g'arbiy din jamiyat kiyimining turiga yaxshilab qarasak, ijtimoiy material odamlarning hajmi va shakli to'g'risida qonun qabul qilinmagan. Odamlarning kiyim-kechaklarni sifati boshqarilmaydi va nega bu odamlar bu tarzda kiyinganliklarini va boshqacha emasligini bilish uchun hech qanday sabab yo'q va kiyim turi va uning o'zgarishi tasodifiy va shunchaki har xil ta'blarga bog'liq. Ammo dunyoda biz biron bir holatni, xoh moddiy, xoh ijtimoiy yoki ma'naviy bo’lgan voqeani, tasodifiy deb hisoblamaymiz va shuning uchun biz G'arb dini va qonuni kiyim turini belgilab berolmaymiz , odamlar kiyimni tanlashi kerak deb o'ylamaslik kerak. Ular bepul va ularning kiyimlari hech qanday standartlarga va tushunchalarga mos kelmaydi. Odamning kiyimi avvalo jamiyatining madaniyati, keyin esa o'ziga xos didiga bog'liqdir. Bugungi g'arbiy jamiyat biz bilan kiyimimizda gaplashmoqda, agar uni tinglasak, G'arb falsafasi va madaniyatini eshitamiz.

‏²Kiyim va madaniyat o'rtasidagi bog'liqlikni isbot qiladigan narsa bu jamiyat bo’lgan: shu jamiyatning iqtisodiy va ijtimoiy sharoitlariga bo'ysunishdan tashqari, ushbu jamiyatning madaniyatini boshqaradigan dunyoqarash va qadriyatlarga va hatto ko'zgularning ko'zgusiga qat'iy bo'ysunadi.

‏ Buni isbotlash uchun biz atrofimizdagi dunyoning ikki qismini ko'rib chiqamiz: biri fan, texnologiya va mustamlakachilik bilan ajralib turadigan g'arbiy moddiy dunyo, ikkinchisi esa qadimiy madaniyat va sivilizatsiya merosidir. G'arb madaniyatining istilosi joylashgan va afsuski, bu madaniyatni yo'qotdi. Va u o'zining barcha ma'naviy merosini ushbu sivilizatsiya poyabzali ostida qurbon qilishni davom ettirmoqda. Islom mamlakatlari, Hindiston, Afrikaning bir qismi, Janubi-Sharqiy Osiyo va tubjoy amerikaliklar shunday. Endi bu erlar aholisining G'arb tomonidan umuman ta'sirlanmagan kiyimlariga qaraylik. Biz o'zimizga yaqinroq bo'lgan Erondan boshlaymiz va yaqinlashamiz, Eron dehqonlarining, urug'lari va qabilalarining kiyimlari, kurdlar, baluchilar, baxtiiylar, qashqaiylar, G'arb madaniyatidan qolgan ayollar kiyimlarini ko'rib chiqamiz. Ruhiy kiyimlar ..... bu kiyimlarning barchasini tezda olish uchun bir marta olamiz. Eron xalqining g'arbiy bo'lmagan kiyimlari orasida shakli, rangi, uslubi, o'lchami va umumiy ajdodlaridagi farqlarga qaramay?

‏ Shuningdek, biz qo'shni mamlakat aholisining kiyimlarini ko'rib chiqamiz, Hindiston, Pokiston va Afg'onistonning mahalliy erkak va ayollar kiyimlari, yamanlik va marokashlik qabilalar ayollarining kiyimlari va tubjoy xalqlarning afrika liboslarini ko'rib chiqamiz. Ushbu turli xil kiyimlar orasida biron bir umumiylik bormi? Bu kiyimlar bilan bizning xalqimizning kiyimlari o'rtasida o'xshashlik bormi?

‏ Bu savolga javob ha, bu yozuvlar bilan bir qatorda biz G'arb madaniyatiga bevosita va to'liq ta'sir ko'rsatmagan an'anaviy va milliy liboslar tasvirlarini taqdim etdik, ushbu rasmlarning barchasiga bir qarash shundan dalolat beradiki, ularning barchasi yumshoq, yopishqoq emas va odatda qopqoq va tutqichga ega. Albatta, ushbu kiyimlar orasida juda ko'p farqlar mavjud, ammo mintaqaviy, ijtimoiy va iqtisodiy vaziyatga bog'liq bo'lgan ushbu farqlarga qaramay, yuqorida aytib o'tilgan umumiylik sezilarli. Ushbu geografik sayohat tarixiy imtihon bilan to'ldirilishi mumkin. Agar biz Yevropa mamlakatlaridagi kiyim-kechak muzeylariga borsak, O'rta asrlarda va hatto undan keyin Evropa xalqlarining kiyim-kechaklari, umuman erkak yoki ayol ko'rinishi, umuman olganda, dunyoning boshqa qismidagi bugungi g'arbiy xalqlarning kiyimlariga o'xshaydi. Ya'ni, u bo'sh va uzun bo'yli. Sharq sivilizatsiyalari uzun ko'ylak: Agar men Islomdan oldingi Afg’on xalqining kiyimlarini o'rganadigan bo'lsam, unda bu qoida, Islomdan oldingi Afg’onistonning turli davrlariga oid haykallar va o'yma naqshlar va rasmlar mavjudligini ham bilib olamiz.Bu erkaklar va ayollar kiyimlarining bo'shashganligini ko'rsatadi.Axomoniylar va Parfiyadagi ayollar kiyimidagi rasmlardan ko'rinib turibdiki, ayollar odatda chodir kiyadilar va to'piqlarini yopadilar. Xo'sh, Evropa va Amerika mamlakatlari va g'arbiy shaharlarga nazar tashlasak nima bo'ladi? Albatta, kiyim-kechak hali ham xilma-xil bo'lib, ular ayniqsa tez-tez, yilning har faslida o'zgarib turadi, ammo bu erda bugungi G'arb erkaklar va ayollarining tor va shortilarini taqsimlash usuli. U tanaga yopishib olgan va G'arb madaniyatiga hali to'liq ta'sir qilmagan qabilalarning an'anaviy liboslariga mutlaqo ziddir. Buning sababi nimada? Nega G'arbdan bo'lmagan erkak jamiyatda keng, yumshoq libosda, g'arbiy erkak esa tor va kalta kiyimda ko'rinadi? Ko'p holatlarda, nima uchun sharqshunoslar shunday bo'lgan va G'arbliklar shunday bo'lgan deb so'rasak, bizning tinglovchilarimiz standart rasmiy shtamp bilan og'zimizni yopadilar va shu sabab darhol G'arb Sharqda ilg'or fan yoki texnika yo'qligini aytadilar. Bugun bor. Agar biz Sharqning arxitekturasi, Sharqning shahar va qishloq hayoti, Sharqning davolanish usullari va sug'orish va o'ta o'tkazuvchanlik nima uchun shunday bo'lganligini va nega G'arbda bu farqning manbai yangi texnologiyalar va fan ekanligini eshitamiz va bu G'arb bugungi kunda barakadir. Kecha sharqda bu narsa yo'q edi. Bu javob ko'p hollarda ishonarli. ³ Ammo nima uchun qadimgi dunyodagi odamlar odatda kiyimlarini bo'shashmayotganini so'rasak va bugungi kunda evropaliklar va amerikaliklar tor va qisqa kiyim tikishadi. Bu farqni sharqlilarning orqada qolishi, sanoat va ilmiy jihatdan orqada qolishi va bugungi g'arbliklarning taraqqiyoti bilan bog'liq deb kimdir ayta oladimi? Kiyim tikish yangi ilm va ilg'or G'arb texnologiyalarini talab qiladimi? G'arbdan bo'lmagan xalqlar o'tgan va hozirgi vaqtdagi kiyimlarini tikishganmi? Agar bir oz nazar tashlasak, kiyim-kechak masalasi G'arb ilmiy va sanoat taraqqiyoti va Sharqning orqada qolib ketgan bir xil stereotipli tamg'asi bilan hal qilinmasligini ko'ramiz. Ming yil oldin odamlar uchun qattiq kiyim tikish unchalik qiyin ish emas edi, chunki ular bardosh bera olmadilar va bugun ham qiyin emas. To'g'ri, tikuv mashinasi so'nggi yuz ellik yil ichida ixtiro qilingan, ammo tikuv sanoatida g'ildirak deyarli o'zgarmadi. Va shunchaki tikish sur’ati tezlashdi. Agar yuz yil avvalgi liboslarni bugungi kiyimlar bilan taqqoslasak, tikuv texnikasida jiddiy o'zgarishlarni ko'rmayapmiz. Aytish mumkinki, qadimgi davrlarda paydo bo'lgan texnikalardan biri bu tikuv texnikasi edi. Yangi davr fan va texnologiyasi tikuvchiga hech qanday ta'sir ko'rsatmadi. Hozirgi tikuvchilar eski odamlarga qo'shimcha ravishda eski tikuvchilar ega bo'lolmaydigan kiyim-kechaklarni tikishlari mumkin emas, garchi ular G'arb me'yorlari bo'yicha orqada qolib ketgan bo'lsa ham. Ushbu o'lcham, agar ular bo'shashgan shim kiymasa va ko'ylakning etagini qisqartirmasa, bu ularning foydasiga. Shunday qilib, endi kiyim shaklidagi farq taraqqiyot va orqada qolishga bog'liq deb aytish mumkin emas. Sharqshunoslar, agar iloji bo'lsa, hozirgi G'arb odamlari kabi kiyinishadi, deb aytish mumkin emas. Yo'q, Sharq Sharqqa xos kiyinishi mumkin edi, ammo bu unga foyda keltirmagan bo'lsa ham, bunday bo'lmadi. U uzun, yumshoq va yarqiragan xalat va sallani tanladi va bundan ham muhimi, bugungi kunda G'arb Sharq kiyimlarini kiyishi mumkin bo'lsa ham, bunday qilmaslikni tanladi va qattiq va yopishqoq kiyimlarni tanladi. Ma'lum bo'lishicha, Sharq va G'arb sivilizatsiyalari shaklidagi farq johillik va orqada qolish tufayli bo'lmagan va bu farqning kelib chiqishi boshqa joyda kuzatilmasligi kerak. Buning sababi nimada? Qadimgi davrlarda, shuningdek hozirgi Livandagi odamlar g'arbiy sivilizatsiyaga duchor bo'lgan hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy va geografik holatini taqqoslasak, bu omillarning hech biri bu farqning manbai bo'lolmaydi. Eskilar ishlamadi, deb aytish mumkin emas va ish yangi g'arbiy odamni bunday kostyumni tanlashga majbur qildi. Eski kunlarda ob-havo sovuq edi, bugun esa issiq edi. Qadimgi kunlarda mato arzon va mo'l-ko'l edi, deb ayta olmaymiz, bugungi kundagi shortilar matoning etishmasligi va shunga o'xshash narsalar tufayli, ular ko'proq hazilga o'xshaydi. Aytish kerakki, bu dunyoqarash va sharqona qadriyatlar tizimi juda talabchan. G'arbiy Wallabas G'arb dunyoqarashi va bugungi madaniyatiga mos keladi. G'arbiy kiyimning G'arb madaniyati bilan aloqasi:

‏Endi, bugungi kunda g'arbiy shortlarning G'arb dunyoqarashi va madaniyati bilan qanday bog'liqligi haqida savol tug’ilganda. Shani inson qadr-qimmatining kiyib olgan va har bir sivilizatsiyada bu sivilizatsiyadagi insonning ma'nosi va ta'rifi bilan bevosita bog'liqdir. Yangi G'arb sivilizatsiyasida odam o'zi nima? Bunga javoban biz aytyapmizki, asosan moddiy bo'lgan sivilizatsiyada inson nima bo'lishi mumkin? Evropada to'rt asrdan ko'proq vaqt davomida Xudo hayot sahnasida bo'lmagan va Aztek cherkovida bo'lish uchun tanlangan. Ma'naviyat hayotning chekkasiga kirib bordi va moddiylashdi. G'arbning so'nggi to'rt asri ruhiy va transandentsial qadriyatlarni inkor etish tarixi. G'arb sivilizatsiyasi - ma'naviyat va farovonlik endi yo'q bo'lgan hayotning namoyishi. Inson endi ilohiy ruhni ko'taradigan mavjudot emas. Va yer yuzida Xudoning xalifasi bo'lishi mumkin. Chunki uzoq vaqt G'arb sivilizatsiyasida o'z maqomini yo'qotgan xalifalik endi qadr-qimmatga ega emas. Ushbu sivilizatsiyada odam hayvon bilan fundamental va ekzistensial farq qilmaydi. Albatta, har bir hayvonning o'ziga xos xususiyatlari bor, sher yirtqich va tovus chiroyli, fil qudratli, inson ham aqlli. Nima qilish mumkin. Tabiat bolalari orasida, tasodifan, uning ismi inson bo'lib, u hammadan ko'ra ko'proq aql-idrok bilan suvdan chiqqan va o'zining aql-zakovati va tabiatiga ustunlik qilgan holda ilm-fan va texnologiyalarga ega bo'lgan. Boshqa hayvonlar bilan ish boshlanishidan farqi yo'q. U, shuningdek, tabiatda ko'p yillar yashaydi va o'ladi va hech narsaga erishmaydi.

‏⁴Ha, bu G'arbning yangi madaniyati haqida o'ylash. Haqiqatni faqat empirik olimlarning tilidan eshitish mumkin bo'lgan madaniyat. Albatta, bu hukmron fikr bilan bir qatorda, har doim ruhiy fikrlarning zaif oqimlari va bu haqda o'ylagan yozuvchilar ham bo'lgan. Endi G'arb dahriylik zulmatida. Va bu uzoq yulduzlarning tarqoq fikrchilari, ular o'zlarining tashvishlari bilan bu qorong'u tunni yorqin kunga aylantirmaydilar. Ular G'arbni qurganlar emas. G'arb materiyani printsip sifatida tan oladigan va materiyadan tashqaridagi har qanday qiymatni noma'qul deb biladigan va xayolot, xayol va o'ta struktura bo'lgan tizimga tarafdor. Hech bir inson o'limdan keyin insoniyatni kutmaydigan va jannat bo'lmagan madaniyatda nima qilish kerak? Uning tug'ilishdan to o'limigacha bo'lgan qisqa masofa va u hushtak tugaguncha va o'lim eng ko'p ochkoga ega bo'lgunga qadar qolish imkoniyatidan boshqa hech narsaga ega emas. O'zi uchun va tabiatda yoqimli narsalardan bahramand bo'lishlari mumkin. Ushbu sivilizatsiyada hamma narsaning qiymati mezon bilan o'lchanadi, aslida inson hayvonlardan zavqlanishi mumkin, va u insonni rozi qiladigan narsalardan biri. G'arb madaniyatidagi Uyg'onish davri bilan bir vaqtga to'g'ri kelgan va uni ilohiy va ma'naviy qadriyatlardan ajratib turuvchi ushbu rivojlanish ko'plab G'arb Islom mafkuralarida o'z aksini topgan. Uyg'onish davridan keyin Evropa adabiyoti va san'atida yangi uslub paydo bo'ldi. O'sha odamda hamma narsaning mohiyati bor edi, lekin o'zida samoviy haqiqatga ega bo'lgan odam emas, balki insoniy va dunyoviy inson bo'lgan. Ushbu gumanizm, ayniqsa bu davrda, adabiyot va san'at shaklida namoyon bo'ladi va gumanizmning o'ziga xos uslubi sifatida talqin etiladi. Eng muhimi, bu rassomchilik va haykaltaroshlikda yaqqol ko'rinadi. Inson yo'q bo'lgan va ma'naviyatdan mahrum bo'lgan madaniyatda hech qanday sir yo'q va u nima bo'lishidan qat'iy nazar, nima kiyganligi, tashqi ko'rinishi va ko'zlari va kiyimlari qanday ko'rinishga ega bo'lishi aniq, kiyim tanani qoplash vositasi emasligi aniqdir. Ayol fe'l-atvori vujudini aks ettiradigan bunday muhitda uning tanasi yupqa yaltiroq kabi tarqalib, jismoniy xususiyatlarini o'chirmasligi uchun mahkam bo'lishi kerak va u tanasini ko'proq qoplamasligi uchun qisqa bo'lishi kerak !!! Kiyinish uning uyi emas, balki uning ikkinchi terisidir. Kiyimlar oyoq-qo'llarining bir qismini va boshqalarini ramkalashga yordam berish uchun kiyiladi, bu kiyim modelini jins psixologiyasini belgilaydi. Va, aslida, yangi modaning novatorlari har doim bu janrning jozibasini oshirish va boshqasining jozibasi uchun yalang'ochlik va kamuflyaj o'rtasidagi nisbatni sozlash ustida ishlamoqda. Bu nafaqat erkaklar kiyimi bilan bir qatorda tananing ko'ziga bog'liq bo'lgan ayollar kiyimi emas. Hozirgi kunda hammamiz kiyadigan G'arb erkaklar kostyumi g'arbiy va g'arbiy uslub deb ataladigan kattalikka to'g'ri kelishi bejiz emas. G'arbda gender tushunchasi aynan shu sababli. Essence ohangni aks ettiradi. Bu hatto erkaklar kiyimlarini juda qattiq va yopishqoq qiladi. Afg'oniston tarixiy mamlakat bo'lib, o'tgan yillar davomida tilning tarixini, ushbu madaniy hodisalarni milliy o'ziga xoslik bilan birlashtirgan madaniy o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lib, turli xil nomlarda tilga olingan. Bu bilim, fikr, hayot tarzi... Kiyim madaniyati Afg'onistonning turli viloyatlarida farq qiladi va har bir viloyatning aholisi kiyimning turli xil dizaynlaridan foydalanadilar, ba'zan esa juda boshqacha, ammo so'nggi paytlarda bu madaniyat qo'shni va boshqa mamlakatlar tomonidan bosib kelinmoqda. Shaharlar ijtimoiy mavqega qarab kiyinishadi, Mozori-Sharifda Yevropaning aksariyat kiyimlari, Krit va Platonda erkaklar kiyadigan yubka va paltoda ayollar, ko'proq ma'lumotli va magistrantlar orasida keng tarqalgan. Hukumat amaldorlarining barcha kiyimlari barcha shaharlarda va hatto Derishi (Krit va Platon) qishloqlarida ham mavjud, ammo shtatdan tashqari ish bilan band bo'lgan nodavlat odamlar hatto mahalliy kiyimlarni kiyishadi.

Ming yillik erkaklar shlyapa kiyishadi, xotinlari ko'ylak, bannerlar va chodirlarga ega. Ushbu qoida faqat chegara hududlariga nisbatan qo'llaniladi. Ular chegaradan tashqarida bo'lgach kiyimlarini almashtiradilar. Shimoliy mintaqadagi million yilliklar Burkning o'zgaruvchan kiyimlarini to'liq tan olmaydilar.

Pashtunlar erkaklar ko'ylak, bannerlar, shlyapalar, va choyshablar kiyadilar. Ularning ayollari ko'ylak, keng kostyumlar, chodir va tuyalar kiyishadi. Shaharda yashovchi bir nechta pushtunlardan tashqari, boshqa joylarda ham ushbu kiyim saqlanib qolgan va ular bilan faxrlanishadi. Turkman-o'zbek xalq kiyimlari: ko'ylak, shim, shim va muzeylarning barchasi mis, ammo bugungi kunda mis yoshlarida hech qanday o'zgarish yo'q. Shimoliy hududlarning barchasiga o'zbeklar jabduqlar, pidjaklar va sharflar kiygan, chakalak kiygan ayollar ta'sir qiladi va bu odatiy hol. Turkman ayollari maxsus kiyimlarga ega. Hirotning xalq kiyimlari: Hirot xalq kiyimlari - bu ko'ylak, bodice, yubka va dantel. Afg'onistonning barcha hududlaridagi ayollar va qizlar yarqiragan va gulli ko'ylak kiymoqdalar va oddiy kiyimlarni sevuvchilar bundan zavqlanmoqdalar. Ba'zan bolalar shunchaki hazil qilishni xohlashadi. Shahar xalq kiyimlari: Shaharlar ijtimoiy mavqeiga qarab kiyinishadi, mamlakat poytaxti Kobulda, Evropaning aksariyat kiyimlari kiyiladi, ayollar yubka va boshqa rasmiy kiyimlarni kiyib yurishadi. Har bir Afg'onning o'z kiyimlari bor va qaysidir ma'noda keng tarqalishga intilishadi va pushtunlar etakchilik qilishi kutilmoqda, chunki ular qaerda bo'lishmasin, o'sha milliy libosni kiyishadi. Ammo boshqa etnik guruhlar bu noto'g'ri fikrga ega emaslar va ular qanday muhitda bo'lishgan bo'lsa, rangi bir xil muhitda bo'lgan. Aksariyat Afg'on xalqi Afg'oniston madaniyatida o'z kiyimlariga ega edi va men hamma Milliy kiyimlarini ishlatishini istardim va kiyim ishlab chiqaradigan fabrikalar xalq iqtisodiyotiga ta'sir qiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1. 
   “Mir G’ulom Muhammad G’o’bor” Kobul Afg’oniston tarix nashriyoti. «1346»
   

2. 
   “Abdul Ahmid Aotif” Afg’oniston 12sunif fan darsligi.(1390).
   

3. 
   “ Duktor Muhammad Afzal” falkulur shunos. (1389).
   

4. 
   “Hakim Abulqosim frudavsi” madaniyat kutubxonasi.(1370)
   

5. 
   “Eron kiyimlar jamiyat madaniyati” Alirizo zulfqor kuhiy, (1394)
   

6. 
   “Madaniyat gaziytasining haftalik yangiliklariy”,(1397)
   

7. 
   “Muhaqiq Bismullah Haqmal” madaniyat va kultur nashriyoti, Kabul(1398).
   

1^ “Hakim Abulqosim frudavsi” madaniyat kutubxonasi.(1370)

2 ^ /https:/,/iranmode.farhang.gov.ir

3^ “Eron kiyimlar jamiyat madaniyati” Alirizo zulfqor kuhiy, (1394)

4 ^ “Adabiy madaniyat jurnali” unniyza,(1388).